Είναι αρκετοί οι Αποστολάκηδες που αξίζουν ιδιαίτερης αναφοράς.Στο αφιέρωμα αυτό σταθήκαμε στην ιστορική οικογένεια του Πρινέ Μυλοποτάμου με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης μιας μνημειώδους εργασίας από τον κ. Βασίλη Κ. Αποστολάκη, ανώτερο αξιωματικό της ΕΛΑΣ ε.α που έχει καταγράψει λεπτομερώς το γενεαλογικό του δέντρο.
Επιγραμματικά θα αναφερθούμε σήμερα σε μερικούς ακόμα από την οικογένεια αυτή.
Είναι πολλοί ακόμα στην περιοχή του Κάτω Μυλοπόταμου, που θυμούνται τον περίφημο Βασιλάνο ονομαστό για τη γενναιότητά του και τον υπέροχο χαρακτήρα του που άφησε έντονα το αποτύπωμά του στην γήινη πορεία του.
Ήταν ο Κωνσταντίνος Βασιλείου – Μαρίας Αποστολάκης (Βασιλάνος).
Γεννήθηκε στον Πρινέ Μυλοποτάμου Ρεθύμνης τώρα Αρχαία Ελεύθερνα στις 25 Μαρτίου 1912.
3 Οκτωβρίου 1937 παντρεύεται τη Φιλία Ανδρέα – Ελένης Ξεξάκη από την Ελεύθερνα, όπου αποκτούν τρία παιδιά, Μαρία, Άννα, Βασίλη.
28 Οκτωβρίου 1940 με την επίθεση της φασιστικής Ιταλίας εναντίον της χώρας μας επιστρατεύεται και κατατάσσεται στο 44ο Σύνταγμα Πεζικού -3ο Τάγμα- 11ο Λόχο. Διοικητής του Τάγματος ήταν ένας άξιος Αξιωματικός από το Αμάρι, ο Ταγματάρχης Δημήτριος Ρολόγης. Υποδιοικητής ο Λοχαγός Κωνσταντίνος Κοκκινάκης από τα Χανιά, σπουδαίος και εκείνος Αξιωματικός.
Σάββατο 15 Φεβρουαρίου 1941. Το Σύνταγμα παίρνει εντολή να καταλάβει διάφορα υψώματα στην Αλβανία, μεταξύ των οποίων και το ύψωμα Πούντα-Νορντ ζωτικής στρατιωτικής σημασίας με υψόμετρο πάνω από 1800 μέτρα και είναι η υψηλότερη κορυφή της Τρεμπεσίνας. Το ύψωμα καταλαμβάνεται με πολλές απώλειες για τα Τάγματα 2ο και 3ο, όπως αναφέρει ο αείμνηστος Κώστας Φρ. Αντωνάκης δικηγόρος – έφεδρος Αξιωματικός στο ημερολόγιό του. Την επόμενη ημέρα Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 1941 πριν ξημερώσει άρχισε σφοδρή Ιταλική αντεπίθεση για την ανακατάληψη των υψωμάτων. Εκεί τραυματίζεται σε ώρα μάχης ο στρατιώτης Κωνσταντίνος Αποστολάκης. Βλήθηκε από σφαίρα στη κεφαλή. Σώζεται από θαύμα. Μεταφέρεται από τραυματιοφορείς στο πλησιέστερο ορεινό χειρουργείο, επιδένουν το τραύμα του και μετά από περιπλάνηση σε διάφορα πρόχειρα νοσοκομεία (Μονή Βελλά Ιωαννίνων, Αμφιλοχία, Μεσολόγγι), καταλήγει στο 8ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών και παίρνει εξιτήριο την 28 Μαρτίου 1941. Στα μέσα Απριλίου κατορθώνει με άλλους Κρητικούς να φθάσει στην Κρήτη.
