Στο φύλλο της εφημερίδας «Ρεθεμνιώτικα Νέα» της 28ης Οκτωβρίου γράφτηκε άρθρο για τον εύζωνα Κωνσταντίνο Κουκίδη που (υποτίθεται) τυλιγμένος την ελληνική σημαία προτίμησε να αυτοκτονήσει παρά να την παραδώσει στους γερμανούς.
Υπήρξε όμως πράγματι ο εύζωνας Κωνσταντίνος Κουκίδης; Ψάχνοντας εκτεταμένα στο διαδίκτυο και σε βιβλιοθήκες, βρήκα τα παρακάτω αξιόλογα για πληρέστερη ενημέρωση..
Την ημέρα που οι γερμανοί κατέλαβαν την Αθήνα κανένας θανάσιμος τραυματισμός δεν σημειώθηκε, καμιά αυτοκτονία, κανένα βίαιο γεγονός δεν αναφέρθηκε. Στα ημερολόγια των γερμανικών στρατιωτικών μονάδων που εφάρμοσαν το σχέδιο κατάληψης της ελληνικής πρωτεύουσας δεν καταγράφηκε κανένα τέτοιο γεγονός, ούτε και στα αντίστοιχα αρχεία των ελληνικών στρατιωτικών διοικήσεων. Επιπλέον, επί πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο έγιναν εξονυχιστικές έρευνες στα στρατιωτικά αρχεία και στα μητρώα, για να εντοπισθεί το πρόσωπο που φερόταν να έχει βρει τέτοιον τραγικό θάνατο, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Εξετάστηκαν όλες οι περιπτώσεις. Ελέχθη ότι ο φρουρός της σημαίας στην Ακρόπολη τελικά δεν ήταν απλός στρατιώτης, αλλά εύζωνας της ανακτορικής φρουράς. Και πάλι η έρευνα ήταν αρνητική. Στη συνέχεια υποστηρίχθηκε πως ήταν νεαρός φαλαγγίτης (μέλος της ΕΟΝ, της Νεολαίας του καθεστώτος) που του είχαν ανατεθεί τα καθήκοντα φρουρού της σημαίας. Αλλά και εδώ η έρευνα δεν έφερε αποτελέσματα.
Ερευνήθηκαν επίσης προσεκτικά οι εγγραφές κατά τις επίμαχες ημερομηνίες στα αστυνομικά τμήματα, στο ληξιαρχείο, στα νεκροταφεία της ευρύτερης περιοχής. Ουδέν αποτέλεσμα. Τέλος, έγινε μία δημόσια έκκληση στους συγγενείς, στους γείτονες ή στους γνωστούς του νεαρού Κωνσταντίνου Κουκίδη, που είχε βρει τον τραγικό θάνατο από την Ακρόπολη, να εμφανιστούν και να επιβεβαιώσουν ότι το πρόσωπο ήταν υπαρκτό ώστε να τιμηθεί μεταθανατίως για την ηρωική του πράξη. Είχε μάλιστα λεχθεί ότι τιμητικά θα έπρεπε να συνταξιοδοτηθούν οι στενοί συγγενείς ή τυχόν απόγονοί του. Κανείς δεν εμφανίστηκε. Κανείς δεν τον θυμόταν, κανείς δεν τον ήξερε…
Ιδιαίτερα όμως κατά τις τελευταίες δεκαετίες επιχειρήθηκε με επιμονή να παρουσιασθεί ως ιστορικό γεγονός και να τιμηθεί η «θυσία» του.
Υποστηρίζεται από τη γερμανική πλευρά ότι αν είχε συμβεί το περιστατικό Κουκίδη, οι γερμανοί θα το είχαν αναφέρει άμεσα ή αργότερα. Υπήρχε μία πληροφορία ότι είχε δημοσιευθεί το θέμα Κουκίδη στη γερμανική εφημερίδα «Λαϊκός Παρατηρητής» αλλά μετά από πρόσφατες ενέργειες της ΔΙΣ (Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού) κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώθηκε (Έρευνα γερμανού Kaspar Dreidoppel, Berlin, 20-2-2001 κ.λ.π.).
Καταγράφω παρακάτω την άποψη της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού. Ας δούμε λοιπόν τι αναφέρει το 2001, σε συνέντευξη που έδωσε στον Λ.Σ. Μπλαβέρη, ο τότε Διευθυντής της ΔΙΣ/ΓΕΣ αντιστράτηγος Ιωάννης Κακουδάκης, ίσως ο πλέον αρμόδιος για την υπόθεση Κουκίδη.
