Είναι ξεχωριστή η μέρα του Τιμίου Σταυρού για το Ρέθυμνο. Θρύλοι και παραδόσεις που αντέχουν στο χρόνο δίνουν μια ξεχωριστή διάσταση στη μεγάλη γιορτή που νηστεύεται και το λάδι.
Από τους πιο γνωστούς θρύλους που έχουν σχέση με την Κρήτη είναι και ο παρακάτω:
Ένας βιογράφος του Μεγάλου Κωνσταντίνου αναφέρει ότι μετά το συγκλονιστικό γεγονός του οράματος που έφερε κοσμογονικές αλλαγές στη θρησκευτική ζωή, ο αυτοκράτορας, κάλεσε τους χρυσοχόους, που ακολουθούσαν το στράτευμα, και τους είπε να του φτιάξουν ένα χρυσό σταυρό με το σχέδιο που τους υπέδειξε. Το σταυρό αυτό, όπως λέει ο θρύλος, «ο Μέγας Κωνσταντίνος τον είχε πάντα μαζί του και με τη δύναμή του κέρδιζε όλους τους πολέμους κατά των απίστων. Το ίδιο έκαναν και οι διάδοχοί του ώσπου ένας απ’ αυτούς έγινε μοναχός στο Άγιον Όρος και τον αφιέρωσε στην Ιερά Μονή του Βατοπεδίου όπου βρισκόταν μέχρι την εποχή που οι Σαρακηνοί της Κρήτης έκαναν επιδρομή, λεηλάτησαν τη μονή αυτή και μετέφεραν στην Κρήτη πολλούς μοναχούς της ως σκλάβους. Ανάμεσα στους σκλάβους αυτούς ήταν και ο Βατοπεδινός Βηματάρης που είχε κρύψει μέσα στο στήθος του τον πολύτιμο σταυρό του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Λίγο πριν τον φορτώσουν στο καράβι οι Σαρακηνοί για να τον μεταφέρουν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής, για να μην πέσει στα χέρια τους ο Τίμιος Σταυρός τον έβγαλε απ’ το στήθος του τον σήκωσε ψηλά και τον άφησε. Τότε ο σταυρός άρχισε ν’ ανεβαίνει, ν’ ανεβαίνει προς τον ουρανό ώσπου κόπηκε στα δυο. Το μεγαλύτερο μέρος που αποτελούνταν από τις τρεις κεραίες του σταυρού κατευθύνθηκε και σταμάτησε στον Κόφινα (την ψηλότερη κορυφή της οροσειράς των Αστερουσίων). Το δε μικρότερο μέρος που αποτελούνταν από τη δεξιά μόνο κεραία πήγε στην κορυφή του Ψηλορείτη».
Έκτοτε στον Κόφινα τιμάται ένας Τίμιος Σταυρός με τρεις κεραίες και είναι γνωστός ως «Τριχάχαλος». Κάθε χρόνο τη νύχτα 13 προς 14 Σεπτεμβρίου ο Τριχάχαλος Σταυρός ανεβαίνει στον ουρανό και αφού σταματήσει για λίγο πάνω απ’ τον Κόφινα αρχίζει σιγά-σιγά να κινείται προς τον Ψηλορείτη. Την ίδια στιγμή ξεκινάει και απ’ τον Ψηλορείτη το τέταρτο «Χαχάλι» και προχωρεί προς τον Κόφινα. Κάποια στιγμή τα δυο τμήματα συναντιούνται στη μέση της διαδρομής, ενώνονται για λίγο κι έπειτα επιστρέφουν στις θέσεις τους…
Η εκδοχή του Παύλου Βλαστού
Μια άλλη εκδοχή για τον Σταυρό του Ψηλορείτη έχει καταγράψει ο μεγάλος μας λαογράφος Παύλος Βλαστός το 1894 και τον έχει ανασύρει από τη λήθη ο γνωστός συγγραφέας Βασίλης Χαρωνίτης σε δημοσίευμά του στα «Χανιώτικα Νέα».
Αναφέρει σχετικά ο σημαντικός αυτός εκπρόσωπος των Γραμμάτων του νησιού μας:
Ο Βλαστός που είχε ακούσει το θρύλο από ένα γέροντα ασκητή, αποφάσισε να ξαγρυπνήσει και να μη ζητήσει τίποτε άλλο παρά την απελευθέρωση της τότε σκλαβωμένης πατρίδας. Το τι έγινε μας το λέει ποιητικά:
«Παραμονή ήτο του Σταυρού που βγήκα σε κορφάλι
και νύχτα, χασοφεγγαριά μ’ αστροφεγγιά μεγάλη.