Τρίτη 20 Μαΐου 1941. Ρίψη αλεξιπτωτιστών όπου αρχίζει η Μάχη της Κρήτης. Συλλαμβάνεται αιχμάλωτος στην Εκκλησία Τίμιος Σταυρός Σταυρωμένος Ρεθύμνης. Μαζί του και οι συγγενείς του Δημήτριος Κωνσταντίνου Αποστολάκης και Κωνσταντίνος Γεωργίου Αποστολάκης (Έρφοι), ως και ο Κωνσταντίνος Γεωργίου Δροσάκης (Ελεύθερνα). Οδηγούνται μαζί με άλλους αιχμαλώτους στο 11ο χιλιόμετρο της παλαιάς εθνικής οδού Ρέθυμνο – Ηράκλειο, εκεί όπου σήμερα είναι το αρχοντικό του αείμνηστου μεγάλου μουσικοσυνθέτη της Κρήτης Κώστα Μουντάκη. Τους στήνουν στο εκτελεστικό απόσπασμα, ο Κωνσταντίνος Βασιλείου Αποστολάκης δέχεται σφαίρα πάλι στην κεφαλή και πέφτει αιμόφυρτος στο έδαφος όπου και λιποθύμησε. Πλησιάζει ένας Γερμανός, τον χτυπάει με το άρβυλό του στην κεφαλή, ο λιπόθυμος τραυματίας δεν αντιδρά, εκλαμβάνεται ως νεκρός και δεν προχωρεί ο Γερμανός σε χαριστική βολή κατά την απάνθρωπη τακτική των Ναζί.
Η ώρα είναι περίπου 5 το απόγευμα. Οι Γερμανοί προωθούνται προς Ρέθυμνο όπου στη θέση Σφακάκι (διασταύρωση προς Ιερά Μονή Αρσανίου) δίδουν μάχη με Αυστραλούς – Νεοζηλανδούς. Μετά από τέσσερις ώρες περίπου συνέρχεται και παίρνει το δρόμο προς το χωριό του ευρισκόμενος σε κακή κατάσταση. Σε κοντινή απόσταση από το σημείο τραυματισμού συναντά τον Κωνσταντίνο Δροσάκη, τραυματίας και εκείνος διασωθείς και μαζί έφτασαν την άλλη μέρα το πρωί 21 Μαΐου 1941 στα χωριά τους Ελεύθερνα και Αρχαία Ελεύθερνα (Πρινέ). Για δεύτερη φορά θα σωθεί από θαύμα. Οι άλλοι δύο συγγενείς του Δημήτριος και Κωνσταντίνος Αποστολάκης σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς.
Τίμησε τις ρίζες του
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ο Κωνσταντίνος Β. Αποστολάκης, οργανώθηκε στην Εθνική Αντίσταση και τιμήθηκε με σχετικό μετάλλιο από την Πολιτεία.
Γυρίζοντας πίσω στον τραυματισμό του, στην Αλβανία την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 1941, αναφέρουμε ένα σημαδιακό γεγονός, που μας το αφηγήθηκε η γυναίκα του Φιλία Ξεξάκη – Αποστολάκη. Η θυγατέρα του Μαρία 2,5 χρόνων (29-8-1938) που κοιμόταν στο σπίτι τους με τη μάνα της και τη συγχωριανή τους Γαρυφαλλιά Χρήστου Ζαχαράκη, πριν χαράξει η μέρα ξύπνησε με ασταμάτητο κλάμα και έλεγε, στη γλώσσα της «Μαμά, μπαμπά μιμί κεφαλή». Τρόμαξαν οι δυο γυναίκες, προσπάθησαν να συνεφέρουν τη μικρή Μαρία, αλλά και πάλι ήταν ανήσυχη. Ήταν η ώρα τραυματισμού του πατέρα της.
Μετά από χρόνια, η οικογένειά του ανήγειρε εικονοστάσι στον τόπο τραυματισμού του αφιερωμένο στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη.
Ο ήρωας έφυγε στις 22 Ιανουαρίου 1999, έχοντας τιμήσει τη γενιά του και τις ρίζες του με τη λεβεντιά και τη συμμετοχή του σε κάθε απελευθερωτικό και κοινωνικό αγώνα.
Σε επόμενα αφιερώματα θα αναφερθούμε σε Αποστολάκηδες από άλλες περιοχές του νομού καθώς υπάρχουν συνεπώνυμοι διάσπαρτοι και σε άλλες πόλεις και αξίζουν την αναφορά μας.
Θα θέλαμε για μια ακόμα φορά να ευχαριστήσουμε τον κ. Βασίλη Κ. Αποστολάκη για τη βοήθειά του στη συλλογή στοιχείων για την οικογένειά του. Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να μελετήσουν το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας που ολοκλήρωσε ο κ. Αποστολάκης στην ιστοσελίδα politisitko-rethymno.org (ενότητα Οικογένειες με ιστορία).
Μια ηγετική φυσιογνωμία του Αρκαδιού
Ο Δαμιανός Αποστολάκης ήταν από τις ιστορικές μορφές της Ιεράς Μονής Αρκαδίου.