Περιοδικό «Πόλεμος και Ιστορία», τεύχος 46, Νοέμβριος 2001, σελ. 42-43.
«Το θέμα αυτό παραμένει, δυστυχώς μέχρι σήμερα ως ένα εφτασφράγιστο μυστικό, ως ένας μύθος ή θρύλος, θα έλεγα. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή για μια ολοκληρωμένη ενημέρωση και για τους αναγνώστες που ενδεχομένως δεν έχουν γνώση, για την υπόθεση αυτή. Με τον τίτλο «Ένας έλληνας παίρνει την σημαία του στον θάνατο» στην αγγλική εφημερίδα «DAILY MAIL» ειδικός ανταποκριτής της από το Κάιρο, την 9 Ιουνίου γράφει: Ο Κώστας Κουκίδης, έλληνας στρατιώτης, φρουρούσε την ελληνική γαλανόλευκη σημαία επάνω στην Ακρόπολη στην Αθήνα, όταν μια ομάδα ένστολων Ναζί προχώρησαν προς αυτόν. «Τράβηξέ την κάτω» του είπαν «και ύψωσε αυτήν την σημαία με την σβάστικα». Ο Κώστας αργά κατέβασε τα χρώματα της χώρας του. Σταμάτησε μια στιγμή με τα μάτια καρφωμένα στον γερμανό αξιωματικό. Έπειτα τύλιξε τη σημαία γύρω στο σώμα του και ρίχτηκε στις επάλξεις, από ύψος των 200 ποδών. Αυτή η ιστορία μόλις μου έγινε γνωστή από ελληνικές πηγές…
Από το δημοσίευμα αυτό δεν προσδιορίζεται πότε έγινε. Ωστόσο, λέγεται ότι έγινε στις 27 Απριλίου 1941, ημέρα Κυριακή, που οι γερμανοί εισήλθαν στην Αθήνα. Από την ιστορική ανάλυση των ημερών εκείνων γνωρίζουμε ότι στις 07:30 ώρα της 27ης Απριλίου μια φάλαγγα γερμανών μοτοσικλετιστών με τη συνοδεία δύο τεθωρακισμένων αυτοκινήτων διέσχισαν τη λεωφόρο Κηφισίας, τις οδούς Αμαλίας και Διονυσίου Αρεοπαγίτου και έφτασαν στην Ακρόπολη. Δύο γερμανοί αξιωματικοί, ο ίλαρχος Γιακόμπι και ο υπολοχαγός Έλσνιτς ήταν επικεφαλής της εμπροσθοφυλακής αυτής και αυτοί έκαναν την έπαρση της γερμανικής σημαίας με τιμητικό γερμανικό άγημα και απέστειλαν από τον ραδιοφωνικό σταθμό Αθηνών δια μέσου ασυρμάτου το παρακάτω μήνυμα:
«Προς τον Φύρερ και Καγκελάριο του Ράιχ. Βερολίνο.
Φύρερ μου
Την 27 Απριλίου και ώρα 08.10 πρωινή εφθάσαμε εις Αθήνας ως πρώτα γερμανικά στρατεύματα και την 08:45 υψώσαμε τη γερμανική σημαία επί της Ακροπόλεως και του δημαρχείου.
Χάιλ Μάιν Φύρερ Ίλαρχος Γιακόμπι-Υπολοχαγός Έλσνιτς».
Υποστηρίζεται από τη γερμανική πλευρά ότι αν είχε συμβεί το περιστατικό Κουκίδη, οι γερμανοί θα το είχαν αναφέρει άμεσα ή αργότερα. Υπήρχε μία πληροφορία ότι είχε δημοσιευθεί το θέμα Κουκίδη στη γερμανική εφημερίδα «Λαϊκός Παρατηρητής» αλλά μετά από πρόσφατες ενέργειες της ΔΙΣ κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώθηκε (Έρευνα γερμανού Kaspar Dreidoppel, Berlin, 20-2-2001 κ.λπ.). Η ΔΙΣ κατά το παρελθόν, αλλά και πρόσφατα κατέβαλε και καταβάλει προσπάθειες για την ιστορική τεκμηρίωση της υπόθεσης. Προσπαθούμε δηλαδή να βρούμε την ιστορική αλήθεια. Πολλά έχουν λεχθεί και γραφεί κατά καιρούς, αναδημοσιεύονται, αναπλάθονται, προβάλλονται από τα τηλεοπτικά μέσα και ακούγονται από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς. Εμείς θα συνεχίσουμε την έρευνα μέχρι την πλήρη ιστορική διαλεύκανση της υπόθεσης. Μέχρι τότε καλό είναι να πλανάται ως θρύλος, ως μύθος, ως εφτασφράγιστο μυστικό».
