Εκείνο το Πάσχα του 41 οι Γερμανοί έδειξαν περίτρανα ότι δεν είχαν ούτε ιερό ούτε όσιο. Με ανηλεείς βομβαρδισμούς προσπαθούσαν να επικρατούσαν. Ούτε τα νοσοκομεία με τους ανήμπορους να αντιδράσουν στρατιώτες εξαιρούνταν από την εγκληματική τους αυτή δραστηριότητα.
Εκείνο το Πάσχα βρήκε ηρωικό θάνατο η Καλλιόπη Γιουλούντα.
Η ατρόμητη νοσοκόμα που δεν θέλησε να σώσει τη ζωή της εγκαταλείποντας τους αρρώστους της, ενώ προλάβαινε να φύγει όταν άρχισε η επιδρομή.
Ήταν από τη δική μας γη και η ηρωική αυτή γυναίκα. Γεννήθηκε στο Γιαννούδι το 1911. Αν και η εποχή της δεν ευνοούσε τις σπουδές των κοριτσιών εκείνη κατάφερε να τελειώσει το Γυμνάσιο και να μάθει Γαλλικά. Αγαπούσε τη μουσική κι έπαιζε μάλιστα με αρκετή δεξιοτεχνία και μαντολίνο. Από μικρή έδειχνε μια αγάπη στον συνάνθρωπο. Διψούσε για κοινωνική προσφορά. Η Καλλιόπη Γιουλούντα πρώτα έγινε εθελόντρια Νοσηλεύτρια του «Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού» και μετά ακολούθησε τη Νοσηλευτική ως κύριο επάγγελμα που το έκανε όμως λειτούργημα. Ο πράος χαρακτήρας της, το ήθος και η αξιοπρέπεια που την χαρακτήριζαν την έκαναν ξεχωριστή και αξιαγάπητη. Είχε το σπάνιο χάρισμα να εμπνέει το θάρρος στον άρρωστο να αγωνιστεί για τη θεραπεία του. Και έγινε περισσότερο πειστική όταν ανέλαβε τους πρώτους τραυματίες του μετώπου. Γιατί ο πόλεμος του ’40 την βρήκε πρόθυμα να οδεύει στο καθήκον για να βοηθήσει τους τραυματισμένους στρατιώτες. Η απόφασή της φανερώνει και τη γενναιότητά της. Γιατί ήταν ως τότε διευθύνουσα του νοσοκομείου «Άγιος Σάββας». Θα μπορούσε ν’ αποφύγει την πρώτη γραμμή του μετώπου. Κανένας δεν την υποχρέωνε να καταταγεί. Η συνείδησή της όμως ήταν εκείνη που της καθόριζε την πορεία της. Έτσι η φήμη της έφτανε παντού πριν από την ίδια. Αρκετοί θυμούνται αυτόν τον μικροκαμωμένο άγγελο με το αιώνιο χαμόγελο και την ιώβειο υπομονή. Άλλοι πάλι την θυμούνται να μοιράζει γάλα στους στρατιώτες που οδοιπορούσαν μετά την κατάρρευση του μετώπου. Ήταν συνεπής, αφοσιωμένη στο λειτούργημά της, άριστα καταρτισμένη και αντιμετώπιζε όλους τους αρρώστους σαν στενούς συγγενείς της. Η φρίκη του πολέμου αντί να τη λυγίσει την έκανε πιο δυνατή. Το αποκρουστικό θέαμα ανοικτών πληγών σε μέλη ηρωικών νέων ανθρώπων, οι γάγγραινες και η ανυπόφορη μυρωδιά από σάρκα που σάπιζε σιγά σιγά αντί να την απωθεί τη γέμιζε από το μεγαλείο του ελέους.
Η αγγελική της ψυχή ήταν γεμάτη από αγάπη για τα ανήμπορα πλάσματα που βογκούσαν στο κρεβάτι του πόνου.
Ο ματωμένος Απρίλης
Εκείνο τον Απρίλη του ’41, λίγο πριν την κατάρρευση του μετώπου η ατμόσφαιρα είχε γίνει ακόμα πιο επικίνδυνη. Ο θάνατος καιροφυλακτούσε για να δρέψει ψυχές. Τα νοσοκομεία είχαν πλημμυρίσει από τραυματισμένους στρατιώτες. Και το νοσηλευτικό προσωπικό έκανε και τη νύχτα μέρα για να προλάβει να ανταποκριθεί στις πιεστικές ανάγκες που δημιουργούσε ο πόλεμος.
