Το Επιμελητήριο Ρεθύμνης, ως φορέας κλαδικής εκπροσώπησης και ταυτόχρονα γνωμοδοτικό και συμβουλευτικό όργανο της πολιτείας, που έχει πρωτεύοντα στόχο του την οικονομική ανάπτυξη της Π.Ε. Ρεθύμνου και την εξυπηρέτηση του γενικότερου συμφέροντος της τοπικής οικονομίας, συμμετείχε στο Αναπτυξιακό Συνέδριο της Περιφέρειας Κρήτης και κατέθεσε τις θέσεις του για την παραγωγική ανασυγκρότηση της Περιφέρειας Κρήτης και ειδικότερα της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου.
Όπως τονίστηκε από το Επιμελητήριο Ρεθύμνου, καλή μεν η προσπάθεια και καλές οι προθέσεις για την διεξαγωγή του συνεδρίου, ωστόσο η οικονομική συγκυρία δεν είναι καθόλου θετική, καθώς το κυριότερο πρόβλημα δεν είναι τόσο η έλλειψη προτάσεων και σχεδιασμού, όσο η έλλειψη κεφαλαίων υλοποίησής τους, δεδομένης της συρρίκνωσης του ΠΔΕ αλλά και της έλλειψης ρευστότητας από δημοσίους, χρηματοοικονομικούς αλλά και ιδιώτες – φορείς.
Ζητούμενο για το Επιμελητήριο, όπως επισημάνθηκε, θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη κάθε περιοχής να γίνει με τρόπο που να κατευθύνεται μέσα από ένα εγκεκριμένο και δημοκρατικά νομιμοποιημένο αναπτυξιακό σχέδιο, το οποίο θα δεσμεύει τους εμπλεκόμενους φορείς για τα επόμενα χρόνια, αλλά και που όλοι οι πολίτες θα είναι συνυπεύθυνοι για την υλοποίησή του.
Το Επιμελητήριο Ρεθύμνου, παρουσίασε τις θέσεις του ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας, για ζητήματα υποδομών, καθώς τις θέσεις του για την ανάπτυξη της ενδοχώρας του νησιού.
Μεταξύ άλλων, τονίστηκε η μεγάλη υστέρηση του Ρεθύμνου σε κομβικής σημασίας παραγωγικές υποδομές (αναφέρουμε επιγραμματικά την καθυστέρηση των έργων σχετικών με τους οδικούς άξονες – ΒΟΑΚ, αλλά και στους κάθετους συνδετήριους και το επαρχιακό δίκτυο της Π.Ε. Ρεθύμνης), η ανάγκη ενίσχυσης του πρωτογενή τομέα και του τομέα μεταποίησης. Ειδικό βάρος δίνει το Επιμελητήριο στο θέμα του Βιοτεχνικού Πάρκου γι’ αυτό και το συμπεριέλαβε στις προτεραιότητές του, επισημαίνοντας πως είναι επιβεβλημένη η άμεση χωροθέτηση της επέκτασης του ΒΙΟΠΑ Ρεθύμνου και απαραίτητη η εξασφάλιση πόρων για την άμεση υλοποίηση των σχεδίων της Διοίκησής του.
Η ενίσχυση και στήριξη του εμπορίου, η δημιουργία ενιαίας τουριστικής ταυτότητας σύμφωνα με τις φυσικές, πολιτισμικές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες κάθε χωρικής ενότητας του νησιού, αναγκαίες δράσεις ανάπτυξης στην ενδοχώρα είναι επίσης οι τομείς στους οποίους εστιάζει το Επιμελητήριο, μέσα από τις θέσεις τις οποίες κατέθεσε στο Συνέδριο.
Συνοπτικά, οι θέσεις που κατέθεσε το Επιμελητήριο Ρεθύμνου, ανά τομέα, είναι οι παρακάτω:
Πρωτογενής Τομέας
Ο πρωτογενής τομέας της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνης έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Αγροτική παραγωγή: λάδι, εσπεριδοειδή, κηπευτικά προϊόντα, κρασί.
Κτηνοτροφία: γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, κρέας.