Η απάντηση αυτή, όμως, δεν έπεισε έναν αναγνώστη του περιοδικού, ο οποίος ζήτησε περισσότερα στοιχεία. Έτσι ο αντιστράτηγος Κακουδάκης απαντά με επιστολή του στο τεύχος 47 (Δεκέμβριος 2001, σελ. 4)
«Τον εύζωνα Κουκίδη δεν τον είδε κανένας ποτέ. Δεν βρέθηκε ποτέ η σημαία. Δεν βρέθηκε ποτέ το πτώμα. Ψάξαμε παντού, όπου υπάρχει περίπτωση να υπάρχει το όνομα Κωνσταντίνος Κουκίδης. Στα νεκροταφεία, στα νεκροτομεία, στα ληξιαρχεία και στις συγκεκριμένες ημέρες δεν υπάρχει καμία εγγραφή. Από τους καταλόγους του ΟΤΕ και από όλα τα ληξιαρχεία της Αττικής ψάξαμε για επιζώντες με αυτό το όνομα και ερευνήσαμε σχετικά. Στείλαμε έγγραφα σε όλες τις μονάδες, στο ληξιαρχείο, παντού. Πήγαμε στην Πλάκα να ζητήσουμε πληροφορίες. Πραγματική μαρτυρία ως σήμερα δεν έχει υπάρξει». Ο κ. Κακουδάκης είναι απόλυτος: «Το ΓΕΣ έχει καταγράψει όλους τους φαντάρους κι όλους τους αξιωματικούς της περιόδου. Κάπου θα έπρεπε να ανήκει ο Κουκίδης. Ούτε εύζωνας υπήρξε ούτε ήταν φαντάρος. Όλα εξετάστηκαν». Μετά από όλα αυτά δεν υπάρχει καμία επίσημη τεκμηρίωση του συγκεκριμένου περιστατικού και αν το συγκεκριμένο πρόσωπο υπήρξε στην πραγματικότητα. Βέβαια καμία στρατιωτική υπηρεσία δεν μπορεί να χάσει κάποιο στρατιώτη της χωρίς να το ξέρει ή χωρίς να έχει γραφεί σε κάποια κατάσταση.
Στη ΔΙΣ ήλθε μέχρι και ο ιατροδικαστής Αθηνών με το βιβλίο που είχε η υπηρεσία του τότε και κατέγραφαν όλες τις ιατροδικαστικές πράξεις -όλους τους νεκρούς- όπου δεν σημειωνόταν κανένας νεκρός στρατιώτης την περίοδο 27-30 Απριλίου 1941.
Να σημειώσω ότι η προεδρική φρουρά, τότε ανακτορική φρουρά, δεν έβαζε και δεν βάζει ποτέ φρουρούς στην Ακρόπολη. Ζει ακόμα στο Παγκράτι ο τότε επιλοχίας της ανακτορικής φρουράς, Ανδρέας Μαχιμάρης, τον οποίο και συνάντησα και ο οποίος με διαβεβαίωσε ότι τους ήξερε όλους τους στρατιώτες του «απέξω και ανακατωτά» και στρατιώτης με το όνομα Κώστας Κουκίδης δεν υπήρχε στην ανακτορική φρουρά. «Αν ήταν στρατιώτης στους ευζώνους δεν υπήρχε περίπτωση να μην τον ήξερα» δήλωσε ο ίδιος και στην ΕΤ-1 . Όπως επίσης ότι δεν τοποθετούσαν φρουρούς στον Βράχο της Ακρόπολης. Βέβαια με τη λέξη «Εύζωνας» υπάρχει το ενδεχόμενο να ήταν στρατιώτης των ευζωνικών ταγμάτων. Όμως τα συντάγματα αυτά δεν έδρευαν στην Αθήνα. Μάταια λοιπόν ακόμα και ο αρμόδιος αξιωματικός της -τότε ανακτορικής- φρουράς αποκλείει την ύπαρξη τέτοιου ονόματος. Αυτά είναι ψιλά γράμματα για όσους πιστεύουν ότι είναι αληθινό ότι μας συμφέρει.
