Ο συγγραφέας της Μάχης της Κρήτης Μάρκος Πολιουδάκης, εκτός από το τρίτομο σημαντικό του εκδοτικό έργο, όπου περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια (στοιχεία από επίσημα αρχεία, χάρτες, φωτογραφίες) κάθε στρατιωτική επιχείρηση που συνθέτει τα γεγονότα της θρυλικής μάχης, ερεύνησε και άλλες πτυχές εξαιρετικού ενδιαφέροντος.
Όπως το θρίλερ με την αιχμαλωσία του Alfred Sturm (1888 – 1962). Ήταν Γερμανός στρατηγός και κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, διοικητής του 2ου Συντάγματος αλεξιπτωτιστών.
Για το θέμα αυτό υπάρχουν δυο εκδοχές τις οποίες ο Πολιουδάκης αναπτύσσει στον Α’ τόμο του βιβλίου του, στη σελ. 158, αλλά ως έμπειρος ερευνητής αποφεύγει να πάρει θέση. Και η πρόνοιά του αυτή τον δικαιώνει όταν η τύχη και η αδιάκοπη έρευνα τον έφερε κοντά στον ταγματάρχη Τζον Φόρντ.
Ήταν ο σύνδεσμος των ελληνικών και αυστραλιακών δυνάμεων του στρατιωτικού τομέα Ρεθύμνου προ και κατά τη διάρκεια της μάχης, το Μάη του 1941.
Μετά τον πόλεμο ο Φορντ έζησε στο Λονδίνο και διατήρησε μια στενή φιλία με το Μάρκο Πολιουδάκη.
Όταν κατάφερε να πραγματοποιήσει το πολυπόθητο προσκύνημά του στο Ρέθυμνο στις περιοχές που πολέμησε, βρήκε την ευκαιρία ο Μάρκος που τον συνόδευε να πάρει απαντήσεις σε θέματα διχογνωμίας των ιστορικών όπως στην περίπτωση του Στούρμ που ήταν μεγάλο κτύπημα η απαγωγή του για τον εχθρό.
Σχετικά με την απαγωγή του Στούρμ είχε γράψει σχετικά ο ταγματάρχης Στυλιανός Καλλονάς, αλλά χωρίς να αναφέρεται σε ουσιαστικές λεπτομέρειες ούτε και τι απέγινε μετά την αιχμαλωσία του.
Το βέβαιο είναι κατά τον Πολιουδάκη πάντα, ότι ο συγγραφέας Στυλιανός Καλλονάς, άντλησε γενική και αόριστη πληροφορία, την οποία κατέγραψε μετά, στο ιστορικό πόνημά του. Το βράδυ της 20ης προς 21ην Μαΐου και την 21η Μαΐου αυτός βρισκόταν μεταξύ Πηγής – Άδελε και Αγίας Τριάδος. Συνεπώς, δεν είχε ιδίαν αντίληψη, αλλά και δεν το απασχόλησε η λεπτομερής καταγραφή ενός βαρυσήμαντου γεγονότος, στη στρατιωτική τέχνη, όπως είναι η αιχμαλωσία του Ανώτερου Διοικητή και του Επιτελείου του, σε μια αποφασιστική και ιδιόρρυθμη μάχη επίλεκτων Μονάδων. Αποδείχτηκε μετά, η αρνητική επίπτωση για τους Γερμανούς που είχε η αιχμαλωσία του Διοικητή τους στην όλη εξέλιξη της μάχης. Περίπτωση άμεσης αντικατάστασης ισόβαθμου τουλάχιστον διοικητή, σ’ αυτού του πρωτόφαντους είδους μάχης, δεν ήταν δυνατή. Αλλά και η έλλειψη πληροφοριών την Ανώτατης Διοίκησης του Στούτεντ στο ξενοδοχείο της Μ. Βρετανίας στην Αθήνα από τις μαχόμενες Μονάδες του Ρεθύμνου υπήρξε απαγορευτική. Οι ασύρματοι σύνδεσης περισυνελέγησαν λάφυρα στο Σταυρωμένο από το 2ο Ελληνικό Λόχο του Υπολ/γού Νίκου Κατσιράκη.
