Μου πήρε ώρα να συγκεντρώσω τα στοιχεία που αφορούν έναν ακόμα από τους διαπρεπέστερους δικηγόρους του Ρεθύμνου. Και δικαίωσα απόλυτα τον Κώστα Μαμαλάκη που αναφερόμενος στον Κώστα Αντωνάκη τονίζει:
«Σπουδαίος παράγων του Ρεθύμνου που αποστέργει την προβολή.
Δημοφιλέστατος, τεράστια η επιφάνεια δημοτικότητάς του!».
Και ο γλαφυρός χρονογράφος της σειράς «ΑΝΑΛΕΚΤΑ» προσθέτει:
«Σεμνός, αθόρυβος, ταπεινός και ψυχικά ωραίος, ο δικηγόρος Κώστας Αντωνάκης.
Επιστήμων άριστα καταρτισμένος με βαθιά νομική σκέψη, πνευματικότητα ευρύτητα αντίληψης, ιδέες προοδευτικές, ανθρωπιά, αγάπη απέραντη για τον συνάνθρωπο.
Είμαι βέβαιος, ότι θα προσκρούσω στην εγνωσμένη μετριοφροσύνη του. Και ότι κατά βάθος θα δυσαρεστηθεί από αυτή τη δημοσιότητα…».
Δεν είχε άδικο. Είχα προλάβει να γνωρίσω τον Κώστα Αντωνάκη και ομολογώ ότι με είχε κερδίσει η λεπτότητα και η ευγένεια του ανθρώπου. Μια από τις πολλές αρετές του, που δεν τον εγκατέλειψε ούτε και στις δυσκολότερες στιγμές της ζωής του. Στο ημερολόγιό του που αποτελεί πολύτιμη πηγή για τον ιστορικό μελετητή της εποποιίας στην Αλβανία, αναφέρει πως όταν μεταφέρθηκε τραυματισμένος για εγχείριση στο νοσοκομείο, μια νοσοκόμα, πήγε να τον υποδεχτεί αλλά μόλις τον πλησίασε εκείνος τραβήχτηκε απότομα. Κι όταν εκείνη διαμαρτυρήθηκε, με παράπονο, για την αρκετά προσβλητική κίνηση αυτή, εκείνος κατακόκκινος, έσπευσε να εξηγήσει στην κοπέλα πως δεν ήθελε να τον πλησιάσει για να μην της κολλήσει… ψείρες.
Και τότε η εθελόντρια γελώντας του απάντησε όπως κάθε Ελληνίδα της εποχής: «Εσείς κ. υπολοχαγέ δεν φοβηθήκατε τις σφαίρες και μένα θα με ενοχλήσουν οι ψείρες;».
Ο Αντωνάκης καταγόταν από αγροτική, αλλά πατριαρχική οικογένεια του Μυλοποτάμου, με μεγάλη προσφορά στην πατρίδα. Μετά το Γυμνάσιο, κατάφερε τον άθλο για τις δυσκολίες της εποχής των σπουδών στο Πανεπιστήμιο. Σπούδασε νομικά, εργαζόμενος όπου εύρισκε μεροκάματο. Η δουλειά δεν τον τρόμαξε ποτέ. Ήθελε να είναι αξιοπρεπής και αυτή ήταν η βασική του αρχή, που καθόριζε και τις αποφάσεις του.
Το 1935, επιστρέφει στο Ρέθυμνο και αρχίζει να δικηγορεί. Αν και χαμηλών τόνων ο νεαρός δικηγόρος, πολύ σύντομα αρχίζει να ξεχωρίζει στο χώρο του και να κερδίζει την εκτίμηση βετεράνων συναδέλφων του με την επιστημονική του κατάρτιση, την επιμέλεια και τις ικανότητές του. Ο κύκλος των εργασιών του αρχίζει να διευρύνεται κι εκείνος νιώθει σαν ευλογία Θεού τις πρώτες αυτές επιτυχίες και την γενική καταξίωση που ακολουθεί.
Η μοίρα του πάντως μεθοδεύει και άλλους τομείς δράσης, γι’ αυτόν, αφού ζει όλα τα μεγάλα γεγονότα της εποχής του. Δικτατορία Μεταξά, Μέτωπο στην Αλβανία, Κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση, χούντα των συνταγματαρχών, μεταπολίτευση Και εκούσια είτε ακούσια, δεν μένει αμέτοχος.
