Ήταν το έτος 1995 που πρωτογνώρισα τον Κώστα Σημαντήρη. Είχα αναλάβει υπεύθυνος για την περιβαλλοντική εκπαίδευση των δημοτικών σχολείων και των νηπιαγωγείων του Ρεθύμνου και προσπαθούσα να διευρύνω τους ορίζοντές τους προς τις τοπικές κοινωνίες. Στα πλαίσια αυτά είχα δημιουργήσει σχέσεις με πολλούς κοινωνικούς φορείς, στους οποίους συγκαταλέγονταν προνομιακά τα Α’ και Β’ Κέντρο Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων Ρεθύμνου, πολιτιστικοί σύλλογοι κ.ά.
Στα νοτιοδυτικά της τέως επαρχίας Αμαρίου λειτουργούσαν ακόμα αρκετά σχολεία: της Αγίας Φωτεινής (το μόνο που είναι ανοιχτό μέχρι σήμερα), του Γερακαριού, των Βρυσών και του Άνω Μέρους. Οι άνθρωποι όμως εκεί ήταν απορροφημένοι από την βιοπάλη και δεν ήταν εύκολο να βρεις εκείνους που θα ήταν διατεθειμένοι να αφιερώσουν χρόνο για τα παιδιά. Στις Βρύσες τα καταφέραμε εύκολα με τον συνάδελφο Γιάννη Φλωρή, αλλά και στα άλλα τα χωριά τα πράγματα έμπαιναν σιγά σιγά στο αυλάκι, με την ενεργοποίηση των πολιτιστικών συλλόγων. Πώς θα μπορούσαμε όμως να κάνουμε τα παιδιά από τα χωριά αυτά να «μονομεριάσουν» και στη συνέχεια να προχωρήσουν σε κοινές δράσεις για την διαφύλαξη του περιβάλλοντός τους, που τότε ήταν το πιο αμόλυντο και αυθεντικό της Κρήτης;
Ο αείμνηστος Ιδομενέας Σταυρουλάκης ήταν εκείνος που για μια ακόμα φορά έλυσε το πρόβλημα, έστω κατά το ήμισυ: μας έφερε σε επαφή με τον αξέχαστο «Ρομπέν των δασών» του Αμαρίου, τον Γιώργο Κοκονά, που η δράση του είχε απλωθεί σ’ ολόκληρη την Κρήτη κι ακόμα παραπέρα. Να υπενθυμίσω ότι χιλιάδες δέντρα στον τόπο μας, όπως άλλωστε και το ομώνυμο πάρκο στον Γηους Κάμπο, οφείλουν την ύπαρξή τους στον ακούραστο εκείνο άνθρωπο. Μόνο που η σημερινή εικόνα του πάρκου δείχνει εγκατάλειψη και ο τοπικός Δήμος που το παρέλαβε θα πρέπει να το υιοθετήσει, όπως είχαμε κάνει τότε με τους μαθητές των εκεί σχολείων.
Κατά το έτερο ήμισυ το πρόβλημα έλυσε η κοινωνική λειτουργός του Β’ ΚΑΠΗ Κατερίνα Κατσιμάνη: μας έφερε σε επαφή με έναν άνθρωπο που ούτε στο καλύτερό μας όνειρο δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε, τον Κώστα Σημαντήρη. Ο «κύριος Κώστας», όπως τον αποκαλούσαμε από τότε, ήταν πιο γνωστός στο Αμάρι με το όνομα «Σούπερ»! Κι αυτό γιατί, επανερχόμενος από τη μετανάστευσή του στο εξωτερικό, είχε δημιουργήσει στην συνοικούμενη τότε Αγία Φωτεινή μια επιχείρηση σούπερ μάρκετ, κάτι πρωτόγνωρο και πρωτοποριακό για τον τόπο και τον χρόνο.
Η ιδιότητά του βέβαια για την οποία τον προσέγγισα ήταν εκείνη του προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου. Ο Μέρωνας παρουσίαζε τότε (και έχει μέχρι σήμερα) μια ασυνήθιστη για το μέγεθός του κινητικότητα, αποτέλεσμα της αγάπης των εναπομεινάντων χωριανών (όπως ο κύριος Κώστας, ο παπα-Μανόλης Βαμιεδάκης κ.ά.) και των εκπατρισμένων Μερωνιανών στο Ρέθυμνο (όπως ο ακούραστος σημερινός πρόεδρος Αλέκος Σημαντήρης), αλλά και στο Ηράκλειο, στην Αθήνα κι ακόμα πιο πέρα. Ψυχή της κινητικότητας εκείνης ήταν οπωσδήποτε ο Κώστας Σημαντήρης, ως πρόεδρος του Συλλόγου και ως σημαντικό και σεβάσμιο πρόσωπο του τόπου.