Με την έλλειψη Διοίκησης που θα συντόνιζε τον αγώνα των δύο ομάδων κρούσης, ανατολικά και δυτικά, για την επίτευξη των δύο αντικειμενικών σκοπών του γερμανικού σχεδίου επιθέσεως «Άρης», κατά του Στρατιωτικού Διαμερίσματος Ρεθύμνης, αναγκάστηκαν οι διοικήσεις των δύο ομάδων να αναπτύξουν δική τους πρωτοβουλία:
– Δυτικά ο Λοχαγός Όσκαρ Βίντεμαν ανέπτυξε την πρωτοβουλία για την κατάληψη της πόλης του Ρεθύμνου και, βάσει του σχεδίου, την εξασφάλιση του λιμανιού του για την εν μέρει χρησιμοποίησή του από το 1ο αποβατικό κλιμάκιο των ιστιοφόρων. Μετά την αποτυχία του να καταλάβει την πόλη, χάρη στην αντίσταση των πολιτών και των χωροφυλάκων, οπισθοχώρησε και οχυρώθηκε στο ύψωμα του Αγίου Γεωργίου Περιβολίων μέχρι τη θάλασσα. Ενισχύθηκε από ανατολικά με τα διασωθέντα υπολείμματα του Λόχου Διοικήσεως του Συντάγματος, μετά την αιχμαλωσία του Στουρμ, που οδηγήθηκαν στον Άγιο Γεώργιο από τον Ταγματάρχη Schulz (Σχιουλζ). Ο επιτελικός αυτός αξιωματικός, αποφάσισε να αναλάβει τη διοίκηση του 2ου Συντάγματος αλεξιπτωτιστών, καθώς και τη διοίκηση του 7ου Τάγματος Περιβολίων, στο δυτικό τομέα, ύστερα από την αιχμαλωσία του Διοικητή Στουρμ.
Όμως, η μη προβλεπόμενη από το σχέδιο προσκόλλησή του στην 3η πολεμική ομάδα, του Βίντεμαν έφερε αναστάτωση στη διοίκηση και σύγχυση στην έκδοση διαταγών.
Οι Γερμανοί την πρώτη νύχτα κατείχαν στην παραλιακή έκταση το Λατζιμά, Σταυρωμένο και το μισό αεροδρόμιο μαζί με τον επίμαχο λόφο Α’ ή «Κεφάλα». Στο δυτικό τομέα κατείχαν τον Πλατανέ – Μισίρια – Περιβόλια.
Το μεγαλοφυές σχέδιο του Κάμπελ – Η αιχμαλωσία του Στουρμ
Το μεγαλοφυές σχέδιο του Κάμπελ που εκτενώς αναφέρεται στο βιβλίο του Πολιουδάκη έδωσε φτερά στους υπερασπιστές του νησιού.
Είχε χαρακτηριστεί μάλιστα σαν παράδειγμα αντιμετώπισης αεραγημάτων. Αν το σχέδιο εφάρμοζαν και οι Ανώτατες Διοικήσεις των Συμμάχων στην περιοχή Χανίων, η Κρήτη δε θα ‘πεφτε στα νύχια των γερμανικών ορνέων.
Ο Ταγματάρχης Στ. Καλλονάς με παρόντες τους διοικητές των λόχων, καθόρισε τη διάταξη, τον τομέα και την αποστολή καθενός:
– Στο 2ο λόχο (υπολ/γός Νικ. Κατσιράκης), ανατέθηκε η εντολή να καταλάβει τη Βιράν Επισκοπή, να προχωρήσει προς Σταυρωμένο και να ρίξει τα αερομετάφερτα στρατεύματα στη θάλασσα.
– Στον 3ο λόχο (υπολ/γός Γ. Σαλούστρος) δόθηκε η εντολή να βαδίσει προς Αστέρι – Χαμαλεύρι – Σταυρωμένο και να ξεκαθαρίσει την περιοχή από τους αλεξιπτωτιστές.
– Στον 1ο λόχο (λοχαγός Γεώργ. Λιόδης) δόθηκε η διαταγή να βαδίσει προς Άδελε – Τσεσμέ, αν καλύψει το αριστερό των Αυστραλών και να ξεκαθαρίσει την πεδινή έκταση του Πλατανέ.
Καθορίστηκε Σταθμός Επιδέσεως (Παροχή Πρώτων Βοηθειών) αρχικά στο Κόκκινο Μετόχι και μετά στο Χαμαλεύρι.