Πρωτεργάτης στην παιδική στέγη
Ήταν ένας άνθρωπος γεμάτος λεπτά αισθήματα αν κρίνουμε και από τη θητεία του στην Παιδική Στέγη, όπου ήταν το δεξί χέρι του παπα-Γιάννη Πίτερη.
Δεν υπάρχει τομέας κοινωνικής δράσης να απουσιάζει ο Κώστας Αντωνάκης. Και ποτέ του δεν πρόβαλε ο ίδιος τις προσφορές του αυτές. Αντίθετα τον ενοχλούσε κάθε αναφορά στο πρόσωπό του.
Αυτός ήταν ο Κώστας Αντωνάκης που γεννήθηκε στις Ρούπες το 1907 και πέθανε στο Ρέθυμνο στις 15 Δεκεμβρίου 1990.
Στον επικήδειο που εκφώνησε στην κηδεία του ο πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ρεθύμνου, Γιώργος Δρανδάκης, αναφέρει μια λεπτομέρεια που ασφαλώς καθόρισε την πορεία ζωής του σημαντικού Ρεθεμνιώτη δικηγόρου και έφεδρου αξιωματικού.
Όταν ήταν μικρός, τον είχαν τάξει οι γονείς του να εργαστεί στο Αρκάδι. Την εποχή που ο μικρός εκπλήρωνε το τάμα, συνέπεσε να γράφει ο Τιμόθεος Βενιέρης «Το Αρκάδι δια μέσου των αιώνων». Όταν ο φωτισμένος εκείνος δεσπότης, που μας διέσωσε πολύτιμες μαρτυρίες για το θρυλικό ολοκαύτωμα, διαπίστωσε ότι ο μικρός ήταν χαρισματικά καλλιγράφος, αποφάσισε να του αναθέσει να καθαρογράφει τις σημειώσεις του.
Ο μικρός δέχτηκε με ευγνωμοσύνη αυτή την ιδιαίτερη τιμή. Και φαίνεται πως η ενασχόληση τούτη, επηρέασε τα πατριωτικά του φρονήματα και τη σχέση του με την εκκλησία που ήταν ιδιαίτερα στενή.
Κορυφαίος αντιστασιακός
Αμέσως μόλις αφυπνίζουν τα γεγονότα την πολιτική του συνείδηση, τάσσεται άλλους συναδέλφους του, στον προοδευτικό χώρο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος εμπνέει και τον νεαρό δικηγόρο που γίνεται αφοσιωμένος οπαδός του. Η μεταξική δικτατορία τον βρίσκει απέναντι. Κατά περίεργη συγκυρία τον βλέπουμε να δεσπόζει στα γεγονότα της πρώτης μέρας του πολέμου στο Ρέθυμνο σε πολλές αναφορές. Ο ίδιος τα περιγράφει στο ημερολόγιό του. (εκδόσεις Χαλκιαδάκη 1988).
Γράφει σχετικά στα ΑΝΑΛΕΚΤΑ του ο Κώστας Μαμαλάκης:
«Σαν έφεδρο αξιωματικό θυμάμαι τον Κώστα Αντωνάκη το 1940, εύψυχο, αισιόδοξος και πάντα γελαστό, στα υψώματα του «Μπουντανόρ» τα ποτισμένα με αίμα του Ρεθύμνου, να μάχεται σαν Μυλοποταμίτης, όρθιος. Με το χρυσό αριστείο ανδρείας τιμήθηκε…».
Στο ημερολόγιό του ο Κώστας Αντωνάκης αναφέρεται με λεπτομέρειες στο 44ο Σ. Π. και στην πολεμική δράση του 1940. Κανένας δεν λείπει από τις αναφορές του. Εκτός από τον …ίδιο. Σε μια μάχη τραυματίζεται και οδηγείται στο νοσοκομείο, όπου χάρις σε δυο επιστήμονες, που με ευγνωμοσύνη αναφέρει, έγινε με επιτυχία η εγχείρησή του και του αφαιρέθηκαν από τραύμα του δεξιού χεριού δυο κομμάτια βλήματα όλμων. Η αποθεραπεία του έγινε στο Αρεταίειο Νοσοκομείο στην Αθήνα. Αυτή είναι και η μοναδική, ελάχιστη αναφορά που κάνει στο ημερολόγιό του γύρω από τον ίδιο. Όλα τα άλλα αναφέρονται στο Σύνταγμα και στη γενναία δράση των συστρατιωτών του. Το τραύμα του όμως τον ταλαιπώρησε, στην μετέπειτα ζωή του.
