Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης: Ο φιλοπρόοδος Ρεθεμνιώτης ιατρός

1^ο Μέρος

Μια από τις φωτεινότερες μορφές της επαρχίας Αγίου Βασιλείου αλλά και του νομού Ρεθύμνου, γενικότερα, είναι ο γιατρός Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης, που προερχόταν από την αρχοντική οικογένεια των Πετυχάκηδων του Αγαλλιανού (εικ. 1).

Γεννήθηκε το 1853 στο Ρέθυμνο από τον Εμμανουήλ Πετυχάκη, Πρόξενο της Ελλάδας και τη Μαρία, το γένος Βολανάκη, που διακρινόταν για το ήθος και την πνευματική καλλιέργειά της. Ήταν, περαιτέρω, αδελφός του δικηγόρου Μίνωα Πετυχάκη, διευθυντή του Ελληνικού Προξενείου στο Ρέθυμνο, βουλευτή, υπουργού Παιδείας της Κρητικής Πολιτείας, Γενικού Διοικητή της Ηπείρου και του Αιγαίου και εκπροσώπου της Κυβέρνησης στην Τράπεζα της Ελλάδας. Σύζυγός του ήταν η Ιουλία Πετυχάκη, το γένος Στυλ. Μουσούρου, από τους σπουδαιότερους κοινωνικούς σκαπανείς του Ρεθύμνου κατά τον 19^ο αιώνα (εικ. 2). Σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα και μετά την έξοδό του από το Πανεπιστήμιο άσκησε για αρκετά χρόνια το επάγγελμα του γιατρού στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Ρέθυμνο, ενώ για μακρό χρόνο προσέφερε τις υπηρεσίες του και στην Τράπεζα της Κρήτης και ακολούθως και στο υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στο Ρέθυμνο.

Τον Ιούλιο του 1880 ο Πετυχάκης, ως γιατρός και επιφανής φυσιογνωμία της κοινωνίας του Ρεθύμνου, εμφανίζεται να εκφωνεί τον επικήδειο λόγο στον Εμμανουήλ Βυβιλάκη, του οποίου η συνεισφορά στη διάδοση των Γραμμάτων στο Ρέθυμνο και την Κρήτη, γενικότερα, υπήρξε εξαιρετικά σημαντική και σπουδαία, ενώ σώζεται δημοσιευμένος και λόγος του πανηγυρικός στο μνημόσυνο «Υπέρ των εν τη Ιερά του Αρκαδίου Μονή και τη λοιπή Κρήτη υπέρ ελευθερίας πεσόντων», που εκφωνήθηκε στις 8 Νοεμβρίου του 1884.

Το σχολικό έτος 1885-86, κατά μαρτυρίαν του Εμμανουήλ Γενεράλι, λειτουργούσε μία μόνο τάξη του τριταξίου Γυμνασίου Ρεθύμνου, η πρώτη, και την οποίαν είχε αναλάβει αυτός μόνος, όταν τού προσήλθαν δύο «ευγενείς βοηθοί» και συνεπίκουροι στο διδακτικό έργο του, που τον ανακούφισαν σημαντικά, διδάσκοντες δωρεάν, ο επίσκοπος [που, τον καιρό εκείνο, ήταν ο Ιερόθεος Πραουδάκης ή Μπραγουδάκης (1882- 1896)], τα θρησκευτικά και ο γιατρός και υποπρόξενος της Ιταλίας Κωνσταντίνος Πετυχάκης, τα Γαλλικά.

Ο Κων. Πετυχάκης, πάντως -κατά την χαρακτηριστική έκφραση του Γυμνασιάρχη Μιχ. Γ. Πρεβελάκη- από κάποια στιγμή και πέρα φαίνεται ότι αφιερώθηκε στην πολιτική και την εκπαίδευση, «εάσας την ιατρικήν χαίρειν»¹. Έτσι, από το έτος 1893 ο Πετυχάκης εμφανίζεται στο τριτάξιο Γυμνάσιο Ρεθύμνου ως άμισθος Διευθυντής και καθηγητής της Γαλλικής Γλώσσας, την οποία, όπως και την Ιταλική, γνώριζε άριστα. Στη θέση αυτήν τον είχε διορίσει η Χριστιανική Εφορία Ρεθύμνης, που τον καιρό εκείνο είχε τη διοίκηση της εκπαίδευσης στην πόλη του Ρεθύμνου. Εκεί βρέθηκε με τον Μιχαήλ Γ. Πρεβελάκη, νεαρό τότε καθηγητή Φιλολογίας, που, για πρώτη φορά, προσήλθε να διδάξει ως φιλόλογος και υφιστάμενος του Κωνσταντίνου Πετυχάκη, με τον οποίο, έκτοτε, συνδέθηκε με άριστες σχέσεις εκτίμησης, φιλίας και αγάπης.

