Το ντοκιμαντέρ «Λουλούδια που Μαράθηκαν Νωρίς. Κακόπετρος 28 Αυγούστου 1944» του Ματθαίου Φραντζεσκάκη και της Βίκης Αρβελάκη, καταγράφει το πέρασμα των Γερμανών από το χωριό Κακόπετρος -του Δήμου Πλατανιά Χανίων- και την αποτρόπαιη εκτέλεση πολιτών, μέσα από προφορικές μαρτυρίες επιζώντων.
Οι αφηγήσεις των πέντε πρωταγωνιστών του ντοκιμαντέρ, επιζώντων της 28ης Αυγούστου 1944, δεν συνιστούν μόνο μαρτυρίες για τα ίδια τα γεγονότα. Απηχούν και το αποτύπωμα που τα γεγονότα αυτά άφησαν στην ψυχή και τη ζωή τους.
Το ντοκιμαντέρ συμμετείχε στο 20ό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, στις αρχές του περασμένου Μαρτίου αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές ενώ στις 28 Μαρτίου έγινε η πρεμιέρα της ταινίας, στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων που κατακλύστηκε από θεατές. Ανάμεσά τους και μια παρέα Γερμανών που έτυχε εκείνη την περίοδο να βρίσκονται για επίσκεψη στην Κρήτη. Ένας εξ αυτών, ο Uwe Bader (Ούβε Μπάντερ) συγκλονισμένος από το ιστορικό γεγονός όπως το γνώρισε μέσα από την ταινία, επιστρέφοντας στην πατρίδα του, έγραψε μια επιστολή, ένα κείμενο στο οποίο αποτύπωσε τα συναισθήματα που ένιωσε, τις σκέψεις του και την ιδέα του να αναλάβει πρωτοβουλία για να προβληθεί η ταινία στην Γερμανία. Ο Γερμανός Ούβε Μπάντερ έστειλε την επιστολή του στους συντελεστές του ντοκιμαντέρ.
Η ταινία είναι ένα «κατηγορώ» ενάντια στη λήθη
Συμπτωματικά βρέθηκα -την Τετάρτη 28 Μαρτίου 2018- στην προβολή της ταινίας «Λουλούδια που μαράθηκαν Νωρίς. Κακόπετρος 28 Αυγούστου 1944», στα Χανιά. Επισκέφθηκα τα Χανιά στο πλαίσιο εκπαιδευτικού ταξιδιού, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Κρήτη από το Ινστιτούτο Εκπαίδευσης Δασκάλων της Ρηνανίας – Παλατινάτου σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Φροντίδας Γερμανικών Τάφων Πολέμου, από τις 24 έως τις 31 Μαρτίου. Υπεύθυνες του προγράμματος ήταν η Bettina Münch-Rosenthal και η Anja Zückmantel, η οποία είχε οργανώσει τις επισκέψεις μας στη Συναγωγή και την Εβραϊκή κοινότητα των Χανίων μαζί με τον Konstantin Fischer, που ζει στην περιοχή.
Η ομάδα μας περιλάμβανε 16 δασκάλους από την Ρηνανία – Παλατινάτο και άλλους 16 συμμετέχοντες από τη Σαξονία-Άνχαλτ και τη Θουριγγία. Στο πλαίσιο του προγράμματος επισκεφθήκαμε τα στρατιωτικά νεκροταφεία του Μάλεμε και του κόλπου της Σούδας (στις 26 Μαρτίου) και στα μαρτυρικά χωριά Κακόπετρος, Φλώρια και Κάντανος (στις 27 Μαρτίου). Στη συνέχεια, εκτός προγράμματος, επισκέφθηκα μαζί με την κα Münch-Rosenthal το μνημείο στο Κοντομαρί.
Όταν τυχαία ανακάλυψα την αφίσα της ταινίας «Λουλούδια Που Μαράθηκαν Νωρίς» στην πόρτα ενός βιβλιοπωλείου στην οδό Χατζημιχάλη Γιάνναρη, μίλησα με την υπεύθυνη του σεμιναρίου και αποφάσισα να προτείνω στους συμμετέχοντες να παρακολουθήσουμε την ταινία το βράδυ, εκτός προγράμματος – μιας και έχει αγγλικούς υπότιτλους. Έτσι, περίπου 15 άτομα από το πρόγραμμα, μαζί με την κα Münch-Rosenthal, ήρθαμε στην προβολή. Έχοντας εκπλαγεί από την μεγάλη προσέλευση του κοινού, σταθήκαμε τυχεροί όταν περίπου 30 λεπτά πριν από την έναρξη της προβολής, διάσπαρτοι σε όλη την αίθουσα βρήκαμε θέσεις να καθίσουμε. Καθώς είχαμε βρεθεί την προηγούμενη μέρα στο μνημείο του Κακόπετρου και στο τοπικό μουσείο της Καντάνου και είχαμε μιλήσει με τον αντιδήμαρχο, μπορέσαμε να κατανοήσουμε καλύτερα το πλαίσιο της ταινίας.