Οι Γερμανοί, παραβιάζοντας τις διεθνείς συνθήκες και τους άγραφους νόμους της συνείδησης, βομβαρδίζουν ακόμα και τα νοσοκομεία.
Δεν σέβονται ούτε και τη μεγάλη μέρα της Χριστιανοσύνης, Ανήμερα της Κυριακής του Πάσχα βομβαρδίζουν το 2ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο.
Είχε προηγηθεί μια Μεγάλη Εβδομάδα που ήταν των παθών και για τους γιατρούς και τους νοσηλευτές του Νοσοκομείου αυτού των Ιωαννίνων.
Οι αδελφές, μέσα στα πολλαπλά καθημερινά τους καθήκοντα, είχαν και την ανύψωση του πεσμένου ηθικού των παλληκαριών. Τις μεσημβρινές ώρες που δεν πήγαιναν να ξεκουραστούν, τους μιλούσαν για την Ανάσταση που μηνούσε η καρδιά τους και που περίμεναν.
Τη Μεγάλη Τρίτη και τη Μεγάλη Τετάρτη εξακολουθούσαν στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο των Ιωαννίνων να συρρέουν από το Μέτωπο δεκάδες τραυματίες, που περίμεναν στα φορεία τις αδελφές να τους τακτοποιήσουν. Κι εκείνες, χωρίς να σκεφθούν την ξεκούραση και τον εαυτό τους, με το χαμόγελο της καρτερίας, άπλωναν το χέρι να προσφέρουν ανακούφιση και σωτηρία. Μέσα στα άλλα τους φάρμακα τους έδιναν και το λάδι από το Άγιο Ευχέλαιο που κατάφεραν να πάρουν.
Πάσχα θανάτου
Η βραδιά της Ανάστασης κυλά μέσα στο ίδιο φοβερό κλίμα της ασυγκράτητης βίας που καταλύει τα πάντα. Σε έναν από τους προθαλάμους του νοσοκομείου, οι φαντάροι ετοίμασαν την Τράπεζα, όπου ο ιερέας θα άπλωνε το άγιο αντιμήνσιο για να λειτουργήσει. Στρατιώτες, αξιωματικοί, αδελφές με τις πάλλευκες στολές τους, γιατροί και τραυματίες παρακολουθούν με κατάνυξη και συγκίνηση την τελευταία ελεύθερη Ανάσταση.
Όταν τέλειωσε η θεία Λειτουργία, η διευθύνουσα Αθηνά Μεσολωρά, νοσηλεύτρια με φλογερή πίστη και ευρεία μόρφωση, διευθύνουσα του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού που είχε την ευθύνη όλων των Αδελφών ψέλλισε: «Αύριο θα είμεθα πλέον υπόδουλοι! Χριστός Ανέστη!». Και όλοι μαζί σύσσωμοι απάντησαν «Αληθώς Ανέστη», αφήνοντας τα δάκρυα να τρέξουν από τα μάτια τους για την Ελλάδα που χανόταν.
Κυριακή του Πάσχα, 20 Απριλίου 1941. Οι αδελφές καλημερίζουν με το «Χριστός Ανέστη» και με το χαμόγελο στο στόμα, προσπαθώντας να κρύψουν τον φόβο τους. Το διαισθάνονται πως κάτι κακό θα συμβεί. Ήδη τα στούκας που σφυρίζουν δαιμονισμένα γεμίζουν τρόμο την ατμόσφαιρα.
Το μεσημέρι με μανία πρωτόγνωρη, άρχισαν να εξαπολύουν βόμβες προς το νοσοκομείο. Ο καθηγητής Κοντιάδης διατάσσει τις αδελφές να κατεβούν στο καταφύγιο. Αυτές αρνούνται, γιατί θα έπρεπε ν’ αφήσουν μόνους τους χειρουργημένους τους. Οι αδελφές μένουν και… ΜΕΝΟΥΝ εκεί για πάντα. Το ξαφνικό βρήκε τους γιατρούς να χειρουργούν, τις αδελφές εμπρός στο τραπεζάκι με τα εργαλεία, τους τραυματίες ναρκωμένους και εκείνες τις καημένες που δίπλωναν τις γάζες!