Ο κατά κόσμον Παντελεήμων Αποστολάκης γεννήθηκε στον Πρινέ Μυλοποτάμου και ήταν θείος του Επισκόπου Αθανασίου. Όταν πήγε στο Αρκάδι το 1870, εργάστηκε πρώτα σαν βοσκός.
Ήταν όμως τόσο πρόθυμος, τόσο καλός που η αδελφότητα ήθελε οπωσδήποτε να τον εντάξει στο μοναχισμό. Αυτό έγινε τελικά το 1873 μετά από αρκετή προσπάθεια ομολογουμένως γιατί ο Δαμιανός δεν ήθελε να μείνει αμέτοχος αν τυχόν τον καλούσε το καθήκον στην πατρίδα. Ήξερε ήδη καλά να τιμά το μετερίζι του.
Το περίεργο είναι ότι αν και αναλφάβητος είχε άριστες διοικητικές ικανότητες και εκπροσωπούσε επάξια το μοναστήρι και στον πνευματικό τομέα.
Αυτές τις αρετές ήξερε καλά ο ηγούμενος Γαβριήλ Μαναρής δισεξάδελφος του Δαμιανού από τις μητέρες τους, που ήταν πρώτες εξαδέλφες.
Δεν ήταν όμως μόνο ο βαθμός συγγένειας που τους έφερνε τόσο κοντά. Ήταν οι ικανότητες του Δαμιανού και κυρίως ο πράος χαρακτήρας του. Αν και κρατούσε ουσιαστικά το μοναστήρι ο ίδιος ποτέ δεν άφησε να φανεί ανώτερος από τον ηγούμενο.
Ήταν πρώτος σε κάθε δύσκολη αποστολή, έμπαινε μπροστά σε κάθε κρίσιμη στιγμή, και εργαζόταν ακούραστα αν και είχε προβλήματα υγείας με τις διάφορες νεφρικές παθήσεις που τον ταλαιπωρούσαν.
Πόσο άξιζε της εμπιστοσύνης όλων φάνηκε όταν ανέλαβε πρωτοβουλία ο Γέρο Γαβριήλ Μαναρής να πάει στη Ρωσία για να εξασφαλίσει πόρους προκειμένου να αναστηλώσει το μοναστήρι.
Ο πρώτος που εμπιστεύθηκε να αφήσει στο πόδι του ήταν ο Δαμιανός. Έτσι ο Πρινιανός μοναχός διετέλεσε Υφηγούμενος – Επιστάτης της Μονής τη διετία 1894-1896 συνεπικουρούμενος από τον Καλλίνικο Λουρωτό.
Και ο Δαμιανός δικαίωσε την εμπιστοσύνη του Ηγούμενου που επιστρέφοντας βρήκε τον ιερό χώρο σε απόλυτη τάξη.
Η προσωπικότητα του Δαμιανού επεσκίαζε τους πάντες. Και δεν έλειψαν οι στιγμές που οι ανασφάλειες κάποιων από τους μοναχούς δημιούργησαν εσωτερικές τριβές.
Η αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων ήταν πάντα εύκολη χάρις στην αγαστή συνεργασία Γαβριήλ και Δαμιανού που έσβηναν τις εστίες που δημιουργούσαν οι ανθρώπινες αδυναμίες πριν αρχίζουν αναταράξεις που θα έθεταν σε κίνδυνο την ηρεμία της μονής.
Οι δυο μοναχοί λειτουργούσαν σαν ένας άνθρωπος. Και όλοι το αναγνώριζαν με πρώτο τον επίσκοπο Ιερόθεο.
Ο Επίσκοπος όμως είχε καημό που δεν ήταν εγγράμματος ο φωτισμένος υφηγούμενος. Φαίνεται πως είχε σχέδια για το μέλλον του Αποστολάκη αλλά αποτελούσε τροχοπέδη η έλλειψη επαρκούς μόρφωσης.
Όταν βρέθηκε στο μοναστήρι ο Διονύσιος Μαραγκουδάκης, τότε που αναγκάστηκε να διακόψει για λίγο τις σπουδές του, λόγω των ζημιών που είχε υποστεί από καταστρεπτικό σεισμό η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, του ζήτησε ο Ιερόθεος να αναλάβει τον Δαμιανό και να του διδάξει ανάγνωση και γραφή προκειμένου να είναι σε θέση έστω να υπογράφει τα έγγραφα της μονής και να απαγγέλλει από τον Ηγουμενικό θρόνο το σύμβολο της Πίστεως και την Κυριακή προσευχή. Έτσι θα μπορούσε να τον χειροθετήσει ηγούμενο.
