Κυκλικά και τετράγωνα χωριά του Ρεθύμνου-β΄μέρος

Συνοψίζοντας, η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στον νομό Ρεθύμνου μετά την γνωστή Απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), έχει ως εξής: Σε 65 οικισμούς που είχαν «αποκτήσει» νέα όρια, κρίθηκαν άκυρες οι αποφάσεις Νομάρχη, και οι οικισμοί αυτοί ως προς το γράμμα του νόμου, δεν υφίστανται πολεοδομικά. Έχουν συντελεστεί όμως δικαιοπραξίες εντός των καταργηθέντων ορίων (αγοραπωλησίες μεταβιβάσεις κλπ.) οι οποίες εξαιτίας της απόφασης του ΣτΕ, είναι πλέον ζημιογόνες για τους αγοραστές. Αγόρασαν οικόπεδα και τους προέκυψαν μη οικοδομήσιμα αγροτεμάχια. Το ζήτημα που τίθεται επομένως, φαίνεται ότι έχει να κάνει με το αν θα νομιμοποιηθεί με κάποιο τρόπο το προηγούμενο παράνομο καθεστώς, ώστε, σε κάθε περίπτωση, να απαλειφθεί η διαφαινόμενη αδικία σε βάρος όσων αγόρασαν γη σε αυτές τις περιοχές.

Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά.

Σύμφωνα με τις πληθυσμιακές μεταβολές όπως αυτές καταγράφονται στις ανά δεκαετία απογραφές αλλά και σύμφωνα με τα αντίστοιχα ετήσια μεγέθη που διαθέτουμε για τους ξένους και ντόπιους επισκέπτες, μπορούμε να χωρίσουμε σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες τους υπό κρίση 65 οικισμούς.

α) Οικισμούς στους οποίους δεν έπρεπε να θεσμοθετηθεί καμία διεύρυνση και των οποίων οι κάτοικοι πληρώνουν φόρους εξαιτίας της τεχνητής μετατροπής μεγάλων αγροτικών εκτάσεων σε «αστικές», χωρίς να διαφαίνεται κάποια πιθανότητα οικιστικής τους ανάπτυξης στο άμεσο μέλλον.

β) Οικισμούς που αποδεδειγμένα δέχονται οικιστική πίεση. Στις παράνομες επεκτάσεις τους έχουν πράγματι γίνει δικαιοπραξίες που πρέπει να καταγραφούν στον χώρο, ώστε να προσδιοριστούν οι κατάλληλες εκτάσεις που αφ’ ενός θα λύσουν το πρόβλημα που έχει προκύψει, αφ’ ετέρου θα είναι σε θέση να απορροφήσουν την υφιστάμενη αλλά και την προβλεπόμενη οικιστική πίεση.

γ) Δεν θα πρέπει όμως να λησμονούμε ότι έχουν περάσει τριάντα χρόνια από την εποχή που καταγράφονται οι αποφάσεις Νομάρχη, δηλαδή οι οικιστικές πιέσεις της δεκαετίας του 80, αφορούσαν αποκλειστικά σε διάσπαρτους οικισμούς, κυρίως της ενδοχώρας, και όχι σε ολόκληρες ζώνες όπως είναι το παραλιακό μέτωπο από Ρέθυμνο μέχρι Σκαλέτα. Το νέο στοιχείο επομένως που είναι απόλυτη ανάγκη να πάρουμε υπόψη, αφορά στην «επίθεση» που δέχεται αυτό το μέτωπο από τους περίφημους «επενδυτές» που φυσικά, όχι μόνο δεν ενδιαφέρονται για την προστασία αυτού του πανέμορφου (ακόμη) κομματιού των βόρειων παραλίων του Νομού, αλλά επιχειρούν (και πολλές φορές το επιτυγχάνουν) να εκμεταλλευθούν χωρίς αρχές, οτιδήποτε προσφέρεται προς πώληση ή ενοικίαση (ζώνες αιγιαλού, αρχαιολογικούς χώρους κλπ.). Και μοναδικός τρόπος προστασίας αυτής της οικιστικής ζώνης από την λαίλαπα της ανεξέλεγκτης ιδιωτικής πρωτοβουλίας, είναι η πολεοδόμησή της, δηλαδή η γενναία επέκταση του Σχεδίου Πόλης του Ρέθυμνου μέχρι τη Σκαλέτα με σαφέστατους καθορισμούς χρήσεων γης.