Θεωρούμε ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια αναπτυξιακών δυνατοτήτων. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
• παραγωγή, τυποποίηση και διακίνηση οικολογικών προϊόντων
• παραγωγή Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης
• παραγωγή προϊόντων αγροκτήματος
• παραγωγή προϊόντων με τοπικό σήμα ποιότητας
• ανασυγκρότηση οικοτεχνίας – χειροτεχνίας (μικρής κλίμακας χωρική τυποποίηση)
Παράλληλα, υπάρχει αυξημένη δυνατότητα για διεύρυνση της γκάμας των προϊόντων που παράγονται, πέρα από τα προαναφερόμενα, το χαρούπι, εξειδικευμένα τυροκομικά προϊόντα (π.χ. στάκα, ανθότυρο), το μέλι, τα σαλιγκάρια, το ρόδι, τα φραγκόσυκα, οι αγκινάρες, τα φρούτα, τα αρωματικά φυτά και άλλα, γνωστά για την ποιότητά τους.
Είναι σκόπιμο να εξεταστεί η δυνατότητα ενίσχυσης δημιουργίας τοπικών αλυσίδων διανομής, καθώς και εναλλακτικών καναλιών διάθεσης μεταποιημένων αγροτικών προϊόντων.
Ως προς τις αναγκαίες παρεμβάσεις, θεωρούμε ότι χρειαζόμαστε όχι μόνο έργα υποδομών και ενίσχυσης ιδιωτικών επενδύσεων, αλλά και την ενίσχυση της κατάρτισης του σημαντικού έμψυχου δυναμικού που ασχολείται με τον πρωτογενή τομέα. Ταυτόχρονα, πρέπει να αναφερθούμε στα τεράστια ζητήματα σχετικά με το θεσμικό πλαίσιο και τη γραφειοκρατία. Στην Κτηνοτροφία, για παράδειγμα, υφίσταται το μεγάλο πρόβλημα με τις αδειοδοτήσεις των κτηνοτροφικών (σταβλικών) εκμεταλλεύσεων. Επίσης υπάρχει το ζήτημα των Δασικών Χαρτών, ειδικά με τα βοσκοτόπια και τις υφιστάμενες γεωργικές γαίες.
Η παραγωγή ποιοτικών αγροτικών προϊόντων προϋποθέτει και την ποιοτική επεξεργασία τους για την εύκολη προώθησή τους στην αγορά. Ο τομέας αυτός έχει υποστεί πλήγμα, μετά την απότομη ανάπτυξη του τουρισμού και την εγκατάλειψη πολλών αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Επ’ αυτού, πιστεύουμε ότι μέσα στο σχεδιασμό των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων θα πρέπει να προκρίνεται η δημιουργία μεταποιητικών μονάδων που θα πληρούν όλα τα διεθνή πρότυπα ασφάλειας, λειτουργίας και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικότερα, προτείνουμε να δοθεί έμφαση στις επενδύσεις μεταποίησης πιστοποιημένων προϊόντων (ΠΟΠ, ΠΓΕ).
Τομέας της Μεταποίησης-Βιοτεχνικό Πάρκο Ρεθύμνου
Ο αριθμός των μεταποιητικών επιχειρήσεων – μελών του Επιμελητηρίου Ρεθύμνης, παρέμεινε περίπου σταθερός κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους (Ιαν. – Δεκ. 2016) και ανέρχεται σε 1.153 (από 1.150 τον Ιανουάριο του 2016). Το δεδομένο που είναι ανησυχητικό όμως συνίσταται στο πόσες μεταποιητικές χάθηκαν στα χρόνια της κρίσης: κατά το διάστημα μεταξύ των ετών 2010 και 2017 οι μεταποιητικές που διέκοψαν τη λειτουργία τους ανέρχονται σε 485, έναντι 317 που προέβησαν σε έναρξη λειτουργίας. Το συντριπτικό ποσοστό των υφιστάμενων επιχειρήσεων του δευτερογενή τομέα συνίσταται σε πολύ μικρές επιχειρήσεις, με λιγότερο από 10 εργαζομένους έκαστη. Η βιοτεχνική παραγωγή (εκτός των κλάδων της οικοδομής) της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνης συνίσταται κυρίως στη μεταποίηση – τυποποίηση των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα. Μεγάλες επενδυτικές δυνατότητες παρουσιάζει η πράσινη επιχειρηματικότητα, αξιοποιώντας ευκαιρίες στην παραγωγή ενέργειας, επεξεργασία βιομάζας, ανακυκλώσιμα προϊόντα από τα υπολείμματα κ.α.