Αυτά δεν προχώρησαν όπως τα ονειρευόταν ο Ιερόθεος εξαιτίας του Δαμιανού. Ήταν φύσει αξιοπρεπής και το πάθος του για την τελειότητα δεν του επέτρεπε να δεχθεί μια τέτοια μεταχείριση όντας ημιμαθής.
Στο βιβλίο του Διονυσίου Μαραγκουδάκη «Το Ιερόν και ηρωικόν της Κρήτης ΑΡΚΑΔΙ» αναφέρονται περιστατικά που δείχνουν το αδαμάντινον του χαρακτήρος του Δαμιανού και την εμπιστοσύνη που είχαν στο πρόσωπό του οι άλλοι μοναχοί. Είναι τυχαίο ότι αυτός εκπροσωπούσε την μονή ακόμα και σε περιστατικά που τους έφερναν σε αντίθεση με τον επίσκοπο Τιμόθεο;
Έτσι ο Δαμιανός Αποστολάκης πέρασε στην ιστορία και για τη συμμετοχή του στην επανάσταση του 1897 και αποτελεί μια από τις πλέον φωτεινές μορφές της ιστορικής οικογενείας.
Νικόλαος Αποστολάκης
Αδελφός του Δαμιανού ήταν ο Νικόλαος Αποστολάκης, ένας ακόμα στιβαρός κλώνος από το γενεαλογικό δέντρο της οικογενείας Αποστολάκη. Αυτός γεννήθηκε στον Πρινέ Μυλοποτάμου το 1860. Ήταν παιδί πολυμελούς οικογένειας, αλλά ξεχώριζε από μικρός για τα ιδιαίτερα στοιχεία του χαρακτήρα του. Είχε τόλμη, θάρρος, δύναμη και μια αίσθηση δικαίου που σου προκαλούσε το δέος και τον σεβασμό.
Οι συνθήκες της εποχής τον κράτησαν μακριά από το σχολείο. Ήταν αναλφάβητος, αλλά διέθετε κοφτερό μυαλό και ευθύτατη κρίση. Θεία δώρα μιας γενναιόδωρης φύσης, που φάνηκαν πολυτιμότερα αργότερα. Μπορεί να βοήθησε σ’ αυτό και η εποχή του που μύριζε έντονα μπαρούτι από τις επαναστάσεις και οι άνθρωποι έπρεπε να είναι διπλά προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τον εχθρό.
Σημασία έχει ότι ο Νικόλαος, αισθανόταν την ανάγκη να βρίσκεται κοντά σε κάθε επιχείρηση ενάντια στο δυνάστη. Κι αυτή η αφοσίωση δεν τον άφηνε να καταπιαστεί σοβαρά με κάποιο από τα έργα ειρήνης. Η αντάρτικη ψυχή του δεν του επέτρεπε εφησυχασμό όσο η πατρίδα του ήταν υπό καθεστώς κατοχής.
Εκτός από τον Δαμιανό, αρχηγό των καλογήρων στην επανάσταση του 1897, αδελφός του ήταν και ο Κυριάκος που πολέμησε εθελοντής στον Μακεδονικό Αγώνα, ο Μάρκος και ο Γεώργιος. Είχαν και μια αδελφή τη Βασιλική που παντρεύτηκε στο διπλανό χωριό την Ελεύθερνα.
Όταν ξεκίνησε η διαφωνία του Βενιζέλου με τον πρίγκιπα, για το θέμα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, ο μεγάλος πολιτικός άρχισε τις επαφές με τους ανθρώπους του για να βγούνε στο βουνό. Η έκρηξη της επανάστασης βρήκε τον Νικόλαο σε αποστολή να παραδώσει για λογαριασμό του Βενιζέλου υλικό στην Τύλισσο σε κάποιο Μπακατούρη. Αμέσως μετά με τον Κυριάκο Μπιράκη, βουλευτή της Κρητικής Πολιτείας, φεύγει για το Αρκάδι. Εκεί γίνεται ενημέρωση για τις εξελίξεις και το σκοπό να προχωρήσουν όλοι πλάι στον Εθνάρχη, με τον ίδιο στόχο. Να δουν την πολυπόθητη Ένωση.
