Της ΣΤΕΛΛΑΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗ
Στα χρόνια της παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης που προηγήθηκαν, αλλά ακόμα και στις μέρες μας δεν είναι και λίγοι εκείνοι που -ακόμα και σε έναν μικρό Νομό όπως είναι το Ρέθυμνο- χάριζαν κυριολεκτικά ολόκληρες περιουσίες στο κράτος για να γλιτώσουν την αυξημένη φορολογία. Έτσι, ο ένας μετά τον άλλο πήγαινε στο Ειρηνοδικείο της περιοχής του για να καταθέσει τα απαιτούμενα έγγραφα ώστε να προχωρήσει σε αποποίηση κληρονομιάς.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών ο λόγος που χιλιάδες πολίτες πανελλαδικά επέλεγαν να μην κάνουν αποδοχή κληρονομιάς ήταν και παραμένει για να μην κληρονομήσουν τα χρέη των συγγενών τους, καθώς και επειδή δεν μπορούν ακόμα να ανταποκριθούν στην φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, την οποία ούτως ή άλλως αδυνατούν να πουλήσουν.
Εξάλλου, οι φόροι που επιβάλλονται κάθε χρόνο στα περιουσιακά στοιχεία, όπως ο ΕΝΦΙΑ, σε συνδυασμό με τα χρέη που μπορεί να έχουν αφήσει οι θανόντες σε Δημόσιο και τράπεζες, καθιστούν την αποδοχή της περιουσίας απαγορευτική για τους κληρονόμους.
Τα επίσημα στοιχεία που είναι μέχρι στιγμής γνωστά και τα οποία αφορούν μέχρι και το τέλος του 2018 δείχνουν ότι οι αποποιήσεις κληρονομιάς είναι αυξημένες πανελλαδικά κατά 413%, σε σχέση με το 2013. Συγκεκριμένα ενώ το 2013 οι αποποιήσεις (πανελλαδικά) άγγιξαν τις 29 περίπου χιλιάδες, το 2018 είχαν εκτοξευτεί στις 150 χιλιάδες.
Ωστόσο, σε έναν μικρό Νομό, όπως το Ρέθυμνο, οι αιτήσεις που κατατέθηκαν στο Ειρηνοδικείο από το 2013 μέχρι και το 2017 ξεπέρασαν τις 800, ενώ δεκάδες ήταν οι πολίτες που προχώρησαν στην ίδια πράξη -δηλαδή της αποποίησης- και στην διάρκεια του 2018. Ερωτηματικό όμως παραμένει για το πώς κινήθηκαν τα αντίστοιχα ποσοστά την χρονιά που μας πέρασε.
Με βάση πάντως τα όσα ανέφερε μιλώντας στην εφημερίδα μας η πρόεδρος του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Εφετείου Κρήτης, Αναστασία Δρανδάκη, το τελευταίο διάστημα σε επίπεδο Νομού, φαίνεται η «προδιάθεση» να επέλθει μια «ισορροπία» μεταξύ των δύο πράξεων, δηλαδή, της αποποίησης και της αποδοχής κληρονομιάς.
«Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια το ποσοστό των αποποιήσεων κληρονομιάς παρουσίαζε μεγάλη αύξηση. Όμως, η εικόνα που έχω μέχρι στιγμής -και η οποία αφορά κυρίως στο Ρέθυμνο- δείχνει ότι τουλάχιστον στην διάρκεια του 2019 το πρόβλημα με τις αποποιήσεις κληρονομιάς, δεν εντάθηκε. Δηλαδή με πιο απλά λόγια, υπάρχουν πλέον αρκετές περιπτώσεις θανάτων, όπου οι κληρονόμοι του θανόντος προχωρούν σε αποδοχή κληρονομιάς, κάτι το οποίο στο πρόσφατο παρελθόν δεν γινόταν τόσο εύκολα», σχολίασε χαρακτηριστικά η κα Δρανδάκη.
Η προθεσμία και η διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσουν οι κληρονόμοι
Σύμφωνα με τους συμβολαιογράφους, η προθεσμία που έχει στην διάθεσή του κάθε κληρονόμος για να προχωρήσει σε αποποίηση κληρονομιάς είναι τέσσερις μήνες. Όταν όμως παρέλθει το τετράμηνο και δεν έχει γίνει αποποίηση, τότε η κληρονομία θεωρείται αυτόματα ότι έχει γίνει αποδεκτή.