Σύνδεσμος του δυτικού κλιμακίου ορίστηκε ο Ταγματάρχης Φορντ με διερμηνέα το στρατιώτη Πέτρο Σκέντερ. Στο ανατολικό κλιμάκιο ο Κάμπελ έστειλε σύνδεσμο τον υποδ/τη του, Ταγματάρχη Χούπερ.
Πριν ο ήλιος φανεί, με το λιγοστό φως της αυγής, όλες γενικώς οι δυνάμεις που υπεράσπιζαν το μεσαίο στρατιωτικό διαμέρισμα της Κρήτης, όλες βρίσκονταν επί ποδός πολέμου, σε μια γενική θυελλώδη εξόρμηση. Οι επιτυχίες διαδέχονταν η μία την άλλη και τα ευχάριστα μηνύματα έφταναν στο Στρατηγείο του Κάμπελ, πάνω στο ύψωμα της «Βίγλας». Ο ίδιος ο Κάμπελ οδήγησε τον τελευταίο του λόχο που είχε εφεδρεία και τον έταξε στο άκρο του αεροδρομίου σαν ασπίδα. Μόλις ανέβηκε στο λόφο, διέταξε το λοχαγό Μοριάρτυ να επιτεθεί.
Οι στρατιώτες του 2ου ελληνικού λόχου του Νίκου Κατσιράκη, πλαισιωμένοι από πολλούς πολίτες και εφοδιασμένοι με γερμανικά όπλα και πυρομαχικά, από τη Βιράν Επισκοπή, έτρεψαν τους Γερμανούς σε φυγή προς Σταυρωμένο, και έφθασαν στη θάλασσα. Έτσι διχοτόμησαν τη γερμανική δύναμη και απέκοψαν τον εφοδιασμό της από το Λατζιμά. Οι απογευματινές συντονισμένες επιθέσεις των Αυστραλών εξέπληξαν τους αλεξιπτωτιστές, ώστε και οι τελευταίοι επιζώντες να παραδοθούν.
Κατά τις 15.50 εντούτοις, το μεγαλύτερο μέρος της ομάδας είχε πέσει με αλεξίπτωτα στις ορισθείσες ζώνες πτώσεως δυτικά του αεροδρομίου του Ρεθύμνου.
Μετ’ ολίγον χρόνον ο Ταγματάρχης Schulz κατόρθωσε να συγκεντρώσει τις διασκορπισμένες ομάδες της δυνάμεώς του και, όταν ανεχώρησε για την επί του χάρτου προβλεπόμενη θέση του επιτελείου του Συντάγματος, αρκετοί άνδρες του, έλειπαν. Με την άφιξή του στην υποτιθέμενη τοποθεσία του Επιτελείου του Συντάγματος, βρήκε μερικούς ανένταχτους από τον 1ο Λόχο και τον υπασπιστή του Συντάγματος, ο οποίος είπε στον Schulz ότι το υπόλοιπο επιτελείο του Συντάγματος είχε ριφθεί σε λάθος τοποθεσία, αρκετά μακριά.
Ο Συνταγματάρχης Στουρμ, 52 ετών και ο πλέον ηλικιωμένος αλεξιπτωτιστής στο Σώμα, ευρίσκετο μεταξύ αυτών που ανεφέροντο σαν αγνοούμενοι. Στην πραγματικότητα είχε συλληφθεί αιχμάλωτος και ελευθερώθηκε δέκα μέρες μετά. Φαίνεται ότι είχε πέσει με δέκα άλλους άνδρες σε μια περιοχή έξω από την επικίνδυνη ζώνη, όπου το υπόλοιπο του Επιτελείου του είχε εκμηδενισθεί. Εξαναγκάσθηκε να παραδοθεί το απόγευμα της δεύτερης μέρας, όταν τα πυρομαχικά της ομάδας του εξαντλήθηκαν μετά από αρκετή ώρα μάχης.
Η μαρτυρία του ταγματάρχη Τζον Φορντ
Απαντήσεις στα ερωτήματα από την επιχείρηση αυτή έδωσε και γραπτώς ο Φόρντ με επιστολή του της 8ης Αυγούστου 1994 στο Μάρκο Πολιουδάκη αναφέροντας τα εξής:
Ήταν προς το βράδυ της πρώτης μέρας. Παρατηρήθηκαν πέντε ίχνη ερπόντων ανθρώπων να σκιαγραφούνται στην άμμο κατά μήκος της άκρης της ακτής για να εισβάλουν στο αεροδρόμιο, μπροστά από τη θέση του 4ου ελληνικού Τάγματος.