Εδώ ακριβώς, θα πρέπει να αντικρούσουμε ψευδή επιχειρήματα όπως:

– μία πολεοδόμηση είναι πάντοτε χρονοβόρα, επομένως κάποιοι θα χάσουν πρακτικά, τα χρήματα που έχουν ήδη επενδύσει

– οι επενδυτές θα μας εγκαταλείψουν στην περίπτωση επιβολής αυτών των χρονοβόρων πολεοδομήσεων.

– η πολεοδόμηση μικραίνει σημαντικά την αξία ενός ακινήτου αφού υποχρεώνει τον ιδιοκτήτη να εισφέρει σημαντικό ποσοστό της ιδιοκτησίας του αλλά και σημαντικό ποσό ως εισφορά σε χρήμα για την κατασκευή των έργων υποδομής.

Αρχίζοντας από το τελευταίο, βάσει στοιχείων που μου έδωσαν γνωστοί εργολάβοι, αληθεύει ότι η αξία ενός τελικού οικοπέδου εντός Σχεδίου Πόλης (συμπεριλαμβάνονται και οι χρηματικές εισφορές για έργα υποδομής) είναι διπλάσια έως πενταπλάσια της αξίας του αρχικού εκτός σχεδίου αγροτεμαχίου. Αυτοί που δεν θέλουν με τίποτα να υπαχθεί η ιδιοκτησία τους στις διαδικασίες πολεοδόμησης μιας οικιστικής ζώνης, είναι όλοι όσοι έχουν ήδη επενδύσει σε μικρές ή μεγάλες εγκαταστάσεις και επιχειρήσεις. Αυτοί οι επενδυτές, εκμεταλλευόμενοι κάθε ευκολία που τους παρείχε η Πολιτεία, χωρίς υποχρεώσεις, εκμεταλλεύτηκαν παραγωγικά κάθε τετραγωνικό μέτρο της ιδιοκτησίας τους οπότε δεν μπορούν να συνεισφέρουν γη σε ενδεχόμενη πολεοδόμηση. Συνθέτουν την πλέον συντηρητική ομάδα διότι «φυσικά» δεν θέλουν με κανένα τρόπο μαζί με τις χρηματικές εισφορές τους, να πληρώσουν σε χρήμα και τις υποχρεώσεις τους σε γη.

Πόσο γρήγορα όμως μπορεί να ολοκληρωθεί μια πολεοδόμηση;

Οι πολεοδόμοι μας διαβεβαιώνουν ότι η μελέτη πολεοδόμησης ενός μικρού κατά τεκμήριο οικισμού που τελεί υπό οικιστική πίεση, μπορεί να ολοκληρωθεί σε ένα έτος. Αυτό όμως που απαιτεί κάποιο χρόνο, είναι η μελέτη επέκτασης Σχεδίου Πόλης στις πρωτεύουσες μητροπολιτικών δήμων όπως συμβαίνει με τον Δήμο Ρεθύμνου. Υπάρχουν βεβαίως προβλήματα που πρέπει να λυθούν πολιτικά, ώστε να οδηγηθούμε ομαλά στην ανατολική κατ’ αρχήν επέκταση Σχεδίου Πόλης του Ρέθυμνου (π.χ. η μετατόπιση του ΒΟΑΚ νοτιότερα). Ας προστεθεί σ’ αυτά και το επίσης πολιτικό πρόβλημα σμίκρυνσης του απαιτούμενου χρόνου που τόσο πιέζει τις ηγεσίες μας και τους επενδυτές μας.