Αναφέρει σχετικά στον επικήδειο ο αείμνηστος Γιώργος Δρανδάκης:
«Σεμνός όπως ήταν απέφευγε το θόρυβο γύρω από τη συμμετοχή του στον ελληνοϊταλικό πόλεμο της Αλβανίας. Δικαιολογημένα όμως αισθανόταν κρυφή περηφάνια για το στάδιο αυτό της ζωής του. Στο μέτωπο υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός. Διετέλεσε διμοιρίτης και διοικητής λόχου. Τραυματίστηκε σοβαρά στο χέρι και το τραύμα του τον δυσκόλευε στο γράψιμο σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Ο διοικητής της μονάδας του, ηρωικός συνταγματάρχης Πέτρος Παναγιωτάκης, έτρεφε απεριόριστη εκτίμηση και εμπιστοσύνη σ’ αυτόν. Του ανέθετε επικίνδυνες αποστολές, τις οποίες έφερε με επιτυχία εις πέρας».
Η Εθνική Αντίσταση τον κερδίζει από τους πρώτους και βλέπουμε το όνομά του σε διάφορα γεγονότα που αναφέρει με επιστημονική θα λέγαμε πληρότητα ο Μάρκος Πολιουδάκης στο βιβλίο του «Εθνική Αντίσταση».
Στην απελευθερωτική προκήρυξη προς το λαό του Ρεθύμνου, της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ, με ημερομηνία 13 Οκτωβρίου 1944, βλέπουμε και τη δική του υπογραφή πλάι στων άλλων κορυφαίων της Αντίστασης, Γιώργη Αγγελιδάκη, Γιώργη Κλάδου, Ανδρέα Κουτρουμπά, Νίκου Μυλωνάκη κ.α.
Πρόλαβε τα χειρότερα
Η τοποθέτησή του ως φρούραρχου Ρεθύμνου με την απελευθέρωση, θεωρούμε ότι συνέβαλε τα μέγιστα στο κλίμα μετριοπάθειας που επικράτησε χωρίς τις εντάσεις στον καταστρεπτικό βαθμό που είχαμε στην άλλη Ελλάδα, όπου ο εμφύλιος σπαραγμός κηλίδωσε την ελληνική ιστορία και τους αγώνες κατά του κατακτητή.
Η πραότητα, η σύνεση, η ικανότητα του Αντωνάκη να γεφυρώνει χάσματα, συνέβαλαν ώστε μεμονωμένα περιστατικά βίας, να περιλαμβάνει η περίοδος αυτή. Αν μάλιστα έλειπε κι ένα πρόσωπο γνωστό και μη εξαιρετέο σε όλους τους παλιούς Ρεθεμνιώτες, που ατιμώρητο σκότωνε, βίαζε και μόνο η θεία Δίκη τον τιμώρησε κατά τα έργα του, πολύ αργότερα, ίσως να μην είχαμε και αυτά τα λίγα θύματα του εμφυλίου.
Χάρις στον Κώστα Αντωνάκη πέρασε ανώδυνα σχετικά η δύσκολη αυτή περίοδος και αμέσως μετά τον βλέπουμε να πρωτοστατεί σε κάθε κοινωνικό αγώνα για να μπορέσει η πόλη να σταθεί αναπτυξιακά και να ενταχθεί σε τροχιά προόδου.
Για το λόγο αυτό στηρίζει τον παπα-Γιάννη Πίτερη με θέρμη. Οι δυο τους τραβούν το «γερό κουπί» για να σταθεί και να προσφέρει η Παιδική Στέγη.
Απειλές από το παρακράτος
Με άλλες προοδευτικές δυνάμεις, πρωτοστατεί για τη δημιουργία στο Ρέθυμνο τοπικής οργάνωσης του σοσιαλιστικού κόμματος Ε.Λ.Δ. του καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μεγάλου οραματιστή Αλέξανδρου Σβώλου.