Αντικείμενα επιβεβαίωναν ταυτότητες
Κρότος φοβερός τραντάζει το οικοδόμημα. Τα φώτα σβήνουν. Τα τζάμια σπάζουν, φοβερός καπνός, πηκτή μαύρη σκόνη που πνίγει. Στον καταχθόνιο κρότο, νεκρική σιγή ακολουθεί. Αρκετοί τραυματίες μαζί με τον ιατρό καθηγητή Ξενοφώντα Κοντιάδη, τους βοηθούς χειρουργούς, και έξι επώνυμες αδελφές, (σύνολο πενήντα επτά άτομα) δεν υπήρχαν πλέον στη ζωή αυτή. Αναγνωρίσθηκαν από ένα δακτυλίδι, από ένα κέντημα, από ένα σήμα. Ό,τι απόμεινε από τα σώματά τους έχει ταφεί στο νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου των Κοπάνων στα Γιάννενα, σε έναν κοινό ολομάρμαρο τάφο.
Τρεις διπλωματούχες και τρεις εθελόντριες αδελφές αναφέρονται μεταξύ άλλων στον τραγικό απολογισμό.
Η Ελένη Παρασκευοπούλου, παλαίμαχος Προϊσταμένη Αδελφή, διευθύνουσα των Αδελφών της Βάσεως Ηπείρου, ετών πενήντα επτά (57).
Η δική μας Καλλιόπη Γιουλούντα, διευθύνουσα του 2ου Στρατιωτικού Νοσοκομείου, ετών 30. Η Ελένη Καλογερίδου, διπλωματούχος αδελφή, ετών 20. Η Λουκία Κυριακού, ετών 35, η Ελένη Μητροπούλου ετών 30 και η Ελένη Τσάλλη, δόκιμη διαιτολόγος αδελφή, ετών 60. Και μαζί με αυτές μια έβδομη άγνωστη αδελφή, μια έφηβη Γιαννιώτισσα δεκαεπτά (17) χρονών, που έχοντας συγκλονιστεί από το έργο των αδελφών, ερχόταν κάθε πρωί από το σπίτι της να προσφέρει κι αυτή ότι μπορούσε.
Είναι γεγονός όπως καταθέτουν μάρτυρες των γεγονότων που επέζησαν ότι εκτός από τον καθηγητή Κοντιάδη και η Αθηνά Μεσωλορά δεν έπαυσε να παρακαλεί τις αδελφές να φροντίσουν τον εαυτό τους. Ένιωθε μεγάλη ευθύνη για τις ζωές τους. Κι όμως καμιά δεν επωφελήθηκε από τη μεταφορά τραυματιών σε άλλους χώρους που κινδύνευαν λιγότερο για να σωθεί. Έπεσαν στο καθήκον.
Η Καλλιόπη Γιουλούντα έμεινε καύχημα των νοσηλευτών και έμβλημα των εθελοντριών του ΕΕΣ. Με μεγάλη επισημότητα έγιναν πριν από πολλά χρόνια τα αποκαλυπτήρια της προτομής της στο αύλειο χώρο του Νοσοκομείου Ρεθύμνου.
Η Καλλιόπη η «Ρεθυμνία Μούσα του Εθελοντισμού» όπως αναφέρει ο Νικολέων Τσουπάκης, τιμήθηκε το Σάββατο 26 Μαΐου του 1981 με τα αποκαλυπτήρια της υπέροχης προτομής της που κοσμεί την αυλή του Γενικού Νοσοκομείου Ρεθύμνης. Τα αποκαλυπτήρια είχε κληθεί να πραγματοποιήσει ο τότε υπουργός Εθνικής Αμύνης, Ευάγγελος Αβέρωφ, παρουσία τοπικών βουλευτών, των αρχηγών ΓΕΕΘΑ και Γενικού Επιτελείου Στρατού, την γενικό επιθεωρητή Σώματος Αδελφών «Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού» κ. Παπαμικρούλη και τον διευθυντή ιατρό κ. Μαραγκουδάκη εκ μέρους του Αντικαρκινικού Ινστιτούτου «Άγιος Σάββας» στο οποίο η Καλλιόπη Γιουλούντα υπηρέτησε με μεγάλη συνέπεια.
