Ένας-ένας φεύγουν οι άνθρωποι που εμπνεύστηκαν και έβαλαν ώμο για τη δημιουργία πριν από είκοσι χρόνια του Κέντρου Περιβαλλοντικής Αγωγής και Ενημέρωσης στην Καρωτή, του γνωστότερου ως «Φάλκονα». Προηγήθηκε ο αείμνηστος Δημήτρης Μανταδάκης, που στήριξε με την ηλικία και το κύρος του το εγχείρημα σε μια δύσκολη κοινωνία, που μόλις έβγαινε τραυματισμένη από μια βεντέτα με πολλά θύματα. Ακολούθησε πριν από εννέα χρόνια ο Ιδομενέας Σταυρουλάκης, που αγάπησε τα παιδιά όλου του κόσμου σαν δικά του και προσπάθησε να τους μεταδώσει την αγάπη του για τη φύση, για τα φυτά και τα ζώα της και για τις λειτουργίες τους. Το 2012 ήρθε η σειρά του Ευάγγελου Τζουγανάκη, που μύησε εκατοντάδες Ρεθεμνιωτόπουλα στην τέχνη του πηλού και τους μίλησε στην ψυχή τους για τον αξιακό κόσμο των παλιότερων κοινωνιών. Ένα χρόνο αργότερα έφυγε από κοντά μας η αξέχαστη Γεωργία Σταγάκη, που τα μύησε στην επαναχρησιμοποίηση των υλικών και στην ανακύκλωση και άφησε στη μνήμη τους ανεξίτηλες εικόνες με τη μετατροπή ενός «σκουπιδιού», του χρησιμοποιημένου λαδιού, σε μυρωδάτο σαπούνι.
Τώρα ήταν, φαίνεται, η σειρά ενός άλλου πρωτεργάτη του «Φάλκονα», του δημάρχου του τότε Δήμου Επισκοπής Λεωνίδα Δαμανάκη. Ο γνωστότερος στην περιοχή ως «Γιατρός» διετέλεσε δήμαρχος ενός Δήμου που είχε δημιουργηθεί εθελοντικά από τις μέχρι τότε Κοινότητες Επισκοπής, Καρωτής, Κούφης και Αρχοντικής. Διετέλεσε δεύτερος στη σειρά στο αξίωμα αυτό, κατά την περίοδο 1994-1998. Η δημιουργία εθελοντικά του Δήμου Επισκοπής, ενός από τους πρώτους μ’ αυτό τον τρόπο σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, υπήρξε επίτευγμα για την περιοχή, η οποία δεν είχε και το καλύτερο δυνατό όνομα.
Ας μου επιτραπεί να σημειώσω ένα περιστατικό, το οποίο δείχνει το μέγεθος των ικανοτήτων και της πειθούς που είχε ο μεταστάς, ώστε να μπορέσει να επιβληθεί. Μια από τις πρώτες του ενέργειες υπήρξε η δημιουργία στεγάστρων στις κεντρικές πλατείες των οικισμών του Δήμου, για την προστασία από τις καιρικές συνθήκες όσων περίμεναν τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ. Παράλληλα προσπάθησε για τη δημιουργία εκεί κοντά χώρων υγιεινής, για την εξυπηρέτηση αυτών και των επισκεπτών των οικισμών, οι οποίοι δεν υπήρχε η δυνατότητα να καταφύγουν αλλού. Όταν όμως η εντεταλμένη μηχανικός προσπάθησε να χωροθετήσει έναν από αυτούς τους χώρους υγιεινής, αναγκάστηκε να φύγει άρον-άρον, υπό τις απειλές κάποιων θερμόαιμων, οι οποίοι αντέδρασαν έτσι πρωτόγονα, χωρίς κανένα εύλογο λόγο.
Ο Λεωνίδας Δαμανάκης υπήρξε στη θητεία του οραματικός για τον Δήμο που υπηρέτησε με όλες του τις δυνάμεις, πνευματικές και σωματικές. Κατέβηκε επικεφαλής συνδυασμού χωρίς αντίπαλο, προκειμένου να τον υπηρετήσει ως συνταξιούχος πια, όπως το είχε κάνει και στην ανατολή της επαγγελματικής του πορείας, ως γιατρός και ως άνθρωπος συμπονετικός και αφάνταστα δοτικός. Στην τελευταία του προσφορά στην περιοχή οραματίστηκε και πραγματοποίησε τον περιφερειακό δρόμο της Επισκοπής. Με τον δρόμο αυτό παρέκαμψε τα ονομαζόμενα και «στενά των Θερμοπυλών», επιλύοντας ένα οξύτατο πρόβλημα και δίνοντας την ευκαιρία να αναπτυχθούν και σε μια σειρά άλλων οικισμών, πέραν του Δήμου: στην Αργυρούπολη περισσότερο αλλά και στα Μυριοκέφαλα, στην Ασή Γωνιά και στην ανθρωπογεωγραφική ενότητα των επονομαζόμενων «Βαλκανίων».