Θεωρούμε επιβεβλημένη την άμεση χωροθέτηση της επέκτασης του ΒΙΟΠΑ Ρεθύμνου. Ειδικότερα, θεωρούμε απαραίτητη την εξασφάλιση πόρων για την άμεση υλοποίηση των σχεδίων της Διοίκησης του Βιοτεχνικού Πάρκου Ρεθύμνου (ΒΙΟΠΑ Ρεθύμνου ΑΕ) που περιλαμβάνουν σημαντικές πρωτοβουλίες τόσο για το σύνολο της Π.Ε., όσο και για την περαιτέρω ανάπτυξη του υφιστάμενου βιοτεχνικού πάρκου. Αναλυτικά:
1. Να δημιουργηθεί νέο πρόγραμμα ενίσχυσης μετεγκατάστασης των υφιστάμενων οικοπεδούχων στο ΒΙΟΠΑ Ρεθύμνου (από τους 91 ιδιοκτήτες οικοπέδων έχουν εγκατασταθεί μόλις 4, ελλείψει σχετικών κεφαλαίων) στα πρότυπα παλαιότερης δράσης.
2. Υπάρχει επιτακτική ανάγκη χωροθέτησης στο Νομό μας Βιοτεχνικών Πάρκων Μέσης όχλησης προκειμένου να μπορούν να εγκατασταθούν σε αυτά οι μονάδες επεξεργασίας των βασικών γεωργικών προϊόντων του (ελαιουργεία, τυροκομεία) για να σταματήσει η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και να επιτευχθεί η πολυπόθητος αειφόρος ανάπτυξη.
3. Επέκταση του ΒΙΟΠΑ Ρεθύμνου σε έκταση τουλάχιστον 200-300 στρεμμάτων για την εγκατάσταση και άλλων επιχειρήσεων, καθώς ο Νομός δε διαθέτει άλλη εγκεκριμένη Β.Ε.ΠΕ. και υπάρχει διαπιστωμένο έντονο ενδιαφέρον σχετικά με μετεγκατάσταση.
Εμπόριο
Ο κλάδος του εμπορίου αποτελεί τον δεύτερο πλέον πολυπληθή τομέα ως προς τον αριθμό των μελών του Επιμελητηρίου Ρεθύμνης μετά αυτού των υπηρεσιών. Μάλιστα είναι ο τομέας που σημείωσε την μεγαλύτερη δημογραφική αύξηση κατά το παρελθόν έτος: Ιανουάριος 2016 – 1.588 μέλη και Δεκέμβριος 2016: 1.629 εγγεγραμμένα μέλη.
Οι προτάσεις μας ως προς την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου, συνοψίζονται παρακάτω:
α. Ενθάρρυνση του ηλεκτρονικού εμπορίου και της δημιουργίας ηλεκτρονικών καταστημάτων από τις επιχειρήσεις.
β. Ενίσχυση των επενδύσεων σχετικών με την εφοδιαστική αλυσίδα (Logistics).
γ. Ενίσχυση επενδύσεων στην μηχανοργάνωση της αποθήκης, με σκοπό τη δημιουργία «ηλεκτρονικής αποθήκης».
δ. Ενίσχυση δαπανών συστημάτων ηλεκτρονικής παραγγελιοληψίας (POS κλπ.), αλλά και γενικότερα επενδύσεων δημιουργίας και επέκτασης χώρων αποθήκευσης εμπορευμάτων.
ε. Επιδότηση δαπανών αγοράς νέου τύπου ταμειακών μηχανών με δυνατότητα οn line σύνδεσης με το διαδίκτυο.
στ. Ενθάρρυνση της ενσωμάτωσης τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας στις εμπορικές επιχειρήσεις, στα πρότυπα της Δράσης «Εξοικονομώ κατ’ οίκον».
IV. Να προβλεφθούν ειδικά κίνητρα για την υλοποίηση ενεργειών που θα επιτρέψουν την μετεξέλιξη των εμπορικών επιχειρήσεων (που έχουν τις σχετικές δυνατότητες) σε εξαγωγικές επιχειρήσεις, μέσω της ενίσχυσης, ή ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρησης των δαπανών μάρκετιγκ, έρευνας αγοράς, συμμετοχής σε εκθέσεις του εξωτερικού κ.α.