Ο Ταγματάρχης Ίαν Μπέζελμπράνουν, ο Διοικητής των πυροβόλων επί του λόφου Α (πριν την αιχμαλωσία τους), είχε επίσης δει αυτούς και τους έβαλε κατά διαστήματα μερικές απλές βολές. Σε ένα από τα διαλείμματα μεταξύ των βολών ένας λοχαγός του 5ου ελληνικού Τάγματος οδήγησε το τμήμα του μέσα από τα αμπέλια και τους συνέλαβε. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Συνταγματάρχης Στουρμ.
Ο δεκανέας του, ανέφερε στο Φόρντ όταν γύρισε, τι είχε συμβεί και ότι το αυστραλιανό 2/11 Τάγμα τον είχε παραλάβει αιχμάλωτο.
Η αντεπίθεση με το Διοικητή Κάμπελ εναντίον των Γερμανών επί του λόφου Α’ (τη δεύτερη μέρα) ήταν επιτυχής. Επίσης επιτυχής ήταν και η επίθεση των Ελλήνων από τη Βιράν Επισκοπή και η επιχείρηση καθαρισμού των ελαιώνων πάνω από το εργοστάσιο στο Σταυρωμένο. Όταν όμως επιτέθηκαν στο εργοστάσιο, βρήκαν ισχυρή άμυνα εξαιτίας των βαρέων όπλων και ομαδικών πυρών όπλων. Την ίδια ώρα φάνηκε ο Διονύσιος Ψαρουδάκης με τριάντα άνδρες πολίτες τρέχοντας να συλλάβει τους Γερμανούς.
Ο Σμήναρχος Άλφρεντ Στουρμ ήταν ένας γεροδεμένος υπεροπτικός άνδρας 52 ετών με βαθιά κομμένα μαλλιά και ταύρινο σβέρκο. Είχε πέσει με αλεξίπτωτο στην Ολλανδία και την Κόρινθο, όπου είχε καταγάγει εύκολες νίκες, και ήλπιζε ότι και στο Ρέθυμνο θα είχε μια εντυπωσιακή και μεγάλης αξίας, από στρατιωτική άποψη, νίκη. Ήταν εκνευρισμένος, γιατί πιάστηκε αιχμάλωτος και μάλιστα από Έλληνες. Είδε την αποτυχία του και ήταν πολύ στενοχωρημένος, αλλά και αλαζονικός. Μόλις έφθασε με τη συνοδεία των Αυστραλών στην κορυφή του λόφου Β’, κτύπησε στο πρόσωπο έναν από αυτούς. Αμέσως ένας γιγαντόσωμος Αυστραλός έπιασε το Γερμανό Διοικητή και του έτριψε τη μύτη του στη σκόνη.
Ο Αυστραλός Ταγματάρχης Διοικητής του 2/11 Τάγματος Ray Sandover σαν γερμανομαθής ανέκρινε τους αιχμαλώτους συμπεριλαμβανομένου και του Διοικητή Στουρμ. Ο ίδιος γράφει ότι ήταν μια δυσάρεστη εμπειρία η συνομιλία του με τον Στουρμ: «Ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος από μένα και δυσαρεστήθηκε όταν έμαθε ότι είχα τα σχέδια επιχειρήσεων του Συντάγματός του, τα οποία έφερε μαζί του ένας αξιωματικός, κατά παράβαση των διαταγών που είχε, να μη φέρουν τέτοια έγγραφα στη μάχη. Ο αξιωματικός αυτός σκοτώθηκε και έτσι τα σχέδια ήλθαν στα χέρια μας».
Ο Στουρμ δεν είχε συναίσθηση ότι ήταν αιχμάλωτος, αλλά ήθελε ανέσεις με νοοτροπία τουρίστα. Στο στρατόπεδο αιχμαλώτων που είχαν οργανώσει οι Αυστραλοί στη βορινή είσοδο του χωριού Πηγή, είχαν ιδιαίτερη θέση για τους αξιωματικούς. Τον Στουρμ, τον έβγαζαν συχνά περίπατο δύο Αυστραλοί αξιωματικοί.