Γίνεται λειτουργία και δέηση για την επιτυχία του αγώνα και αμέσως μετά αναχωρούν όλοι για τον μεγάλο προορισμό τους με τον ενθουσιασμό πανηγυριωτών. Ήταν τόση η αγάπη και η αφοσίωση στον Εθνάρχη.
Τίμησε τις ρίζες του
Τα γεγονότα που ακολούθησαν γνωστά. Έλαβαν όλοι οι επαναστάτες το ανάλογο τίμημα.
Ο «τσαούσης» είχε την τύχη που προαναφέραμε. Συνελήφθη και οι Ρώσοι πήγαν και χάλασαν το σπίτι αρχίζοντας από την οροφή.
Η τιμωρία ήταν βαριά αν φανταστεί κανένας ότι έμεναν στο δρόμο τόσα μικρά παιδιά. Γιατί τότε ο Νικόλαος είχε την Αμαλία (μετέπειτα μητέρα του Ουρανογιώργη) τον Μανόλη, που πέθανε αργότερα τελειόφοιτος Γυμνασίου, τον Γιώργη, τον Μίνωα, τον Κωστή και τον Γιάννη.
Ήταν όλα μικρά, κάτω από τα δέκα τους χρόνια. Μέχρι που ξανακτίστηκε το σπίτι μοιραζόταν η οικογένεια να κοιμηθεί σε συγγενικά σπίτια. Αφάνταστη ταλαιπωρία για τη μάνα και τα παιδιά. Μα κανένας δεν παραπονέθηκε. Έτσι είχαν μάθει.
Προσπάθεια δωροδοκίας
Πλησίαζαν τοπικές εκλογές όταν ο Αποστολάκης έλαβε μήνυμα από σπουδαίο παράγοντα του Ρεθύμνου και φίλο του να τον επισκεφθεί. Εκείνος πήγε από περιέργεια. Οι άνθρωποι εκείνης της εποχής, πρέπει να σημειώσουμε, ότι ήξεραν με μοναδικό τρόπο να διαχωρίζουν την πολιτική από τη φιλία. Αυτός που κάλεσε τον «τσαούση» ήταν στο, ακριβώς, αντίθετο πολιτικό στρατόπεδο, αλλά αυτό δεν εμπόδιζε τη φιλική σχέση των δύο ανδρών.
Μόλις ο παράγοντας Π.Ζ., είδε τον Αποστολάκη, τον καλοδέχτηκε και αμέσως χωρίς περιστροφές του είπε:
«Άκουσε. Θα βγάλεις τον… δήμαρχο και εγώ θα σου κτίσω αμέσως το σπίτι σου από τα θεμέλια».
Μόνο που άκουσε το όνομα γνωστού αντιβενιζελικού ο «τσαούσης» πετάχτηκε πάνω.
«Και την προσφορά σου δεν δέχομαι του είπε, χωρίς δεύτερη σκέψη και θα βγάλω βενιζελικό δήμαρχο. Το είπε και τo ‘κανε. Έκανε νικηφόρο προεκλογικό αγώνα υπέρ κάποιου Χαλκιαδάκη από τις Μαργαρίτες. Μια ακόμα απόδειξη του κύρους του τόσο στο χωριό όσο και στην ευρύτερη περιοχή.
Η συγκίνηση του εθνάρχη
Σε μια επέτειο του Αρκαδίου, ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήρθε να τιμήσει τον εορτασμό με την επίσημη ιδιότητά του πλέον. Από τους τόσους που έσπευσαν να τον καλωσορίσουν ήταν και ο Αποστολάκης. Και συνέβη κάτι ιδιαίτερα σημαντικό και τιμητικό για τον ήρωα του σημερινού μας αφιερώματος.
Προσφώνησε κι αυτόν στην ομιλία του ο Βενιζέλος, αναφέροντας «φίλε πιστέ που ποτέ δεν μου ζήτησες τίποτα» εννοώντας ότι ποτέ ο περήφανος αυτός άνθρωπος δεν ζήτησε ανταλλάγματα για τις θυσίες του.
Για την ιστορία να προσθέσουμε ότι την ίδια περίοδο οι Ρώσοι εκδικήθηκαν κι έναν Μπιράκη, καταστρέφοντας την αποθήκη του σε κτήμα που είχε μεταξύ Μελιδονίου και Εξάντη, επειδή κι αυτός συμμετείχε στην επανάσταση του Θερίσου.