Εδώ θα σταθούμε σε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τον επικήδειο του κ. Γιώργη Δρανδάκη που μας δίνει έστω και τόσο διακριτικά τις ταλαιπωρίες που αντιμετώπισε στη συνέχεια ο Κώστας Αντωνάκης, λόγω του θάρρους του, να υπερασπίζεται τις επιλογές του.
«Διαβολές, επαγγελματικές υπονομεύσεις, απειλές από παρακρατικές οργανώσεις και συγκαλυμμένες ή και απροκάλυπτες επεμβάσεις κρατικών αρχών έπλεξαν ένα ασφυκτικό πλαίσιο γύρω από το πρόσωπο του Αντωνάκη. Κι όμως με τη σύνεση και την καρτερία του αντεπεξήλθε στις αντίξοες αυτές συνθήκες μένοντας σταθερός στον πολιτικό και κοινωνικό του προσανατολισμό.
Σε ώρες κρίσιμες για το έθνος κι ενώ το παρακράτος οργίαζε, δεν δίστασε να θέσει υποψηφιότητα βουλευτή, με τις προοδευτικές δυνάμεις, αψηφώντας τις δυσμενείς επιπτώσεις στο επαγγελματικό επίπεδο και τους ποικίλους κινδύνους που εγκυμονούσε η επιλογή του αυτή και τις οικονομικές θυσίες που συνεπαγόταν. Όλο αυτό το πλέγμα των δυσμενών και επικίνδυνων συνθηκών, δεν μπορούν να το συνειδητοποιήσουν παρά μόνο όσοι το έζησαν. Τελικά το πολιτικό αισθητήριό του τον οδήγησε στην αρχική επιλογή του της φιλελεύθερης ιδεολογίας…».
Μεγάλη κοινωνική δράση
Μεγάλη και η κοινωνική του δράση.
Διαβάζουμε στα «ΑΝΑΛΕΚΤΑ» του Κώστα Μαμαλάκη:
«Πολλά οφείλει η πόλη στον Κώστα Αντωνάκη. Διακριτικά αθόρυβα, μυστικά σχεδόν, θα ‘λεγα προσφέρει μεγάλες και πολλές υπηρεσίες στο σύνολο, που επιθυμεί να μένουν απαρατήρητες, θυσιάζοντας και τον ελάχιστο χρόνο ανάπαυσής του -είναι έγκριτος δικηγόρος- για να ανταποκριθεί με ζήλο, στις τόσες ευθύνες που έχει επωμισθεί.
Συνεχώς επιστρατεύεται και του είναι αδύνατο από φιλοτιμία και πόθο προσφοράς να αρνηθεί. Ήδη είναι:
Πρόεδρος του παραρτήματος της Εταιρείας Ελληνικών Σπουδών. Υψηλοί είναι οι στόχοι της εταιρείας αυτής. Η έρευνα και η μελέτη κατά περιοχές της χώρας των διαφόρων ζωτικών προβλημάτων ανάπτυξης.
Αντιπρόεδρος της εταιρείας προστασίας αποφυλακιζομένων.
Μέλος της Εφορείας της Δημόσιας Βιβλιοθήκης.
Μέλος του Συμβουλίου Συνδέσμου Διαδόσεως Καλών Τεχνών (ωδείο – καλλιτεχνική σκηνή).
Πρόεδρος Σχολικής Εφορείας Α’ Λυκείου.
Πρόεδρος Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων Α’ Λυκείου και μέλος εκκλησιαστικού συμβουλίου του ιερού ναού (Κυρίας των Αγγέλων).
Προχθές μάλιστα διάβασα σε εφημερίδα ότι τον εξέλεξαν οι έφεδροι αξιωματικοί σαν μέλος επιτροπής του οικοδομικού των συνεταιρισμού…».