Τουρισμός
Σε συνέργεια με την αντίστοιχη εθνική τουριστική πολιτική, θεωρούμε ότι πρέπει να επιδιωχθεί η μεγέθυνση του γενικού τουριστικού προϊόντος -καθώς ρεαλιστικά υφίστανται τέτοιες δυνατότητες- σε συνδυασμό με τη στροφή στο ποιοτικό και θεματικά διαφοροποιημένο τουρισμό.
Τα πλεονεκτήματα και οι ευκαιρίες που υφίστανται και που μπορούν να αξιοποιηθούν περαιτέρω, είναι:
• Το πλούσιο φυσικό περιβάλλον και το ευνοϊκό κλίμα της περιοχής.
• Τα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και οικολογικής σημασίας.
• Η προνομιακή γεωγραφική θέση του νησιού και ειδικότερα της ΠΕ Ρεθύμνης.
• Η ύπαρξη πλούσιας πολιτιστικής και αρχαιολογικής κληρονομιάς.
• Η δυνατότητα παραγωγής ποιοτικών προϊόντων.
• Η αύξηση της ζήτησης για εναλλακτικές μορφές τουρισμού μέσω προγραμμάτων ΕΣΠΑ και του αναπτυξιακού νόμου.
• Η αυξανόμενη ζήτηση για παραθεριστική κατοικία.
• Η αύξηση της ζήτησης για εναλλακτικές μορφές τουρισμού και για νέους μη κορεσμένους προορισμούς.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των επιμέρους στόχων είναι η δημιουργία μίας ενιαίας τουριστικής ταυτότητας και σύμφωνα με τις φυσικές, πολιτισμικές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες κάθε χωρικής ενότητας. Ιδιαίτερη έμφαση χρειάζεται να δοθεί στην προστασία, ανάδειξη και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου και ειδικότερα στην προστασία των υδατικών πόρων και του εδάφους και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Επενδύσεις σε λοιπές υποδομές – Περιβαλλοντικές υποδομές
Σημαντικό αναπτυξιακό έλλειμμα αποτελεί, η μεγάλη υστέρηση του Ρεθύμνου σε κομβικής σημασίας παραγωγικές υποδομές (αναφέρουμε επιγραμματικά την καθυστέρηση των έργων σχετικών με τους οδικούς άξονες – ΒΟΑΚ, αλλά και στους κάθετους συνδετήριους και το επαρχιακό δίκτυο της Π.Ε. Ρεθύμνης).
Εκτός του γεγονότος ότι δεν υπάρχει ούτε τακτική ακτοπλοϊκή, αλλά ούτε απευθείας αεροπορική σύνδεση του Ρεθύμνου με τον κόσμο, η πρόσβαση στα λιμάνια και τα αεροδρόμια του Ηρακλείου και Χανίων είναι ιδιαίτερα δύσκολη, επικίνδυνη και χρονοβόρα λόγω της άθλιας κατάστασης του ΒΟΑΚ, με πρωτεύουσας σημασίας να εξακολουθεί να αποτελεί η ολοκλήρωση του άξονα Σούδα – αεροδρόμιο Χανίων.
Αντίστοιχα αδικαιολόγητη είναι και η καθήλωση της προόδου στα έργα του Πλατύ Ποταμού, και του υβριδικού σταθμού παραγωγής ενέργειας στο φράγμα Ποταμών. Τέλος η παρούσα ασάφεια σχετικά με την δημιουργία ή μη λιμανιού στα Νότια της Κρήτης (τουριστικού – εμπορικού), αλλά και το πάγωμα των σχεδίων για τη λειτουργία του εμπορικού – τουριστικού αεροδρομίου Τυμπακίου, σημαντικά επιβαρυντικοί παράγοντες που επηρεάζουν όλους τους επιμέρους τομείς της οικονομίας της περιοχής μας. Επιπρόσθετα απαιτούνται επενδύσεις δημιουργίας – αναβάθμισης υποδομών που αφορούν στα παρακάτω, επιμέρους ζητήματα:
1. Θεωρούμε ότι θα πρέπει να ενισχυθεί η βελτίωση των περιβαλλοντικών υποδομών επιχειρήσεων για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όπως φωτοβολταϊκά, διαχείριση αποβλήτων, αξιοποίηση βιομάζας, γεωθερμίας κλπ.
2. Βελτίωση των υποδομών προσπελασιμότητας με έμφαση στην αναβάθμιση των πυλών εισόδου του νησιού: η κατάσταση των πυλών εισόδου της Κρήτης, αεροδρομίων και λιμανιών δεν είναι ούτε η καλύτερη δυνατή, αλλά ούτε και εφάμιλλη άλλων ανταγωνιστικών προορισμών.