Να ιδώ τον Τίμιο Σταυρό, να τονε προσκυνήσω,
μια χάρη με ευλάβεια θέλω να του ζητήσω.
Από ένα γέροντ’ ασκητή άκουσα να διηγάται
«Που ιδή Σταυρό στον ουρανό καλότυχος λογάται
Στου Ψηλορείτη την κορφή όπου ν’ η εκκλησία
από κει μέσα ξεκινά με τόση παρρησία.
Κι η νύχτα, ημέρα γίνεται, τον ουρανό αναδεύγει,
Κι εις τση Μαδάρες τω Σφακιώ πάει και βασιλεύγει.
Ό,τι ζητήξεις δίδει σου κι όλα τα πάθη γειαίνει,
και σαν αστέρι χύνεται, σαν αστραπή διαβαίνει,
Παράκληση και προσευχή βγήκα κι εγώ να κάμω
πλούτη και δόξες δε ζητώ, χαραίς μηδέ και γάμο
γιατί αυτά εις τη σκλαβιά ποτέ δεν ωφελούνε,
ξανάστροφα γυρίζουνε και βάσανα γενούνε.
Κι απής εβγήκα στο βιγλί στο δροσερό αεράκι
Καθίζω να ξεκουραστώ επάνω στο χαράκι.
…………………………………………….
Τα φανταξά δεν σκιάζομαι, τους ζωντανούς ντηρούμαι
χωσιά των Τουρκοκρητικών, αυτή μόνο φοβούμαι
Μα ξάφνου βλέπω στην κορφή του Γεροψηλορείτη
σαν ήλιος ν’ αχτινοβολά και φέγγει ούλ’ η Κρήτη.
Θωρώ τη στρογγυλή κορφή όπου τ’ αστέρια φτάνει
Στο κκλησιδάκι του Σταυρού, Χρυσός Σταυρός εφάνει
Ο κόσμος όλος έφεξε με του Σταυρού τη λάψη,
Τρομάσσω σαν αμαρτωλός μην τύχη και με κάψει.
Θαμπώνουνται τα μάθια μου!… δειλιώ!… Σταυροκοπούμαι
Μικρόψυχος ευρέθηκα! Και σήμερο λυπούμαι!
Διαβαίνει τα ουράνια… χαρά Θεού και δόξα,
Μα εγώ που λίγον έλλειψε να καταπιώ τη γλώσσα
Η δύναμις μου εκόπηκε, το θάρρος λιγοστεύει,
κι ο νους μ’ από την κεφαλή επέταξε και φεύγει.
Γκαρδιώνομαι κι αντρεύγωμαι… μ’ άργησα ο καϋμένος
Μακρυά ς τα όρη τω Σφακιώ ήτον απογερμένος…».
Ο θαυματουργός σταυρός του Πρέβελη
Κι ενώ αυτά ανάγονται στην περιοχή του θρύλου η ιστορική πραγματικότητα μας παραπέμπει στη Μονή Πρέβελη, όπου φυλάσσεται Τίμιος Σταυρός με ισχυρή θαυματοποιό δύναμη.
Λέγεται ότι στη λεηλασία που έγινε μετά την εισβολή των Γερμανών και στη Μονή Πρέβελη μεταξύ των κειμηλίων οι βέβηλοι επιδρομείς άρπαξαν και τον Τίμιο Σταυρό.
Το αεροπλάνο όμως που μετέφερε τα λάφυρα αυτά στη Γερμανία είχε ακινητοποιηθεί. Μόνον όταν κατέβασαν το Σταυρό οι έλικες του αεροπλάνου άρχισαν να γυρίζουν.
Από τη Στεφάναινα στην Χατζήνα
Ανέκαθεν οι Ρεθεμνιώτες κατέφευγαν στη χάρη του Τιμίου Σταυρού, περιμένοντας την ευλογία από τους ευσεβείς που είχαν το προνόμιο να θαυματουργεί στα χέρια τους το σύμβολο της πίστης μας.
Φημισμένη ήταν η Στεφάναινα, η Αικατερίνη Βασιλάκη που κατοικούσε στη Σοχώρα. Μας μιλούσε πολλές φορές γι’ αυτήν ο αείμνηστος παπα-Γιάννης Πίτερης ομολογώντας θαυμαστές περιπτώσεις όπου η πίστη θριαμβεύει.