Ωστόσο σε περίπτωση που υπάρχει διαθήκη, τότε ο χρόνος αρχίζει να μετρά μετά την δημοσίευση της διαθήκης. Επίσης, η αποποίηση της κληρονομιάς για τους ενηλίκους μπορεί να γίνει μέσα σε ένα χρόνο, εάν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή εάν ένας πολίτης πληροφορήθηκε ότι έγινε κληρονόμος ακίνητης περιουσίας όταν διέμενε στο εξωτερικό. Επιπλέον, δικαίωμα αποποίησης έχει κάθε κληρονόμος -είτε εκ διαθήκης είτε εξ αδιαθέτου- ενώ το μόνο που δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά, είναι το Δημόσιο.
Σε ό,τι αφορά στην σειρά που ακολουθείται μεταξύ των κληρονόμων για την διαδικασία της αποποίησης, οι συμβολαιογράφοι τονίζουν ότι δικαίωμα για να αποποιηθούν πρώτα μια κληρονομιά, έχουν τα τέκνα του θανόντος και ο/η σύζυγος και μετά τα εγγόνια του. Ακολούθως (στην περίπτωση πάντα της αποποίησης), πρέπει να μην κάνουν δεκτή την κληρονομιά τα αδέλφια του θανόντος, τα παιδιά και τα εγγόνια των αδελφών, τα ανίψια, τα παιδιά και τα εγγόνια των ανιψιών, οι θείοι ακόμη και τα ξαδέλφια του θανόντος.
Ωστόσο σύγχυση παρατηρείται στο θέμα της δυνατότητας που έχουν για να αποποιηθούν μια κληρονομιά τα ανήλικα τέκνα. Και αυτό διότι, όπως εξηγούν οι συμβολαιογράφοι, δεν είναι και λίγες οι φορές που τόσο οι ανήλικοι, όσο και οι γονείς τους δεν γνωρίζουν ότι είναι κληρονόμοι και θεωρούν λανθασμένα ότι η προθεσμία αποποίησης ξεκινά με την ενηλικίωση ανηλίκων. Στην περίπτωση αυτή (δηλαδή όταν πρόκειται για ανήλικο τέκνο), η αποποίηση κληρονομιάς, θα πρέπει να γίνει από τους γονείς του ανήλικου.
Πάντως σε περίπτωση που το τέκνο δεν αποποιηθεί μέσω της δικαστικής διαδικασίας εντός της προθεσμίας, θα πρέπει στην ηλικία των 18 ετών -και για ένα έτος- να κάνει αποδοχή της κληρονομιάς με επιφύλαξη, δηλαδή, με το ευεργέτημα της απογραφής. Με το ευεργέτημα της απογραφής ο κληρονόμος δεν αποποιείται την κληρονομιά, αλλά η κληρονομιά αποτελεί χωριστή ομάδα περιουσίας ανεξάρτητη από την άλλη περιουσία που έχει ο κληρονόμος.
Συνεχίζεται η αποχή των συμβολαιογράφων
Εν τω μεταξύ, σε αποχή από τα καθήκοντά τους μέχρι και τις 26 Ιανουαρίου εξακολουθούν να βρίσκονται οι συμβολαιογράφοι του νησιού, χωρίς αυτό να σημαίνει -όπως διευκρίνισε η πρόεδρος του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Εφετείου Κρήτης- ότι τα γραφεία τους παραμένουν κλειστά.
Η ίδια επεσήμανε ότι η αποχή αφορά στην διενέργεια των συμβολαιογραφικών πράξεων που απαιτούν υποβολή δηλώσεων φορολογίας κεφαλαίου και επισύναψη πιστοποιητικού ΕΝΦΙΑ. «Αυτό εμπεριέχει τις περισσότερες μεταβιβαστικές πράξεις. Αφήνει όμως έξω πληρεξούσια, διαθήκες, ένορκες βεβαιώσεις, εξαλείψεις υποθηκών, διαζύγια και σύμφωνα συμβίωσης. Έτσι, για αυτές τις πράξεις τα γραφεία μας είναι ανοιχτά και λειτουργούν», είπε χαρακτηριστικά.
Η Αναστασία Δρανδάκη τόνισε επίσης ότι στην επόμενη γενική συνέλευση του κλάδου που θα γίνει στις 26 Ιανουαρίου, θα εκτιμηθεί εκ νέου η κατάσταση και οι αλλαγές που ενδεχομένως θα έχουν προκύψει και αναλόγως θα αποφασιστεί εάν θα συνεχιστούν οι κινητοποιήσεις ή όχι. Ωστόσο, μέχρι και σήμερα το ενδεχόμενο της συνέχισης των κινητοποιήσεων παραμένει ανοικτό.