3. Επιτάχυνση των ενεργειών για την από χρόνια για σχεδιαζόμενη ανέγερση του νέου αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου αλλά και προβολή των περιφερειακών μικρών αρχαιολογικών συλλογών αναλογικά με την ύπαρξη αρχαιολογικού αποθέματος κάθε περιοχής.
Απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις λειτουργικής αναβάθμισης των αστικών κέντρων των κρητικών πόλεων και ειδικότερα του Ρεθύμνου, ώστε να γίνουν κέντρα διεθνούς οικονομικής δραστηριότητας, χάρη και στην τηλεματική, και να προσελκύουν επισκέπτες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Ανάπτυξη της ενδοχώρας του νησιού
Προτεραιότητες:
• Αντιμετώπιση των σημαντικών αναγκών για επενδύσεις στον τομέα του νερού για την ικανοποίηση των αυξανόμενων απαιτήσεων.
• Προστασία, προώθηση και ανάπτυξη της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς.
• Προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, προστασία και αποκατάσταση του εδάφους, προώθηση υπηρεσιών σχετικών με το οικοσύστημα, συμπεριλαμβανόμενου και του δικτύου NATURA 2000 και των πράσινων υποδομών. Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί η δυνατότητα δημιουργίας οργανωμένων κτηνοτροφικών πάρκων σε περιοχές Natura 2000, γεγονός που προϋποθέτει βεβαίως την λειτουργία φορέων διαχείρισής τους.
• Προτείνουμε να δοθεί έμφαση στις επενδύσεις μεταποίησης πιστοποιημένων προϊόντων (ΠΟΠ, ΠΓΕ). Αντίστοιχα θα πρέπει να ενθαρρυνθεί και η οικοτεχνία, όπου μπορούν να ενισχυθούν δραστηριότητες μικροσυσκευασίας οικοτεχνικής παραγωγής μικρών μεταποιητικών μονάδων οικογενειακής μορφής και κυρίως η διασύνδεση τους τόσο μεταξύ τους όσο και με τον τριτογενή τομέα (τροφοδοσία ξενοδοχείων και εστιατορίων).
• Ανάπτυξη του τοπικού τουρισμού με στροφή στην ποιότητα. Ως βασική στόχευση θεωρούμε ότι πρέπει να είναι η δημιουργία μίας ενιαίας τουριστικής ταυτότητας της ενδοχώρας. Σημαντικό στόχο επίσης αποτελεί η ανάπτυξη του «πράσινου» τουρισμού, με προστασία και προσεκτική διαχείριση του περιβάλλοντος, καθώς και παροχή πιστοποιημένων φιλοπεριβαλλοντικών υπηρεσιών και προϊόντων. Ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής, βασισμένης σε ειδικά και εναλλακτικά προϊόντα, ορεινή και βιολογική κτηνοτροφία, ήπια και, σε κατάλληλες θέσεις, μεταποίηση αγροτικών προϊόντων και ανάπτυξη εναλλακτικού και ορεινού τουρισμού.
• Οι ζώνες εγκατάστασης των τουριστικών επενδύσεων δεν θα πρέπει να δημιουργούν συγκρούσεις με τη σημαντική για την περιοχή γεωργική ενασχόληση, καθώς δεν θα πρέπει να προβλέπεται να καταλαμβάνουν γεωργικές γαίες.
• Δημιουργία κέντρων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης καθώς και κέντρων ενημέρωσης, με εισαγωγή νέων – καινοτόμων τεχνικών, σε επιλεγμένους οικισμούς. Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν η προστιθέμενη αξία που μπορεί να προσφέρει στα προς ενίσχυση έργα το δεδομένο ότι το φυσικό πάρκο Ψηλορείτη είναι πλέον Παγκόσμιο Γεωπάρκο της Unesco.
• Ανάπτυξη δικτύων και διαδρομών φυσιολατρικού, αρχαιολογικού, θρησκευτικού και ιαματικού τουρισμού με τη δημιουργία – βελτίωση των υποδομών, τη διαχείριση και ανάταξη του φυσικού περιβάλλοντος, την ολοκλήρωση των ανασκαφών, την ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και θρησκευτικών μνημείων.