Ένας άλλος δρόμος, τον οποίο διένοιξε χωρίς να χρειαστεί να κάνει καμία απαλλοτρίωση, ήταν εκείνος από την Καρωτή μέχρι τον Πετρέ, που έδωσε τη δυνατότητα γρήγορης εξόδου στον ΒΟΑΚ τόσο στους Καρωθιανούς όσο και στους κατοίκους της Κούφης. Κι ακόμη ο αείμνηστος δήμαρχος προσπάθησε για την οικιστική ανάπτυξη του Δήμου βάσει σχεδίων κι όχι άναρχα, όπως συνέβαινε μέχρι τότε. Κατόρθωσε να επιτύχει τη συγκέντρωση σε κάδους και την αποκομιδή με ειδικό όχημα των απορριμμάτων, την ίδια περίοδο που οι κάτοικοι της ενδοχώρας του Ρεθύμνου, πλην της επαρχίας Αμαρίου, στην καλύτερη περίπτωση τα έκαιγαν και στη χειρότερη τα διέσπειραν στα περίχωρα των χωριών, με ιδιαίτερη προτίμηση στα ρέματα και στους χειμάρρους. Μόχθησε μάλιστα να επεκτείνει τα οράματά του και στην ευρύτερη περιοχή, πέραν του Δήμου Επισκοπής, γι’ αυτό και διετέλεσε πρόεδρος του Συμβουλίου Περιοχής, του προάγγελου του μετέπειτα Δήμου Λαππαίων.
Το έτος 1994 είχα μια πρώτη συνάντηση μαζί του, με την ιδιότητα του παλιότερου οργανωτή του Κέντρου Νέων του Δήμου Ρεθύμνης, μαζί με τον τότε υπεύθυνο Θωμά Κρεβετζάκη, με την πρόταση δημιουργίας ενός παρόμοιο κέντρο στην περιοχή του Δήμου Επισκοπής, με την παροχή της απαραίτητης τεχνογνωσίας και στήριξης από εμάς. Ο δήμαρχος, παρότι σε προχωρημένη και πάντως όχι νεανική του ηλικία, ενστερνίστηκε αμέσως την ιδέα και προσπάθησε να εξασφαλίσει τους υλικούς όρους επιβίωσης μιας τέτοιας προσπάθειας. Σημειωτέον ότι τέτοια Κέντρα είχαν δημιουργηθεί το 1985 δώδεκα σ’ ολόκληρη την Ελλάδα και σήμερα επιβιώνει μόλις ένα, εκείνο του Ρεθύμνου.
Με την ίδια ακριβώς δεκτικότητα, που θα μπορούσα να χαρακτηρίσω ως νεανική, αποδέχτηκε την πρόταση, από μένα και τον άξιο αντιδήμαρχό του Κωστή Τζουγανάκη, για δημιουργία περιβαλλοντικού κέντρου σ’ ένα κλειστό σχολείο του Δήμου. Παρότι ο θεσμός ήταν τότε ουσιαστικά άγνωστος στην Ελλάδα, ο «Γιατρός» διείδε αμέσως την αναγκαιότητα, παραχώρησε το οίκημα και τις εγκαταστάσεις του παλιού Δημοτικού Σχολείου Καρωτής στο Τμήμα Περιβαλλοντικής της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, το οποίο εκπροσωπούσα, και εισηγήθηκε επανειλημμένα στο Δημοτικό Συμβούλιο την ψήφιση μικρών μεν ποσών για επισκευές, ποσών όμως που ήταν μεγάλα για τις δυνατότητες του τότε Δήμου. Κι όχι μόνο αυτό αλλά και κατόρθωσε να αντιμετωπίσει την τοπική αντιπαλότητα με την οποία έβλεπαν το εγχείρημα οι παράγοντες άλλων οικισμών του Δήμου, ενώ οποτεδήποτε χρειαζόταν παρευρισκόταν προσωπικά προκειμένου να περιβάλει με το κύρος του τη λειτουργία του «Φάλκονα».
Ο Λεωνίδας Δαμανάκης κατέλειπε μνήμην αγαθήν. Το αθηναϊκό χώμα που θα τον σκεπάσει σήμερα, θα σκεπάσει έναν άνθρωπο της προσφοράς, έναν ανάργυρο, έναν οραματιστή.