Η Στεφάναινα δεν κράτησε ποτέ την πόρτα της κλειστή κι έτσι άνθρωποι με σοβαρά προβλήματα υγείας εύρισκαν μεγάλη παρηγοριά με το σταύρωμα. Ποτέ δεν πήρε χρήματα από κανέναν και όλοι τη σέβονταν.
Σημαντική έρευνα γύρω από το θέμα και το κτίσιμο της εκκλησίας στο γνωστό λόφο, είχε δημοσιεύσει ο εκλεκτός λόγιος του τόπου μας φιλόλογος – θεολόγος κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, με τους μαθητές τους το 1994, στο πλαίσιο του Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης 1ου Γυμνασίου Ρεθύμνου.
Το βιβλίο αυτό θεωρείται μεγάλο απόκτημα για κάθε βιβλιοθήκη.
Μετά τη Στεφάναινα εμφανίζεται και σκορπίζει ευλογία με το δικό της τίμιο ξύλο η Στυλιανή Τζαγκαράκη, η περίφημη Χατζήνα.
Η δύναμη του Τιμίου Σταυρού θαυματούργησε πρώτη φορά στα χέρια της όταν ο μικρός της γιος ο μετέπειτα λαμπρός λευίτης παπα-Σταύρος μετά από πτώση τραυματίστηκε βαριά. Έμενε ακίνητος, χωρίς κανένα σημείο ζωής και κάποιοι πρότειναν να ειδοποιήσουν και γραφείο τελετών όταν η Χατζήνα έτρεξε στο εικονοστάσι, πήρε στα χέρια της το τίμιο ξύλο και σταύρωσε το αναίσθητο παιδάκι. Αμέσως εκείνο άνοιξε τα μάτια του.
Από τότε η Στυλιανή Τζαγκαράκη αφοσιώθηκε στην ανακούφιση κάθε πάσχοντα χωρίς ποτέ να δεχθεί για το σταύρωμα ούτε δώρα ούτε χρήματα. Κι όταν την κάλεσε ο Θεός το ευλογημένο έργο της συνέχισε ο γιος της. Ποιος δεν θυμάται να κατακλύζεται ο χώρος έξω από το σπίτι του αξέχαστου παπα-Σταύρου από κόσμο που περίμενε να σταυρωθεί.
Και ποιος μπορεί να ξεχάσει τον αγαθό λευίτη να σπεύδει με δικά του έξοδα παντού όπου τον καλούσαν για να μεταφέρει την ευλογία του Σταυρού που ζητούσαν τόσο απελπισμένοι.
Οι χρήστες του διαδικτύου μπορούν να έχουν άποψη ανατρέχοντας στην ηλεκτρονική μας έκδοση και στο αφιέρωμα που είχαμε κάνει στην περίφημη Χατζήνα. Καθένας καταθέτει εμπειρίες και ευχαριστίες, ενώ κάποιοι άλλοι ζητούσαν διευκρινήσεις για να φέρουν το παιδί τους να σταυρωθεί. Τα όσα συνέβαιναν με τον Τίμιο Σταυρό στα χέρια του παπα-Σταύρου είχαν περάσει τα σύνορα του νησιού.
Με την «αναχώρηση» του πατρός Σταύρου, ανέλαβε ο Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος π. Νικόλαος Νικηφόρος να σταυρώνει τους ενδιαφερόμενους κάποιες μέρες της εβδομάδας στον Ιερό Ναό των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων.
Είναι πολλά και θαυμαστά όσα ακούγονται για τη χάρη του Τιμίου Σταυρού. Να είναι μύθος η πραγματικότητα;
Απάντηση στο ερώτημα αυτό πήρα πρόσφατα από έναν εκ των πλέον σεβαστών συμπολιτών που φημίζεται για την ευθυκρισία του, τον ανώτερο αξιωματικό ε.α της ΕΛ.ΑΣ κ. Βασίλη Αποστολάκη. Ήταν σε μια συζήτηση για το φαινόμενο της εμφάνισης του Τιμίου Σταυρού μεταξύ Κουλούκωνα και Ψηλορείτη, όταν ζητήθηκε η γνώμη του. Κι εκείνος είπε: «κανένας δεν μπορεί να έχει άποψη σε θέματα που άπτονται της πίστης και της ελπίδας. Απλά ακούει χωρίς να κρίνει γιατί είναι και ο Τίμιος Σταυρός κάτι από τα σημαντικά θησαυρίσματα της πίστης μας, το μόνο ίσως που επιβάλλει αναντίρρητα, το «Πίστευε και μη ερεύνα».