Δημοτικός σύμβουλος
Τέλος με μεγάλη άνεση εξελέγη δημοτικός σύμβουλος σε προοδευτικό ψηφοδέλτιο της εποχής και από τη θέση αυτή πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες με την ευθυκρισία και ορθοφροσύνη του στον Δήμο Ρεθύμνης, τον οποίο αργότερα υπηρέτησε και ως νομικός σύμβουλος επί σειρά ετών…
Εύστοχα είχε σκιαγραφήσει στον επικήδειο την προσωπικότητα του Αντωνάκη, ο Γιώργος Δρανδάκης λέγοντας μεταξύ άλλων:
«Την αγάπη της Ρεθεμνιώτικης κοινωνίας απέσπασε με τις αρετές του, την καλοσύνη του, την ακεραιότητά του, την ειλικρίνεια, την ευσυνειδησία, τη μετριοπάθεια και τη μετριοφροσύνη του, με την υποδειγματική, χωρίς ακρότητες άσκηση της δικηγορίας. Στα 55 περίπου χρόνια, που άσκησε τη δικηγορία δεν ξέρω αν έκανε έστω κι έναν εχθρό. Οι υποθέσεις που χειρίστηκε αριθμούνται σε χιλιάδες, κατόρθωσε όμως μέσα στην έξαψη, που δημιουργούν οι διαφορές των διαδίκων, να διατηρεί πάντα την αυτοκυριαρχία και την ηρεμία του και να μεταδίδει στους πελάτες του και στους αντιδίκους των, το πνεύμα συμφιλιώσεως και ειρηνεύσεως που ανάβλυζε από τον εσωτερικό κόσμο του.
Ως δικηγόρος ήταν, χωρίς αμφιβολία από τους διαπρεπέστερους συναδέλφους, που υπήρξαν μέλη του Δικηγορικού Συλλόγου Ρεθύμνου. Με πλήρη νομική κατάρτιση, επιμελής, ακούραστος μελετητής και ερευνητής με ωραία και επιβλητική εμφάνιση, ικανός ομιλητής με ύφος γλαφυρό στον προφορικό και γραπτό λόγο διέπρεψε σε όλους τους κλάδους του δικαίου. Κατά τη μακρά σταδιοδρομία του πήρε μέρος σε πολλές μεγάλες πολιτικές και ποινικές δίκες.
Στο Δικηγορικό Σύλλογο Ρεθύμνου πρόσφερε πρόθυμα τις υπηρεσίες του και ως μέλος της διοικήσεως του συλλόγου και ως πρωτεργάτης και επί δεκαετίες πρόεδρος του Ταμείου Προνοίας δικηγόρων Ρεθύμνου. Υπήρξε από τους ιδρυτές του Ταμείου Προνοίας και από τους συντάκτες του καταστατικού του.
Στις τοπικές εφημερίδες των τελευταίων 50 χρόνων έχει δημοσιεύσει πολλές συνεργασίες του. Πολιτικά άρθρα, κριτικές και παρουσιάσεις βιβλίων, νεκρολογίες.
Για μικρό διάστημα εξέδωσε τοπική εφημερίδα του κόμματος της Ε.Λ.Δ. Οι εφημερίδες τον θεωρούσαν πολύτιμο συνεργάτη, γιατί το ύφος του ήταν γλαφυρό και ελκυστικό…».
Μια λαμπρή οικογένεια
Ο άξιος αυτός άνθρωπος ευτύχησε να συνδέσει τη ζωή του με μια εκλεκτή κυρία που προσωπικά τη θαύμαζα για τη λεπτότητα και την ευγένεια που τη διέκρινε. Μια κυρία που δεν έπαυσε να αναφέρεται με συγκίνηση στο σύζυγό της, μια αρχόντισσα που με την παρουσία της κοσμούσε κάθε εκδήλωση που θα τη συναντούσες. Και καμάρωνε μαζί της τα παιδιά τους.
Η ζωή επεφύλαξε στον Κώστα Αντωνάκη και πικρά ποτήρια που ήπιε όμως με χριστιανική στωικότητα και μεγάλη αξιοπρέπεια. Κι έτσι έμεινε στη μνήμη μας.
Ειλικρινά δεν υπάρχει ιδανικότερος επίλογος του ταπεινού αφιερώματος αυτού, από το τελείωμα της αναφοράς στα ΑΝΑΛΕΚΤΑ του Κώστα Μαμαλάκη:
«Θεωρήσαμε καθήκον να επισημάνουμε τις αθόρυβες προσφορές στην πόλη, του Κώστα Αντωνάκη και να σκιαγραφήσουμε, αχνά με λόγια λίγα την έντονη προσωπικότητά του. Την προσωπικότητα αυτού του μειλίχιου, αυτοδημιούργητου, αγνού, τίμιου, εκλεκτού και υπεράξιου παιδιού της μεγαλύτερης επαρχίας του Νομού μας: Του εύανδρου Μυλοπόταμου…».