Σύμφωνα πάντως με την ίδια ο βασικός λόγος για τον οποίο αντιδρά ο κλάδος της επικεντρώνεται στις νέες αρμοδιότητες που μετακυλά στους συμβολαιογράφους η πρόσφατη διάταξη του υπουργείου Οικονομικών. Και μάλιστα όπως σημείωσε υπάρχει και η «απειλή» των προστίμων σε βάρος τους για τυχόν λάθη και παραλείψεις, την ίδια στιγμή που οι ίδιοι δεν έχουν εκπαιδευτεί στο νέο ηλεκτρονικό σύστημα, προκειμένου να μπορούν να ανταποκριθούν.
Χαρακτηριστικά στο σημείο αυτό η κα Δρανδάκη ανέφερε στα «Ρ.Ν.» τα εξής: «Οι συνθήκες που μας επιβάλλει το αρμόδιο υπουργείο και η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, μας ανάγκασαν να προχωρήσουν σε αποχή από τα καθήκοντά μας. Είχαμε πει και στο παρελθόν ότι είναι στις προοπτικές του υπουργείου και περιλαμβάνεται στις διατάξεις που ψηφίστηκαν με τον Νόμο 4646 η πρόβλεψη να μεταφερθούν αρμοδιότητες των υπαλλήλων της Δ.Ο.Υ. σε εμάς, προκειμένου να συρρικνωθούν τα καταστήματα των Δ.Ο.Υ. και οι υπάλληλοι να αξιοποιηθούν σε ελέγχους και σε άλλες αρμοδιότητες.
Σε εμάς περνάνε την υποβολή των δηλώσεων σε όλες τις μεταβιβαστικές πράξεις. Δηλαδή, αγοραπωλησίες και στη συνέχεια και οι υπόλοιπες χαριστικές πράξεις, δεν θα γίνονται πια με έγχαρτη μορφή στις κατά τόπους Δ.Ο.Υ. αλλά θα μέσα από τα γραφεία μας με ηλεκτρονικό τρόπο, με μια πλατφόρμα την οποία δημιούργησε το Υπουργείο Οικονομικών.
Η πλατφόρμα αυτή όμως μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου δεν επεδείχθη ποτέ στους συναδέλφους. Εμείς οι πρόεδροι κληθήκαμε στις 16 Δεκεμβρίου και πήραμε μια γεύση του τι είναι η πλατφόρμα αυτή. Οι συμβολαιογράφοι όλης της Ελλάδος εκλήθησαν 23 Δεκεμβρίου προπαραμονή Χριστουγέννων να μεταβούν στην Αθήνα για να εκπαιδευτούν στη χρήση αυτής της πλατφόρμας. Το σημαντικό και αυτό που μας οδήγησε σε μια τέτοια απόφαση είναι πρόστιμα για κάθε τυχόν παράβαση και λάθος που τυχόν προκύψει για κάτι που δεν έχουμε εκπαιδευτεί».
Επιπλέον τόνισε ότι μέχρι πρότινος οι συμβολαιογράφοι συνέτασσαν τις δηλώσεις, ωστόσο ο έλεγχος γινόταν από τους αρμόδιους ελεγκτές της Εφορίας και ξεκαθάρισε πως οι συνάδελφοι της σε καμία περίπτωση δεν αρνούνται τις νέες τους υποχρεώσεις, αλλά και την ανάγκη εκσυγχρονισμού του τρόπου υποβολής δηλώσεων.
Αυτό πάντως που ζητά ο κλάδος είναι να γίνει άμεσα εκπαίδευση με σεμινάρια που θα πραγματοποιηθούν σε όλους τους συλλόγους της χώρας, με ευθύνη -όπως είπε- και επιμέλεια του υπουργείου. Επίσης ζητά «να δημιουργηθεί πλατφόρμα βοήθειας προς τους συμβολαιογράφους από το υπουργείο, όπου θα μπορούν να υποβάλλουν τα ερωτήματά τους και να λαμβάνουν γραπτά την απάντηση, αλλά και η απλούστευση του συστήματος προσδιορισμού αντικειμενικής αξίας, για να είναι πιο εύκολο στην διαχείριση και συνεπώς την σωστή ολοκλήρωση των διαδικασιών».