Κανένας δεν μπορεί να υποστηρίξει με βεβαιότητα ότι τέτοιο πρόσωπο υπήρξε, άλλα από την άλλη είναι θετικό να πλανάται ένα τέτοιο γεγονός. Διότι πραγματικά πρόκειται για κάτι το συγκλονιστικό, εάν έγινε. Επομένως το ερώτημα αν το περιστατικό αυτό είναι αληθές ή όχι δεν τεκμηριώνεται ιστορικά. Χωρίς να αποκλείεται. Και για τον λόγο αυτό έχουμε έναν ογκωδέστατο φάκελο με όλα τα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει, μετά από όλες αυτές τις έρευνες για το συγκεκριμένο θέμα, από όπου δεν τεκμηριώνεται η ύπαρξη του προσώπου και του γεγονότος”.
Με αυτή την απάντηση νομίζω πως μπαίνει αυτό το γεγονός στη σωστή του διάσταση, αυτή του μύθου.
«Με τη σεμνή τελετή θέλουμε να αποτίσουμε φόρο τιμής σε μία θρυλική μορφή. «Τιμάμε τον Κουκίδη, παρά το ότι η ιστορική έρευνα δεν απέδωσε επιστημονική απόδειξη για την ύπαρξή του και για την πράξη του αυτή. Ο θρύλος, όμως, ήταν και παραμένει υπαρκτός, και δημιουργήθηκε από την πρώτη στιγμή. Η λέξη θρύλος κρύβει πολλά. Κρύβει και λίγο ιστορία, κρύβει και λίγο μύθο. Τίποτα δεν αποκαλύφτηκε από την έρευνά μας στα αρχεία των ενόπλων δυνάμεων, σημασία όμως έχει ότι έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο σε μια ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν υπήρξε ο εύζωνας Κουκίδης. Το ερώτημα είναι αν εμείς, οι σημερινοί έλληνες, θέλουμε να υπάρξει, να υπάρχουν τέτοιοι θρύλοι». Με αυτά τα λόγια, ο τότε δήμαρχος Αθηναίων, κ. Δημήτρης Αβραμόπουλος, αποκάλυπτε στις 12 Οκτωβρίου 2000, τιμητική πλάκα στη μνήμη του «ήρωα Κουκίδη», στη βάση του ιερού βράχου της Ακρόπολης για να μαζέψει και λίγα ψηφαλάκια παραπάνω..
Το ζήτημα του «ήρωα Κουκίδη», του εύζωνα-πολίτη – στρατιώτη Κωνσταντίνου Κουκίδη, ερευνήθηκε επίσης εξονυχιστικά από διάφορα ΜΜΕ. Στην εκπομπή της ΕΤ1, «Σαν Παραμύθι», στις 26 Απριλίου 2000, με παρουσιαστή τον δημοσιογράφο κ. Τάκη Σπηλιόπουλο, μίλησαν ο αρμόδιος αξιωματικός της -τότε ανακτορικής- φρουράς Ανδρέας Μαχιμάρης και αποκλείει την ύπαρξη εύζωνα με το όνομα Κωνσταντίνος Κουκίδης, λέγοντας ξανά ότι αναφέρθηκε παραπάνω. Στην ίδια εκπομπή, ο αντιστράτηγος Ιωάννης Κακουδάκης, διευθυντής στη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού τόνιζε ότι και παραπάνω. Κάπου θα έπρεπε να ανήκει ο Κουκίδης. Ούτε εύζωνας υπήρξε ούτε ήταν φαντάρος. Όλα εξετάστηκαν».
Μιλώντας στην ίδια εκπομπή, ο τότε δήμαρχος Αθηναίων, Δημήτρης Αβραμόπουλος παραδέχτηκε ξανά ότι «από τις έρευνες δεν βρέθηκαν στοιχεία (…) Κάτω από ‘κείνες τις ώρες ίσως να χρειάζονταν και οι θρύλοι για να τονώσουν το φρόνημα του λαού», σημειώνοντας επίσης ότι «απέχουμε πολύ από αυτή την ιστορική επιβεβαίωση, χωρίς βεβαίως να θέτουμε σε αμφισβήτηση και τις μαρτυρίες».