Ας δούμε όμως ένα ακόμη μυστικό που έχει απροσδόκητα μεγάλη σημασία:

Ανεξάρτητα από τις αποφάσεις Νομάρχη που κρίθηκαν άκυρες από το ΣτΕ, υπάρχουν παράνομες οριοθετήσεις για τέσσερις από αυτούς τους οικισμούς. Ο Αδελιανός Κάμπος, ο Πηγιανός Κάμπος, το Σφακάκι και ο Σταυρωμένος έχουν οριοθετηθεί σε επαφή με τον σημερινό ΒΟΑΚ τον γνωστό Βόρειο Οδικό Άξονα της Κρήτης. Δηλαδή, ακόμη και αν, (κατά παράκαμψη της Συνταγματικής Επιταγής) επανέλθουμε στο παράνομο πρότερο καθεστώς, θα πρέπει μία ζώνη πλάτους 400 μ. (200 μ. εκατέρωθεν του ΒΟΑΚ) να αφαιρεθεί από τους πιο πάνω οικισμούς, διότι αυτός ο δρόμος ανήκει στο βασικό οδικό δίκτυο της χώρας (αλλά και της Ευρώπης). Ισχύει δηλαδή το άρθρο 4 του ΠΔ της 24-4-85 που απαγορεύει ρητά την επέκταση οικισμών εντός αυτής της ζώνης.

Αυτό το μυστικό που μας το κρατούσαν τόσον καιρό κρυφό οι «υπεύθυνοι», ήρθε η ώρα να μπει στο τραπέζι για να δούμε μέχρι πού φθάνει η ανεπάρκεια των τοπικών αρχόντων και της κεντρικής διοίκησης, όσων δηλαδή δεν τολμούν ή δεν θέλουν μέχρι τώρα να πουν επιτέλους τα πράγματα με το όνομά τους, ότι δηλαδή για να είναι νόμιμη η λύση που φαντασιώνονται θα πρέπει ν’ αλλάξουν και Νόμοι και Σύνταγμα, αλλά και όλα τα Συντάγματα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο Αδελιανός και ο Πηγιανός Κάμπος επελέγησαν ως πιλότοι μαζί με δύο ακόμη οικισμούς (Λούτρα και Σκουλούφια) για να δοκιμαστεί, βάσει της γνωστής απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (9-6-2017), η δυνατότητα νομιμοποίησης των αποφάσεων Νομάρχη που καταργήθηκαν από το ΣτΕ.

Οι οικισμοί Λούτρα και Σκουλούφια ανήκουν πράγματι στην κατηγορία οικισμών χωρίς ιδιαίτερη οικιστική πίεση, επομένως εντάσσονται στην πρώτη ομάδα του προηγούμενου κεφαλαίου. Όμως για ποιο λόγο έγινε επιλογή του Αδελιανού και του Πηγιανού Κάμπου; Αντί να διαλέξουν το Ρουσσοσπίτι ή το Βιολί Χαράκι που ανήκουν τυπικά στην δεύτερη ομάδα, γιατί επέλεξαν αυτούς τους «οικισμούς» που πρέπει να αντιμετωπίζονται πλέον όχι ως ανεξάρτητα οικιστικά συστήματα αλλά ως πολεοδομικές ενότητες της πόλης;

Θυμάμαι, όταν έκανα την πράξη εφαρμογής της πολεοδομικής Ενότητας Περιβολίων, ότι κάποιοι πολιτικοί παράγοντες, για να φανούν αρεστοί στους κατοίκους, επιχείρησαν να «περάσουν» την άποψη ότι τα Περβόλια είναι οικισμός κάτω των 2.000 κατοίκων, επομένως οι ιδιοκτήτες έπρεπε να πληρώσουν εισφορές πολλαπλά λιγότερες. Όλοι βεβαίως γνωρίζουμε ότι αυτό μπορεί να συνέβαινε το 1950, όχι όμως το 1990 όταν η παραλιακή ζώνη Περιβολίων είχε πλέον καταστεί η τουριστική καρδιά της πόλης μας. Η περίπου ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού μας Συμβουλίου στηριγμένη στην έμμεση παραδοχή του Υπουργείου ότι δεν έχει αλλάξει απολύτως τίποτα από το 1950, μοιάζει τόσο πολύ, μα τόσο πολύ, με το εγχείρημα των τότε παραγόντων.

