Φορτέτζα! Το ιστορικό ενετικό κάστρο που κοσμεί την πόλη μας! Άραγε με ποιο τρόπο η γνωριμία με το σημαντικότατο αυτό μνημείο του Ρεθύμνου μπορεί να χαρακτηρισθεί ολοκληρωμένη για έφηβους μαθητές Γυμνασίου, ώστε τα κτίσματα και τα ιστορικά κατάλοιπά του να μη μένουν άχρωμα, ανιαρά και «χωρίς ψυχή»; Μέσα από ποια δραστηριότητα θα κινηθεί το ενδιαφέρον τους, ώστε να αντιμετωπίσουν το φρούριο ως χώρο εξερεύνησης και να προχωρήσουν σε επιτόπια παρατήρηση των όσων περιέχουν οι πηγές που μελέτησαν ή η ξενάγηση-παρουσίαση του αρχαιολόγου κ. Κώστα Γιαπιτσόγλου που παρακολούθησαν στο σχολείο; Πώς θα ξυπνήσει η περιέργειά τους και θα αξιοποιήσουν βιωματικά τις πληροφορίες και γνώσεις που έχουν συλλέξει σε θεωρητικό επίπεδο μέσα από τις εργασίες που οι ίδιοι εκπόνησαν για τη Φορτέτζα;
Η απάντηση σε όλα τα ερωτήματα που προηγήθηκαν είναι μία: Με «κυνήγι κρυμμένου θησαυρού» μέσα στο χώρο της Φορτέτζας. Σε ένα τέτοιο κυνήγι συμμετείχαν 40 μαθητές του Πειραματικού Γυμνασίου, κυρίως από τη Γ’ αλλά και από τη Β’ Τάξη, το πρωινό της Τρίτης 16 Μαΐου 2017. Μέσα από έξυπνους γρίφους, βασισμένους στο αντίστοιχο παιγνίδι του Τμήματος Περιβαλλοντικής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης έτους 2003, αλλά προσαρμοσμένους κατάλληλα ώστε να συνάδουν με την ηλικία και το βαθμό ωριμότητας των εφήβων, τα παιδιά κλήθηκαν να ταξιδέψουν νοερά στο χρόνο, να ανακαλύψουν και να κάνουν κτήμα τους θησαυρούς του φρουρίου και να διασκεδάσουν, διαγωνιζόμενα σε εννιά διαφορετικές ομάδες.
Με αυτή την ευχάριστη και δημιουργική δραστηριότητα της αναζήτησης του χαμένου θησαυρού και με την απονομή των αναμνηστικών διπλωμάτων στη νικήτρια ομάδα, τους «Λαογράφους», ολοκληρώθηκε επιτυχώς για τους μαθητές μας το Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Κάστρα και Πολιτείες», στο οποίο συμμετείχαν, στο πλαίσιο των Σχολικών Δραστηριοτήτων, από την αρχή του διδακτικού έτους, με την εμψύχωση και την καθοδήγηση των υπεύθυνων εκπαιδευτικών του Προγράμματος Στέλλας Σκανδαλάκη, Κατερίνας Κακόγιαννη και Αθηνάς Δρανδάκη.
Σκοπός του Προγράμματος ήταν να αντιμετωπίσουν οι μαθητές τα κάστρα ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και να αναζητήσουν τις αλληλεπιδράσεις των λαών κατά τις διάφορες ιστορικές περιόδους, αφού τα κάστρα υπήρξαν οι κατεξοχήν τόποι όπου συνυπήρχαν άνθρωποι από διαφορετικές εθνικότητες και πολιτιστικές παραδόσεις.
Επίσης άλλοι στόχοι που τέθηκαν ήταν να προτείνουν τα παιδιά ένα βιώσιμο τρόπο διαχείρισης των κάστρων σήμερα με την ένταξή τους στην καθημερινότητα της πόλης, να μελετήσουν το φυσικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής, αλλά και τις αλληλεπιδράσεις με τον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του από το παρελθόν έως και σήμερα, όπως και να συνειδητοποιήσουν ότι τόσο η Φορτέτζα όσο και τα άλλα ελληνικά κάστρα ή καστροπολιτείες μπορούν να αποτελέσουν μια σημαντική γέφυρα σύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον.
