Κούμοι – Πενήντα χρόνια μετά…

Ήταν αυτό αρκετό να ξυπνήσει σ’ εμένα μνήμες δεκαετιών.
Οκτώβριος 1963, όταν διορίστηκα δάσκαλος σ’ αυτό το χωριό.
Ένα σχολείο τότε, με 42 μαθητές.
Με τον ενθουσιασμό του νέου και τη χαρά του διορισμού, έφτασα στο ορεινό εκείνο χωριό, που απέχει μόλις 18 χλμ. από την πόλη του Ρεθύμνου.
Το χώμα του φτωχό, οι άνθρωποί του φιλόξενοι και πολύ εργατικοί, κτηνοτρόφοι και γεωργοί, ήσαν υποχρεωμένοι να ποτίζουν καθημερινά το λιγοστό χώμα με άφθονο ιδρώτα, για να πάρουν τα αγαθά του. Πάνω σε ένα βράχο, ένα σχολείο και η κεντρική εκκλησία «Η Μεταμόρφωση του Χριστού», δίπλα-δίπλα.
Τα λιγοστά πεύκα που απέμειναν, από όσα φυτεύτηκαν τα χρόνια εκείνα, έχουν γίνει αδιάψευστοι μάρτυρες πως τα χρόνια πέρασαν….
Η εκκλησία του Άι Γιώργη στη μεσοχωριά, με μικρό χώρο εσωτερικά, αλλά αρκετό προαύλιο χώρο, στέκεται αιώνες τώρα στη θέση της.
Θρύλοι και παραδόσεις συνόδευαν πάντα τη συζήτηση γύρω από την εικόνα του Αγίου, που σκοτώνει το φοβερό δράκοντα.
Ο δραστήριος Εκπολιτιστικός Σύλλογος, η Κοινότητα και η Εκκλησία, έφεραν τα πάνω- κάτω ή για την ακρίβεια τα κάτω- πάνω  σ’ αυτό το χωριό.
Η προσπάθεια να αναδειχθεί και να προβληθεί η παράδοση του τόπου, έχει πετύχει άριστα.
Ο χώρος γύρω από το σχολείο και την εκκλησία έχει αξιοποιηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, και το νερό που παλιότερα αποτελούσε «μείζον πρόβλημα», σήμερα τρέχει άφθονο.
Οι δρόμοι, τα σοκάκια, όλα τσιμεντοστρωμένα και καθαρά. Ανηφόρες-Κατηφόρες, όλα με σκαλοπάτια ωραία και βολικά, όπου δε γίνεται αλλιώς.
Η γιορτή του Αγίου Γεωργίου, τοποθετημένη την εποχή που η παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων βρίσκεται στο υψηλότερο  σημείο, δημιουργεί τις καλύτερες προϋποθέσεις για να χαρεί περισσότερος κόσμος της φυσικές ομορφιές του τόπου και να απολαύσει τα εξαιρετικά παραδοσιακά προϊόντα του.
Η κρητική φορεσιά και τα γιοργαλίδικα άλογα, που συνοδεύουν τη λιτανεία της εικόνας του Αγίου, δίδουν ξεχωριστή νότα στην όλη εκδήλωση.
Ο καθιερωμένος Αγιασμός των γαλακτοκομικών προϊόντων στην αυλή του Άι Γιώργη και στη συνέχεια το τραγούδι του Αγίου από την ομάδα ριζίτικου Κούμων, όπως την αποκαλούν, είναι η κορύφωση της εορτής.
Το εφετινό τραγούδι ανήκει στις παραλλαγές των δημοτικών μας τραγουδιών, τραγουδιέται όπως τα τραγούδια της στράτας, και αναφέρεται στο κατόρθωμα του Αγίου να σκοτώσει το θεριό τση χώρας το μεγάλο, όπως συχνά Τον βλέπουμε να εικονίζεται.
Αξίζει μου φαίνεται να παραθέσουμε ένα απόσπασμα:
Άι μου Γιώργη αφέντη μου ομορφοκαβαλάρη, που’ σαι ζωσμένος το σπαθί και το χρουσό κοντάρι, τη χάρη και τη δόξα σου θέλω ν’ αναθιβάλω για το θεριό ου σκότωσες τση χώρας το μεγάλο.
Ένα θεριό απού ‘ τονε στη χώρας το πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε πάσα ταχύ και βράδυ, και α δεν ήθελεν του παν ανθρώπους να δειπνήσει σταλιά νερό δεν άφηνε να κατεβεί στη βρύση. Κι επαίζανε τα μπολετιά, κι ότινος είχε πέσει, να πηαίνει το παιδάκιν του του λιονταριού πεσκέσι. Μα ‘πεσε και το μπολετί εις τση βασιλοπούλας, απού ‘ταν ωραιότατη, μοναχορηγοπούλα….
Ο Άγιος στο μεταξύ σκότωσε το θεριό κι έσωσε τη βασιλοπούλα και συνεχίζει:
«Να βασιλιά, το τέκνο σου, όρισε το παιδί σου, κι απού τα φύλλα τση καρδιάς του ‘δωσε την ευκή σου «Να ζήσεις, καβαλάρη μου, για πε μου τ’ όνομά σου και χάρισμα βασιλικό θα κάμω τσ’ αφεδιάς σου».
«Γιώργη Στραθιώτη λένε με, απού τη Σκαρπαθιά, και α θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησία, κι εις τη ζερβή κι εις τη δεξιά γράψ’ έναν καβαλάρη να προσκυνούν οι χριστιανοί κι εσύ κι όποιος κι αν πάει».
Και στη συνέχεια η παραδοσιακή φιλοξενία, που τονίζει σε κάθε εκδήλωση την αθρωπιά της Κρήτης. Όλη η παραγωγή γάλακτος της ημέρας διατίθεται για το εκκλησίασμα.
Παλαιότερα, διανεμόταν αυτούσιο το γάλα στους επισκέπτες.
Για πρακτικούς κυρίως λόγους, διανέμεται σήμερα άριστα επεξεργασμένο, από το σύγχρονο τυροκομείο του Νίκου Γασπαράκη, σε παραδοσιακή γραβιέρα Κρήτης και αθότυρο.
Υπάρχει όμως και συνέχεια:
Είκοσι οζά «ταξιμάρια», σφάχτηκαν την παραμονή της εορτής, πέραν από εκείνα που περιμένουν δεμένα στην αυλή της εκκλησίας, για την καθιερωμένη κλήρωση.
Άφθονο κρασί, βραστό κρέας και ποικιλία μεζέδων, για όλους.
Τα σπίτια του χωριού ανοιχτά σήμερα, όπως και κάθε μέρα του χρόνου μα και οι καρδιές των ανθρώπων.
Ξένοι και δικοί, γνωστοί και άγνωστοι γίνονται ένα, απολαμβάνουν τη φιλοξενία και ν’ ανταλλάσσουν ευχές.
Και του χρόνου με υγεία, να εορτάσουμε και πάλι τον Αι Γιώργη τον καβαλάρη, και να χαρούμε τ’ όμορφο χωριό τους Κούμους.