Η πρωτοβουλία του πάντως, δεν ήταν η πρώτη για την ανάδειξη του «ήρωα Κουκίδη». Από τις 27 Απριλίου του 1994, έχει εντοιχιστεί τιμητική πλάκα στους στρατώνες της προεδρικής φρουράς υπό τον τίτλο «Πλατεία Εύζωνα Κουκίδη Κωνσταντίνου. «Από επιστημονική άποψη δεν έχει αποδειχθεί τίποτε», δήλωνε ο Γρηγόρης Φαράκος στην εκπομπή της ΕΤ-1. «Αλλά δεν μπορούμε να το αρνηθούμε. Ακόμα και θρύλος να είναι, είχε και έχει τεράστια σημασία για το λαό». Ο δε Μανώλης Γλέζος στην ίδια εκπομπή τόνιζε ότι «εμείς ως αντιστασιακοί προτείνουμε ανεξαρτήτως των στοιχείων που θα φέρουν ή δεν θα φέρουν οι έρευνες, να το ονομάσουμε από τώρα πλατεία Κώστα Κουκίδη. Γιατί καμιά φορά και το θρύλο χρειάζεται να τον τιμούμε όπως και τα γεγονότα».
Πάντως η περισσότερο αρμόδια για το θέμα, η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού έχει δηλώσει επισήμως ότι: «ούτε εύζωνας ούτε φαντάρος. Όλα εξετάστηκαν»…
Ο Κουκίδης με βάση τις μαρτυρίες και τα δεδομένα που υπάρχουν είναι ανύπαρκτος.
Υπήρχαν όμως τόσοι και τόσοι υπαρκτοί ήρωες, άνθρωποι που αυτοκτόνησαν σαν υπέρτατη διαμαρτυρία, όπως η Πηνελόπη Δέλτα, όχι μόνο όσοι κινδύνεψαν βοηθώντας κυνηγημένους, αλλά και τόσοι και τόσοι που έδωσαν τη ζωή τους πολεμώντας τους ναζί στα βουνά και στις πόλεις. Αν πραγματικά θέλουμε να ξεχωρίσουμε ένα όνομα είναι ο Ναπολέοντας Σουκατζίδης, διερμηνέας στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου, που έτυχε να είναι κομμουνιστής. Διάβασε το όνομά του στον κατάλογο των διακοσίων εκτελεσμένων, κι όταν ο γερμανός διοικητής τον διάταξε να βγει από τις γραμμές των μελλοθάνατων εκείνος αρνήθηκε αν επρόκειτο να μπει κάποιος άλλος στη θέση του. Και εκτελέστηκε!
Αλλά βέβαια, όταν οι απόντες, οι δοσίλογοι και οι μαυραγορίτες έγιναν υπουργοί και πρωθυπουργοί δεν θα μπορούσαν να έχουν για ήρωα τον Σουκατζίδη, την ίδια ώρα που έστηναν στον τοίχο όσους συντρόφους του δεν πρόλαβαν να ξεκάνουν οι Γερμανοί. Οπότε, καλύτερα ο Κουκίδης που είναι και ανύπαρκτος.
Πηγές
Δημοσθένη Κούκουνα, « Η είσοδος των γερμανών στην Αθήνα και η Μάχη της Κρήτης», Εκδόσεις Μέτρον, 1983.
Του ιδίου, «Η γερμανική εισβολή και η συνθηκολόγηση», Εκδόσεις Μέτρον, 1983
Κωνσταντίνου Κουκίδη «Η Δικαιοσύνη τους!», Αθήνα 1946.
Νίκου Παπαδημητρίου, «Οι συγγραφείς της αθηναϊκής δημοσιογραφίας», τομ. Πρώτος, Εκδόσεις Γιοβάνης, 1989.
Κ. Χατζηπατέρας- Μ. Φαφαλιού, «Μαρτυρίες 40-41», Κέδρος, 1982.
Κ. Χατζηπατέρας – Μ. Φαφαλιού, «Μαρτυρίες 40-44, Κέδρος, 1988.
http://fotios.org/files/koukidis.gif (δημοσίευμα Daily Mail)
http://el.wikipedia.org/wiki/Κωνσταντίνος_Κουκίδης (φωτογραφία μνημείου)
http://www.panellines.gr/ethnika/epos40/k_koukidis.htm (σελίδα αφιερωμένη στον Κωνσταντίνο Κουκίδη)
http://www.proedriki-froura.gr/ (ο επίσημος δικτυακός τόπος της Προεδρικής Φρουράς)
* Ο Βαγγέλης Παπαδάκις είναι καθηγητής Φυσικής Αγωγής