Αρχικά οι μαθητές ασχολήθηκαν αποκλειστικά με το Φρούριο Φορτέτζα του Ρεθύμνου. Μετά την εμπεριστατωμένη παρουσίαση-ξενάγηση που προαναφέρθηκε και τη συμπλήρωση Φύλλων Εργασίας με πολλές σχετικές ερωτήσεις, ακολούθησε ο χωρισμός των παιδιών σε εννιά ομάδες, προκειμένου να ασχοληθούν με χωριστά υποθέματα της Φορτέτζας και να καλύψουν σφαιρικά και από κάθε άποψη το δικό μας Φρούριο. Έτσι έγιναν Ιστορικοί, Αρχαιολόγοι–Ανασκαφείς, Ανθρωπολόγοι-Κοινωνιολόγοι, Λογοτέχνες, Γλωσσολόγοι–Λεξικογράφοι, Λαογράφοι, Γεωγράφοι, Εικαστικοί, Αρχιτέκτονες-Πολεοδόμοι και έλαβαν η κάθε ομάδα χωριστό Σχέδιο Δράσης με τα ερωτήματα και τις κατάλληλες βιβλιογραφικές και ψηφιακές πηγές. Η μελέτη και η αναζήτηση των ομάδων οδήγησε στην παραγωγή εργασιών που παρουσιάστηκαν σε μορφή διαφανειών power-point στην ολομέλεια του Προγράμματος σε διαδοχικές συναντήσεις.
Στο πλαίσιο του Προγράμματος μελετήθηκαν και τα τρία κάστρα της Πόλης των Χανίων, δηλαδή η αρχική βυζαντινή οχύρωση, τα μεταγενέστερα ενετικά τείχη με τους προμαχώνες και επιπρομαχώνες, καθώς και το Φρούριο Φιρκάς, επίσης ενετικό αλλά με τουρκική ονομασία. Μετά από κατάλληλη προετοιμασία και ενασχόληση με τα παραπάνω κάστρα, οι μαθητές κατά την επιτόπια εκπαιδευτική επίσκεψή τους έκαναν τις παρουσιάσεις – ξεναγήσεις τους.
Από αυτό το σημείο και μετά, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, στις αναζητήσεις των μαθητών εντάχθηκαν τα κάστρα της Πελοποννήσου και κυρίως τα κάστρα του Ναυπλίου Παλαμήδι και Μπούρτζι, η καστροπολιτεία του Μυστρά, η καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς, καθώς και οι πολεμόπυργοι και τα πυργόσπιτα της Μάνης. Επιπλέον, λόγω της προγραμματισμένης επικείμενης εκπαιδευτικής εκδρομής στην Πελοπόννησο προς το τέλος του Μαρτίου, αποφασίστηκε η συλλογή πληροφοριών και για τους λοιπούς προορισμούς της εκδρομής: για την παλιά πόλη του Ναυπλίου με τις όμορφες πλατείες και τα σημαντικά κτήρια που μας γυρίζουν πίσω στην εποχή του Ιωάννη Καποδίστρια και του βασιλιά Όθωνα, για την αρχαία Σπάρτη, καθώς και τη σύγχρονη πόλη της Σπάρτης με την υπέροχη ρυμοτομία και τους άνετους δρόμους, για τον αρχαιολογικό χώρο και το Αρχαίο Θέατρο του Ασκληπιείου Επιδαύρου, για τις Μυκήνες και το θησαυρό του Ατρέως, για την Αρεόπολη Μάνης και τη σχέση της με την ένδοξη ελληνική επανάσταση, για τα Σπήλαια Διρού, καθώς σε όλα αυτά τα αξιοθέατα θα έπρεπε τα ίδια τα παιδιά να αναλάβουν τις επιτόπιες ξεναγήσεις.