Την προτομή του Νοσοκομείου πλαισίωναν οι αδελφές του Ερυθρού Σταυρού Ρεθύμνης. Ο υπουργός Ευάγγελος Αβέρωφ που την ήξερε προσωπικά είχε δηλώσει μεταξύ άλλων:
«Συγκινητική είναι η ιστορία της Καλλιόπης Γιουλούντα, την οποία είχα την τύχη να γνωρίσω. Υπηρετούσε μαζί με τον φίλο μου Φωτιάδη και τη Λούση Κυριακού. Σκοτώθηκε δε με πρόσωπα τα οποία εγνώριζα στην Ακαδημία Ιωαννίνων, που είχε γίνει τότε Νοσοκομείο Στρατιωτικό.
Ήταν ένα πρόσωπο, από πάσης πλευράς αξιόλογο. Αλλά επαναλαμβάνω δεν ήταν αυτό το σπουδαίο. Το σπουδαίο είναι εκείνο που αντιπροσώπευε. Την ιδέα της αφοσιώσεως στο καθήκον και στην Ελλάδα. Αυτό το πρόσωπο, που θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ταπεινό, με τον τρόπο που υπηρέτησε, με τον τρόπο και την ώρα που πέθανε, έγινε ιδέα.
Λόγο για την Καλλιόπη Γιουλούντα που άφησε τότε τα καλύτερα σχόλια, είχε εκφωνήσει ο επιθεωρητής Ελευθέριος Σταυρακάκης. Ήταν Κυριακή 14 Απριλίου του 1994 που το τμήμα Ρεθύμνου του ΕΕΣ διοργάνωσε τιμητικές εκδηλώσεις στο Ρέθυμνο εις μνήμην της, με θεία λειτουργία κι επιμνημόσυνη δέηση στον ναό του Αγίου Λουκά του Νοσοκομείου, ενώ πραγματοποιήθηκε φιλολογικό μνημόσυνο στην αίθουσα του «Λυκείου των Ελληνίδων» με ομιλητή τον κ. Λεωνίδα Καούνη – μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ερυθρού Ρεθύμνης.
Αξίζει να παραθέσουμε απόσπασμα εκείνης της μνημειώδους ομιλίας που διασώζει σε αφιέρωμά του στην ηρωίδα ο εκλεκτός ερευνητής και δημοσιογράφος κ Νικ. Τσουπάκης.
«Καλλιόπη Γιουλούντα, παν–λευκέ Άγγελε της Νοσηλευτικής που λαμπρύνεις και αμαρύσσεις τον Ανθρωπισμό, τον Εθελοντισμό και τον Ερυθρό Σταυρό:
xαιρετίζομεν με σέβας την αθάνατη, σεμνή και ηρωική μορφή σου. Στην εποχή μας που οι ανθρώπινες αξίες φθίνουν καταρρακώνοντας την παντέρμη τη χώρα μας, η οποία μαστίζεται όχι μόνο από οικονομική αλλά κυρίως από βαθιά ηθική κρίση, σήψη και διαφθορά, η παρουσία, το θάρρος και το παράδειγμά σου διδάσκει περισσότερο από ποτέ.
Σήμερα που κάποιοι θεωρούν εαυτόν, αυθεντίες κι έχουν άποψιν επί παντός επιστητού, αγνοώντας το σωκρατικόν «έν οίδα ότι ουδέν οίδα» υποτιμούν σκόπιμα, χλευάζουν, αμφισβητούν, περιφρονούν τις ελληνοχριστιανικές μας ρίζες, την ελληνική αγωγή και παιδεία, την αιματοβαμένη ιστορία του τόπου που «πρέπει λέει να αλλάξει» γιατί δεν συμφέρει μερικούς, την ιερή γαλανόλευκη σημαία και την πανάρχαια γλώσσα των Ελλήνων, «η αυτοθυσία σου Καλλιόπη Γιουλούντα» αποτελεί πάμφωτο φάρο και οδηγό.