Πώς γίνεται τώρα ολόκληρο Δημοτικό Συμβούλιο να σέρνεται σε ομόφωνη απόφαση για επαναφορά του Αδελιανού και του Πηγιανού Κάμπου στο προηγούμενο νομικό καθεστώς; Η μόνη εξήγηση που μπορώ να δώσω είναι ότι η σιωπηλή πλειοψηφία των συμβούλων δεν γνώριζε ότι αυτοί οι οικισμοί είναι διπλά παράνομοι, αφού βρίσκονται ολόκληροι μέσα σε απαγορευμένη ζώνη. Θα υποθέσω ακόμη ότι οι ίδιοι δημοτικοί σύμβουλοι δεν γνωρίζουν πως η οικιστική ζώνη στην οποία ανήκουν ο Αδελιανός και ο Πηγιανός Κάμπος (αυτή η ζώνη δηλαδή που δέχεται από επίδοξους «επενδυτές» την μεγάλη οικιστική πίεση), φιλοξενεί πάνω από 10.000 επισκέπτες σε καθημερινή βάση, για τουλάχιστον έξι μήνες το χρόνο. Θα τολμήσω επομένως να υποθέσω ότι οι ίδιοι δημοτικοί σύμβουλοι δεν προβληματίζονται για το πώς και γιατί αυτοί οι δύο οικισμοί ανήκουν ακόμη στην κατηγορία οικισμών με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων.

Οφείλω όμως να επισημάνω ότι αυτοί οι σύμβουλοι που δεν γνωρίζουν τίποτα από τα παραπάνω, μαζί με κάποιους δημοτικούς συμβούλους που ίσως γνωρίζουν κάτι αλλά μας το κρατάνε μυστικό, όλοι μαζί χέρι-χέρι με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας που επίσης φαίνεται να γνωρίζει κάτι ή να μην γνωρίζει τίποτα, βάζουν με τις αποφάσεις τους αυτές ταφόπλακα, στην όποια πιθανότητα έχουμε να περισώσουμε την οικιστική και πολιτιστική αειφορία των βόρειων παραλίων του Νομού μας.

Θα κλείσω αυτό το κεφάλαιο με αντιγραφή δύο αποσπασμάτων από το επίκαιρο άρθρο του Ηλία Μπεριάτου (καθηγητή Χωροταξικού και Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού) στην Εφημερίδα των Συντακτών της 29-11-2017:

Και προς το τέλος του ίδιου άρθρου:

Τι άλλο να προσθέσει κανείς;

Ειλικρινά αδυνατώ να κατανοήσω ότι, υπουργοί αυτής της κυβέρνησης που ξέρουν καλά και θίγοντες και θιγόμενους σ’ αυτό τον ντουνιά, επιμένουν να λειτουργούν ψηφοθηρικά και μικροκομματικά, για συμφέροντα που δεν τους αφορούν και για καρέκλες που δεν θα πάρουν μαζί τους όταν θα σημάνει το τέλος του πολιτικού τους βίου. Σ’ όλους αυτούς καθώς και στους αυτοδιοικητικούς του Ρέθυμνου που κρατούν την ίδια στάση με τα ίδια επιχειρήματα (η μοναδική και μοναχική εξαίρεση που καταγράφηκε δεν μας σώζει δυστυχώς), αφιερώνω αντί επιλόγου τις τρεις πρώτες παραγράφους του άρθρου 24 του Συντάγματος, που συνθέτουν μοναδικό πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα έπρεπε να αναζητήσουμε την αριστερή λύση για την προστασία αυτής της γης, που κανείς μας δεν κληρονόμησε, αλλά όλοι, χωρίς καμιά εξαίρεση, την έχουμε δανειστεί από τα παιδιά μας.