Τυχαία λοιπόν, κάθισα ανάμεσα σε δύο ηλικιωμένους άνδρες, που έχασαν και οι δύο συγγενείς εξαιτίας των γερμανικών εγκλημάτων. Μου μίλησαν στα ελληνικά, με φυσικότητα, και ήταν πολύ δύσκολο για μένα να απαντήσω επειδή αφενός δεν μιλάω ελληνικά εκτός από μερικούς αριθμούς και λέξεις, αφετέρου δεν καταλάβαιναν τα αγγλικά μου. Ευτυχώς, πέρασε από το σημείο που καθόμασταν ένα μέλος του γκρουπ, ένας δάσκαλος Κυπριογερμανικής εθνικότητας. Τον παρακάλεσα να εξηγήσει στους δύο άντρες στα ελληνικά τον λόγο που η ομάδα μας και εγώ βρεθήκαμε σ’ αυτήν την προβολή. Του ζήτησα επίσης να τους πει πως γνώριζα ότι το βράδυ επρόκειτο να είναι πολύ δύσκολο γι’ αυτούς και τους ρώτησα εάν θα προτιμούσαν να σηκωθώ και να φύγω. Και οι δύο μου υπέδειξαν με χειρονομίες ότι δεν υπήρχε πρόβλημα αν έμενα. Παρατήρησα όμως ότι ο ένας κύριος αισθανόταν δυσφορία, πράγμα που φυσικά κατανοώ πλήρως, μπροστά στην θέα των εγκλημάτων πολέμου.
Όλη η ομάδα μας χάρηκε που παρευρεθήκαμε στην εκδήλωση, παρόλο που δεν ήταν εύκολο για κανέναν από εμάς να καθίσουμε ανάμεσα στους ανθρώπους εκείνους και τις οικογένειές τους, για τους οποίους μιλούσε η ταινία -και κυρίως λόγω αδυναμίας γλωσσικής επικοινωνίας. Από αυτήν τη βραδιά συνειδητοποιήσαμε πόσο έντονα μέχρι και σήμερα έχουν μείνει στην μνήμη των ανθρώπων τα γερμανικά εγκλήματα της περιόδου 1941-1944. Φυσικά, η συμπεριφορά της Ε.Ε. και πρωτίστως απέναντι στην ελληνική κυβέρνηση προκάλεσε πικρία τα τελευταία χρόνια -ωστόσο, κατά την άποψή μου, φαίνεται να δείχνει πλέον μεγαλύτερη κατανόηση.
Τώρα για την ταινία: μας εντυπωσίασε ιδιαιτέρως και εγώ προσωπικά τη βρίσκω πολύ εύστοχη. Οι συνεντεύξεις των αυτόπτων μαρτύρων στην ταινία αποδόθηκαν κινηματογραφικά -νομίζω- πολύ επιτυχημένα. Οι μαρτυρίες τους ήταν πολύ συγκινητικές και προκάλεσαν από τη μια ΘΥΜΟ, λύπη και κλάμα στους Κρητικούς θεατές, ενώ άφησαν εμάς τους Γερμανούς θεατές μπερδεμένους και ντροπιασμένους.
Η ταινία ήταν ένα «κατηγορώ» ενάντια στη λήθη. Μία αυτόπτης μάρτυρας είπε, «θέλω τα παιδιά μου πίσω – όχι τα λεφτά σας!». Το ερώτημα των αποζημιώσεων δεν τέθηκε εμμονικά στην ταινία, στο επίκεντρο της ταινίας βρίσκεται η μοίρα των θυμάτων. Νομίζω ότι αυτό είναι καλό και φυσικά, αφού κάποιος δει την ταινία, κατά τη γνώμη μου, είναι σωστό να θέσει το ερώτημα πώς πρέπει ή θα έπρεπε να αντιμετωπίσει η Γερμανία αυτό το παρελθόν σήμερα.
Μετά την προβολή, ακούστηκαν πολλές φωνές στο κοινό που έλεγαν ότι η ταινία θα πρέπει να προβληθεί σε όλα τα Γερμανικά σχολεία και γενικά στην Γερμανία.
Συμμερίζομαι απολύτως αυτήν την άποψη, θα απευθυνθώ επίσης σε φορείς στην Ρηνανία – Παλατινάτο και θα δεσμευθώ προσωπικά. Θα μπορούσαμε έτσι να ερευνήσουμε την πιθανότητα παρουσίασης μίας γερμανικής έκδοσης της ταινίας, σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο για την Πολιτική Εκπαίδευση στο Mainz και επίσης με το Place Osthofen.
Την επόμενη ημέρα της προβολής επικοινώνησα με τον κον Γ.Μ. της Γερμανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, τον ενημέρωσα για την ταινία και του ζήτησα να διερευνηθεί από το αρμόδιο τμήμα εάν θα μπορούσε να γίνει μία γερμανική εκδοχή της ταινίας.
Στο site της ταινίας βρήκα το γερμανόφωνο τρέιλερ, και ευχαριστώ. Είχα την απορία μήπως ήδη υπάρχει γερμανική εκδοχή με γερμανικούς υπότιτλους. Αν ναι, θα με ενδιέφερε να μάθω υπό ποιούς όρους θα μπορούσαμε να πραγματοποιήσουμε μία προβολή σε μη-κερδοσκοπικό εκπαιδευτικό πλαίσιο.
Ευχαριστώ πολύ για την ταινία και χαιρετισμούς από τη Βορμς.
Uwe Bader
Ούβε Μπάντερ
Υ.Γ. Στο μνημείο SS-Sonderlager / στρατόπεδο συγκέντρωσης Hinzert κοντά στο Τρίερ, για το οποίο είμαι επίσης υπεύθυνος, οι πρώην Γάλλοι εξόριστοι έχουν κρεμάσει μία αναμνηστική πλάκα με τη φράση «Ni haine-ni oubli! Ούτε μίσος – ούτε λήθη!!».