Εσύ αγαπημένη, «Ρεθυμνία κόρη Καλλιόπη», ηρωίδα του έπους του ’40 και του ’41, που φέρεις το όνομα της αρχαίας Μούσας του Έπους, ως γνήσια Ελληνίδα, απέδειξες περίτρανα ότι είσαι ατόφιος φορέας των πανάρχαιων πατροπαράδοτων αξιών, κάνοντας πράξη τις σοφές ρήσεις των προπατόρων σου, όπως το «Μολών Λαβέ» του Λεωνίδα, και το «Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων, τιμιώτερον εστίν η πατρίς και σεμνότερον και αγιώτερον και εν μείζονι μοίρα και παρά θεοίς και παρ’ ανθρώποις τοις νουν έχουσιν», που αναφέρει ο σοφός Πλάτων στο έργο του Κρίτων, 51β.
Εσύ ως αδελφή του Ελέους και της Προσφοράς, υιοθέτησες πλήρως το Δελφικόν παράγγελμα «Θνήσκε υπέρ πατρίδος» και ακολούθησες κατά γράμμα το ομηρικότατον: «Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης» σε εποχές που άλλοι «πονηροί» και ανθέλληνες το μετέτρεψαν σε «αμύνεσθαι περί Πάρτης» απεμπολώντας τις πανανθρώπινες αξίες και δίδοντας μόνο βαρύτητα στο κέρδος και στους οικονομικούς δείκτες.
Είθε το παράδειγμά σου Καλλιόπη Γιουλούντα, λεβέντισσα Κρητικιά, να γίνει παράδειγμα προς μίμησιν για τις παρούσες και τις επερχόμενες γενεές, γιατί στους χαλεπούς καιρούς που διάγουμε μόνο ο «πεφωτισμένος νους» και «η ζεστή κι ανθρώπινη καρδιά σου» μπορεί να μας σώσει.
Με την ανθρωπιά, την προσφορά και τον εθελούσιο θάνατό σου πάνω στο καθήκον κατάφερες να μην πέσεις στη λήθη να είσαι δηλαδή Α-λήθεια και Α-ληθινή. Εξάλλου σύμφωνα με την επιστήμη της ετυμολογίας των λέξεων η πανάρχαια λέξις «Α-λήθεια» παράγεται από το στερητικό -α- και τη λέξη -λήθη- διότι ότι είναι αληθινό, και όχι ψεύτικο προσποιητό, βγαίνει πάντα στην επιφάνεια, δεν λησμονιέται ποτέ, παραμένει αέναον, αναλλοίωτον και αείρροον, παραμένει «κτήμα ες αεί» κατά την έκφραση του Θουκυδίδη.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ που μας δίδαξες και το επίτευγμά σου Καλλιόπη Γιουλούντα είναι ότι μετουσίωσες την «Ιδέα της αφοσιώσεως στο Καθήκον και στην πατρίδα», καθώς κατέστης εκπρόσωπος αυτής της παναθρώπινης Ιδέας και την έκανες πράξη.
Δια όλα αυτά σε ευχαριστούμε και σε ευγνωμονούμε.
H Μνήμη σου θα είναι Αιωνία, καύχημα του Ελληνισμού, έμβλημα του Ερυθρού και Ίνδαλμα της κοινωνίας».
Μια ακόμα προτομή κοσμεί τη γενέτειρα της το Γιαννούδι. Η Καλλιόπη Γιουλούντα είναι το φωτεινότερο σημείο αυταπάρνησης στο όνομα του εθελοντισμού. Γι’ αυτό και δεν θα πρέπει να λησμονηθεί ποτέ.
Πηγές:
Άρθρο Ελένης Βραχνή Νοσηλεύτριας Τ.Ε. στο περιοδικό: «Η Δράσις μας», τεύχος Απριλίου του 2008.
Εύας Λαδιά: Καλλιόπη Γιουλούντα.
Εύας Λαδιά: Οι αφανείς ηρωίδες που έγραψαν το έπος του εθελοντισμού (Συνέντευξη με την κ. Ευαγγελία Μπαρμπούνη-Κωνσταντάκου).
Εύας Λαδιά: Καλλιόπη Γιουλούντα: Έμβλημα αυτοθυσίας για τις εθελόντριες του ΕΕΣ.
Νικολ. Τσουπάκη: Αφιέρωμα στη «Ρεθύμνια ηρωίδα» «Καλλιόπη Γιουλούντα».
