Και επίσημα κηρύχθηκε μνημείο από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, το «Τούρκικο Σχολείο» στην Παλιά Πόλη, δηλαδή το σημερινό 1ο δημοτικό σχολείο Ρεθύμνου.
Το συγκεκριμένο κτίριο ναι μεν αποτελεί μνημείο λόγω της ιστορικότητας του ωστόσο μέχρι σήμερα δεν ήταν χαρακτηρισμένο από τα επίσημα όργανα της πολιτείας.
Στη συνεδρίαση του αρμόδιου συμβουλίου, το βράδυ της Πέμπτης, συζητήθηκε το θέμα με τίτλο «Χαρακτηρισμός ή μη ως μνημείου του «Τουρκικού Σχολείου», σημερινό Α΄ δημοτικό σχολείο Ρεθύμνου, το οποίο βρίσκεται εντός της παλαιάς πόλης του Ρεθύμνου, στην πάροδο Αγίου Φραγκίσκου, φερόμενης ιδιοκτησίας Δήμου Ρεθύμνου» και με ομόφωνη απόφαση των 15 μελών του, έλαβε επίσημα τον χαρακτηρισμό του ως μνημείο.
Το ΚΣΝΜ, σύμφωνα με πληροφορίες των «Ρ.Ν.» κατέληξε στην απόφαση του αυτή με το σκεπτικό ότι το κτίριο έχει ιδιαίτερο ιστορικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και αποτελεί τοπόσημο για την περιοχή. Κριτήρια δηλαδή τα οποία επιβάλλεται να πληροί ένα κτίσμα για να ανακηρυχθεί μνημείο.
Είναι άγνωστο ποιος είχε υποβάλλει το σχετικό αίτημα στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, πάντως του αιτήματος ακολούθησε αυτοψία στο κτίριο, όπως προβλέπει ο αρχαιολογικός νόμος, προκειμένου να εξεταστεί επακριβώς η σημερινή του κατάσταση και χρήση, να διαπιστωθεί εάν έχει τις προϋποθέσεις ώστε να χαρακτηριστεί επίσημα «μνημείο». Η έκθεση που συντάχθηκε ήταν απόλυτα θετική ως προς το αίτημα.
Ακόμα ένα μνημείο της πόλης λοιπόν εντάσσεται στον χάρτη της πολιτιστικής άυλης κληρονομιάς, εξέλιξη πολύ θετική. Η κήρυξη του τούρκικου σχολείου ως μνημείο, εκτός των άλλων, σημαίνει ότι το συγκεκριμένο κτίριο, που από την πρώτη του κατασκευή το 1795 έως και σήμερα λειτουργεί για τον ίδιο σκοπό, δηλαδή ως σχολείο, καταγράφεται πλέον ως προστατευόμενο κτίριο. Δηλαδή αποκλείονται παρεμβάσεις οι οποίες μπορούν να καταστρέψουν τα εσωτερικά ή εξωτερικά ιστορικά ή αρχιτεκτονικά του στοιχεία. Παράλληλα, ελεγχόμενη θα είναι και η χρήση του στο μέλλον.
Το πρώτο σχολείο που ιδρύθηκε στο Ρέθυμνο
Το 1ο δημοτικό σχολείο Ρεθύμνου, ίσως έχει μια μοναδικότητα πανελλαδικά. Αν δεν είναι το μόνο, σίγουρα είναι από τα ελάχιστα σχολεία στη χώρα το οποίο λειτουργεί σε έναν χώρο που από της κτίσεως του -και για τόσες εκατονταετίες- έως σήμερα εξακολουθεί να έχει την ίδια χρήση: εκπαιδευτική.
Το «τούρκικο» σχολείο, κατασκευάστηκε το 1795, από τον Κλάψα Εδεχέμ Μπέη, όπως μαρτυρούσε σχετική επιγραφή η οποία σύμφωνα με καταγεγραμμένες πηγές μεταφράστηκε από τον τουρκορεθυμνιώτη Μεχμέτ Ουσταμπιλαλάκι.
«Αυτό το σχολείο το έκαμε ο κλάψα Ε΄δεχέμ Μπέης και το δώρισε στην παιδεία για να φοιτούν τα θηλυκά παιδιά. Οι επισκέπτες και αυτοί που θα διδάξουν ας εύχονται τη σωτηρία του 1795» ανέφερε η επιγραφή.
Το κτίριο λειτούργησε ως τούρκικο παρθεναγωγείο, σχολείο μόνο για κορίτσια δηλαδή, τα οποία διδάσκονταν εκτός των άλλων μαθημάτων και την ελληνική γλώσσα από Έλληνες δασκάλους,-ες με διευθύντρια όμως Τουρκάλα. Όπως αναφέρουν ιστορικές πηγές, μεταξύ των βιβλίων τους ήταν το τούρκικο αλφαβητάρι, το Αναχτάρ, το Κηραέτι, το Ταλίμι, το Κοράνιο. Διδάσκονταν ακόμη κοπτική, ραπτική και οικοκυρικές τέχνες.
Η θρησκεία των Τούρκων δεν επέτρεπε τη συναναστροφή των κοριτσιών με τ’ αγόρια, για τον λόγο αυτό τ’ αγόρια είχαν το δικό τους σχολείο παραπλεύρως, το Αρρεναγωγείο (είσοδος από την ανατολική πλευρά του Αγ. Φραγκίσκου).
Το Παρθεναγωγείο λειτούργησε για τελευταία χρονιά τη σχολική περίοδο 1920-21, με 194 κορίτσια, με πέντε Ελληνίδες δασκάλες και Τουρκάλα διευθύντρια τη Ναλλή Κουμαριτάκη.
Κατά μία ευτυχή σύμπτωση, την Πέμπτη, την ώρα που ξεκινούσε η συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού για να συζητήσει τα 12 θέματα της ημερήσιας διάταξης, μεταξύ των οποίων και τον χαρακτηρισμό ή μη ως μνημείου του «Τουρκικού Σχολείου», η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου και ο Σύλλογος Κατοίκων Παλιάς Πόλης πραγματοποιούσε ξενάγηση στον Ναό του Αγίου Φραγκίσκου και στους πέριξ αυτού χώρους που αποτελούν ενιαίο σύμπλεγμα κτισμάτων, στα οποία περιλαμβάνεται το τούρκικο σχολείο. Στο ιστορικό του οποίου αναφέρθηκε ο επίκουρος καθηγητής Οθωμανικής ιστορίας στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Ηλίας Κολοβός, (αναλυτικό ρεπορτάζ δημοσίευσαν τα «Ρ.Ν.» χθες), που μεταξύ άλλων είπε: «Στον χώρο αυτό ιδρύθηκε από τους Τούρκους και σχολείο. Αρχικά, το σχολείο ήταν στο πάτωμα του τζαμιού. Εκεί διδάσκονταν τα πρώτα τους γράμματα τα παιδιά των Μουσουλμάνων με βάση το κοράνι. Όμως, τον 19ο αιώνα όταν η Οθωμανική αυτοκρατορία αποφάσισε να εκσυγχρονιστεί και να ακολουθήσει την Ευρώπη, τότε δημιουργήθηκε το τούρκικο σχολείο που λειτουργούσε ως Παρθεναγωγείο. Δηλαδή ως σχολείο για τα κορίτσια των Μουσουλμάνων στο Ρέθυμνο».