Για το λόγο αυτό, από τώρα και στο εξής οι εννέα ομάδες άλλαξαν όνομα και αντικείμενο ενασχόλησης, ώστε οι μαθητές – μαθήτριες της καθεμιάς να προετοιμασθούν για διαφορετικό σταθμό του ταξιδιού. Έτσι, έγιναν Θεατρολόγοι, Καποδιστριακοί και Οθωνικοί, Καστρολόγοι του Αναπλιού, Σπηλαιολόγοι, Μανιάτες, Μαλβάζιοι, Λακεδαιμόνιοι, Παλαιολόγοι, Μυκηναίοι.
Σύμφωνα με τη μεθοδολογία που είχε ακολουθηθεί και προηγούμενα, οι ομάδες, ακολουθώντας και πάλι χωριστό Σχέδιο Δράσης με τα ερωτήματα και τις πηγές, ετοίμασαν και παρουσίασαν στην ολομέλεια του Προγράμματος τις εργασίες τους, και πάλι σε μορφή διαφανειών power-point.
Στη συνέχεια το ίδιο υλικό προετοιμάστηκε κατάλληλα, με επιλογή των απαραίτητων πληροφοριών, ώστε να είναι πιο ευσύνοπτο για τη μελλοντική επιτόπια ξενάγηση σε κάθε προορισμό.
Παράλληλα, γεννήθηκε η ιδέα για μια δραματοποίηση στο χώρο της Ορχήστρας του Αρχαίου Θεάτρου του Ασκληπιείου Επιδαύρου. Έτσι, οι 19 μαθήτριες του προγράμματος προετοιμάστηκαν από την κ. Πολυτίμη Παπαδοπούλου, υπεύθυνη του Θεατρικού Ομίλου του Σχολείου, ώστε να αποτελέσουν το Χορό της τραγωδίας «Ελένη» του Ευριπίδη και να αναπαραστήσουν θεατρικά το Α’ Στάσιμο. Για την υλοποίηση αυτής της δραστηριότητας στην Επίδαυρο, το Σχολείο μας αιτήθηκε και έλαβε έγκριση για το συγκεκριμένο δρώμενο από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας.
Και επιτέλους έφθασε η πολυαναμενόμενη στιγμή για τη μεγάλη εκπαιδευτικού χαρακτήρα εκδρομή στην Πελοπόννησο, που πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα από 30 Μαρτίου έως 2 Απριλίου. Τις ημέρες αυτές οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά και να κάνουν βίωμα όλα όσα είχαν μελετήσει το προηγούμενο διάστημα στο σχολείο και στο σπίτι. Μάλιστα, οι ίδιοι ανέλαβαν το ρόλο ξεναγού και παρουσίασαν στους συμμαθητές τους όλες τις χρηστικές πληροφορίες για τα πολύ σημαντικά μνημεία που επισκέφθηκαν. Επίσης πραγματοποιήθηκε από τις μαθήτριες η δραματοποίηση του Α’ Στασίμου της «Ελένης» στην Επίδαυρο μπροστά σε αρκετούς επισκέπτες του αρχαίου θεάτρου, που τις επιβράβευσαν με το ζεστό τους χειροκρότημα.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους τους μαθητές του Προγράμματος και να τους συγχαρούμε από καρδιάς, καθώς ανταποκρίθηκαν με ωριμότητα, υπευθυνότητα και σοβαρότητα, αλλά και με σεβασμό απέναντι στην ιστορία σε όλους τους ρόλους που κλήθηκαν να αναλάβουν κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς: του μελετητή-ερευνητή, του παρουσιαστή, του ξεναγού, του κυνηγού θησαυρού. Ελπίζουμε να κέρδισαν σε γνώση και δεξιότητες και να προσέλαβαν εφόδια που θα φανούν ωφέλιμα στη μετέπειτα ζωή τους. Ευχόμαστε να είναι καλά και με Δύναμη και Υγεία να χτίσουν το μέλλον τους με θεμέλιο τη Γνώση!
Οι υπεύθυνες καθηγήτριες
Στέλλα Σκανδαλάκη
Κατερίνα Κακόγιαννη
Αθηνά Δρανδάκη