Τι να πρωτοθυμηθώ! Την καλλιέργεια με στάρι κτημάτων του χωριού, όταν -σε εποχές ευμάρειας- όλοι χαμογέλαγαν με κάτι τέτοιο, γιατί μόνο από την οικονομική σκοπιά μπορούσαν να το σκεφτούν; Τον πάνδημο θερισμό και στη συνέχεια το ακόμη πιο εντυπωσιακό αλώνισμα; Την αναβίωση του Κλήδονα, σε συνεργασία με τα ΚΑΠΗ στο ανακαινισμένο Παλιό Σχολείο και στο «μπαλκόνι του Ψηλορείτη», τον περίβολό του δηλαδή; Την αγάπη και την εκτίμηση με την οποία τον περιέβαλαν οι συγχωριανοί σε όλες τις εκδηλώσεις του Συλλόγου αλλά και οι κάτοικοι των γύρω χωριών; Την εμψύχωση των αποκριάτικων δρώμενων του χωριού, που είχε καταγράψει ο Συμεών Καπετανάκης; Είναι χαρακτηριστικό, νομίζω, το γεγονός ότι στην έκδοση του Τμήματος Περιβαλλοντικής της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης «Παραδοσιακά αποκριάτικα δρώμενα του Νομού Ρεθύμνης» τα μισά σχεδόν από αυτά είχαν εντοπιστεί ακριβώς στον Μέρωνα.
Οι αναγνώστες θα μου επιτρέψουν να επιστήσω την προσοχή τους στις τρεις παρατιθέμενες φωτογραφίες. Στην πρώτη ο κύριος Κώστας, που πίστευε βαθύτατα στην ανάγκη να υπάρξει παραγωγή στον πρωτογενή τομέα και όχι ο εφησυχασμός των κοινοτικών επιδοτήσεων, «βρίσκεται στα ουράνια», όπως και ο χρυσός καρπός τον οποίο αλωνίζει.
Η δεύτερη έχει παρθεί στις ενοποιημένες αίθουσες του Παλιού Σχολείου. Τον δείχνει στα τέλη της τελευταίας δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα να μιλάει σε ένα πλήθος ασυνήθιστα ήσυχων παιδιών από όλα τα σχολεία της περιοχής, ενώ η φωτογραφία δεν μπόρεσε να περιλάβει άλλα τόσα μέλη των ΚΑΠΗ στο πίσω μέρος της. Ήταν αυτός ο χαρισματικός άνθρωπος που τα τιθάσευε, κι αυτά αλλά και τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας, με τον γλυκύτατο λόγο του και με την συνεπέστατη προς την παράδοση πρακτική του. Γιατί μόνο στο πρόσωπό του μπορούσες να συναντήσεις ένα τόσο τέλειο πάντρεμα της πρωτοπορίας και της παράδοσης.
Όσοι έχουν επισκεφθεί το φιλόξενο σπίτι του γνωρίζουν καλά τι εννοώ. Ο Κώστας Σημαντήρης υπήρξε ένας αυθεντικός συνεχιστής της παράδοσης, συνδυασμένης με ένα πρωτοποριακό μυαλό. Δεν είναι τυχαίο, νομίζω, το γεγονός ότι ήταν αυτός που εμπνεύστηκε και δημιούργησε το 2002 την «Αναπτυξιακή Επιχειρηματική Αμαρίου Α.Ε.», με τη βοήθεια της Παγκρητικής Αμερικής. Στην συνεταιριστική αυτή εταιρεία, στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 100 συνεπαρχιώτες του, αφιέρωσε κυριολεκτικά την τελευταία δεκαπενταετία της ζωής του, παράγοντας και προωθώντας τα αυθεντικά αμαριώτικα προϊόντα. Σ’ αυτή του τη δραστηριότητα ήταν, άλλωστε, που είχε ένα σοβαρό ατύχημα, που του στέρησε πολλά χρόνια από τη ζωή του.
Θα ήθελα όμως οι αναγνώστες να εστιάσουν την προσοχή τους και στην τρίτη φωτογραφία. Αυτή έχει παρθεί στον ίδιο χώρο του Παλιού Σχολείου μια εικοσαετία αργότερα. Την Κυριακή 6 Απριλίου του 2014 επισκεφθήκαμε τον Μέρωνα με τα μέλη της ομάδας «Αντιμετωπίζοντας την κρίση με τη σοφία του παρελθόντος» των ΚΑΠΗ. Ο Κώστας Σημαντήρης ήταν και πάλι μαζί μας, για να μας μιλήσει τους αγώνες και τις αγωνίες του για την παραγωγή με βιολογικές μεθόδους αρωματικών φυτών, αλλά και πετιμεζιού, θυμαρίσιου μελιού και μιας θεσπέσιας χαρουμπίας (και όχι χαρουπόμελου, όπως πολύ σωστά επέμενε).
Θα ήθελα να τον θυμόμαστε όλοι, και πάνω απ’ όλα η αγαπημένη του Πόπη, ακριβώς έτσι: σαν ένα νεότατο στο μυαλό άνθρωπο, με απέραντη αγάπη και οράματα για τον τόπο και τις δυνατότητές του, με έρωτα για τους ανθρώπους και την παράδοση και με αγάπη για τα παιδιά, που μπορεί να μην απέκτησε, αλλά γι’ αυτό ακριβώς περιλάμβανε όλα τα παιδιά του κόσμου. Πορεύσου εν Ειρήνη, κύριε Κώστα, άρχοντα του Αμαρίου!