Πέντε χρόνια αργότερα, το 1898, η Κρήτη, μετά από πολλούς και αιματηρούς αγώνες και θυσίες, κατάφερε να απαλλαχτεί από την παρουσία των Τούρκων και να αποτελέσει αυτοδιοικούμενο κράτος με το όνομα «Κρητική Πολιτεία» και με την εγγύηση των τεσσάρων Μεγάλων Δυνάμεων^. της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Αγγλίας και της Ιταλίας. Τότε, λοιπόν, και πιο συγκεκριμένα το επόμενο έτος 1899, ο Πετυχάκης εμφανίζεται με ένα νέο αξίωμα, αυτό του υποπρόξενου της Ιταλίας, εδώ στο Ρέθυμνο, ενώ για πολλά χρόνια, πρωτύτερα, είχε εκπροσωπήσει και τη Γαλλική Κυβέρνηση ως υποπρόξενος, επίσης. Το σπίτι του, καθώς μας πληροφορεί ο Μιχ. Πρεβελάκης, κοσμούσε, μόνιμα πια, ο ιταλικός θυρεός και η σημαία της Ιταλίας².

Ο Κωνσταντίνος Πετυχάκης πέθανε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1929, σε ηλικία 76 ετών. Ο θάνατός του προήλθε, κατά περίεργο τρόπο, από τυχαία πτώση του από τραμ της εποχής εκείνης. Νεκρολογία στον αγαπημένο του φίλο θα κάνει ο Μιχαήλ Πρεβελάκης, στην οποία με θερμά λόγια θα αναφερθεί στην προσωπικότητα του άνδρα³.

Η κηδεία του έγινε στην Αθήνα, στις 5 Σεπτεμβρίου 1929. Μετά πενταετία, το έτος 1934, η σύζυγός του Ιουλία μετέφερε τα οστά του και- ύστερα από μνημόσυνο και θεία λειτουργία ενώπιον στενών συγγενών και φίλων- τοποθετήθηκαν σε οικογενειακό τάφο στο νεκροταφείο του Ρεθύμνου.

Αυτός υπήρξε ο Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης^.ένας άνθρωπος με πλούσια και ανεκτίμητη προσφορά στην πόλη των Γραμμάτων^. ένας άνθρωπος με σπάνιες ψυχικές, πνευματικές και χριστιανικές αρετές, που πρωτοστατούσε, πάντοτε, σε κάθε έργο φιλανθρωπίας και κοινωνικής προόδου. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια τού Γυμνασιάρχη Μ. Γ. Πρεβελάκη για τη φιλανθρωπία του άνδρα, με την ευκαιρία της μετακομιδής των λειψάνων του στο νεκροταφείο του Ρεθύμνου. «Ο τάφος εν ω ο αείμνηστος από της χθες αναπαύεται ας γίνη ήδη το προσκύνημα των χηρών και ορφανών, των ενδεών και πασχόντων των υπ’ εκείνου ηθικώς και υλικώς αμέσως και εμμέσως ευεργετημένων»⁴.

Μ. Γ. Πρεβελάκη, «Κωνσταντίνος Πετυχάκης», εφημ. Κρητική Επιθεώρησις της 9-5-1939. Επίσης, Εμμανουήλ Γ. Γενεράλι, Αυτοβιογραφία (επιμ. Θεόδωρος Στυλ. Πελαντάκης), Ρέθυμνο 2013, 147-148.
Μ.Γ. Πρεβελάκη, «Κωνσταντίνος Πετυχάκης», ό.π.
Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης (νεκρολογία), εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, 7-9-1929.
Μ. Γ. Πρεβελάκη, «Κωνσταντίνος Εμμ. Πετυχάκης», εφημ. Τύπος, 22-12-1934.