Ο Στουρμ στις 23 Μαΐου ζήτησε να δει το Διοικητή των Συμμαχικών Δυνάμεων. Ο Αντισυνταγματάρχης Ίαν Κάμπελ δέχτηκε τη συνάντηση και η συνομιλία, που είχαν οι δύο διοικητές, έγινε μέσω του αγγλομαθή Φύσσερ. «Ο Στουρμ όμως δεν ήταν ένας καλός χαμένος και αρνήθηκε να δώσει το χέρι του στον Κάμπελ. Νομίσαμε ότι προς στιγμή πιθανόν να αισθανόταν την καταισχύνη του πάρα πολύ, αλλά αργότερα μάθαμε ότι μας εναντιώθηκε, γιατί πυροβολούσαμε τους Γερμανού, ενώ αυτοί κατέβαιναν με αλεξίπτωτα».
Ο Στουρμ φαινόταν πολύ λυπημένος, αλλά πίστευε σταθερά ότι μέσα σε δυο μέρες οι όροι θα αντιστραφούν.
Έκαμε τον Κάμπελ τρεις ερωτήσεις. Πήρε τρεις βαριές και σωστές απαντήσεις:
α) – Γιατί δεν περιποιηθήκατε όσο έπρεπε τους Γερμανούς αιχμαλώτους;
– Γιατί δεν μπορούμε να τους προσφέρουμε πέραν των όσων διαθέτομε. Οι άνδρες μου παίρνουν κάτω του μισού σιτηρέσιου και εγώ ο ίδιος κοιμάμαι κάτω από μια ελιά.
β) – Δεν μπορώ να ανεχθώ τους Κρητικούς να κρατούν τα γερμανικά όπλα και να πολεμούν τους Γερμανούς.
– Δεν μπορώ να επηρεάσω τη συμπεριφορά των Κρητικών, διότι μετά δυσκολίας μπορώ να ελέγχω και να διοικώ τους δικούς μου στρατιώτες.
γ) – Ζητώ να μεταφερθεί το στρατόπεδο αιχμαλώτων μακριά από το σημείο που βρίσκεται.
– Δεν είναι εφικτό. (Υπήρχε άλλος λόγος. Ο Κάμπελ είχε εγκαταστήσει δίπλα στο στρατόπεδο αιχμαλώτων το σταθμό πολεμοφοδίων για να μην τον βομβαρδίσει η γερμανική αεροπορία).
Ο Στουρμ απελευθερώθηκε από την ταχυκίνητη δύναμη των αλπινιστών του Βίντεμαν, που έφθασε στο Ρέθυμνο το απόγευμα της 29ης Μαΐου από τα Χανιά με επικεφαλής το Στρατηγό Καρλ Στούντεντ για να απελευθερώσει το συντομότερο τους επιζώντες αλεξιπτωτιστές του. Κατέλαβε την έρημη πόλη του Ρεθύμνου, όπου και διενυκτέρευσαν. Την επομένη ενδεκάτη μέρα της μάχης στο Ρέθυμνο, απελευθέρωσαν τους ολίγους επιζώντες στον Άγιο Γεώργιο Περιβολίων. Η μία μηχανοκίνητη φθάνει στο αεροδρόμιο και, μετά την ανταλλαγή λίγων πυρών, γίνεται η παράδοση των Αυστραλών, πλην ολίγων που δε θέλησαν να παραδοθούν και τράβηξαν προς τα νότια. Η άλλη μηχανοκίνητη δύναμη έσπευσε ολοταχώς από Άδελε προς Πηγή και ελευθέρωσε 500 περίπου αλεξιπτωτιστές τραυματίες στο νοσοκομείο του Άδελε και αιχμαλώτους στο στρατόπεδο της Πηγής. Μέσα σ’ αυτούς ήταν και ο διοικητής των αλεξιπτωτιστών του Ρεθύμνου Άλφρεντ Στουρμ. Ο Σμήναρχος Στουρμ, παρόλο που πήρε από το Χίτλερ, μαζί με τους άλλους αξιωματικούς στις 19 Ιουλίου 1941 στο Βερολίνο, το παράσημο «Σταυρό των Ιπποτών», εμφανίζεται μόνο τον Ιούνιο του 1942 στο ρωσικό μέτωπο. Δε φαίνεται μετά να έχει σημαντικό ρόλο στο Σώμα των αλεξιπτωτιστών. Μάλλον εξαφανίστηκε από το στρατιωτικό προσκήνιο, μετά την πανωλεθρία του συντάγματός του στη μάχη του Ρεθύμνου.
Το αφιέρωμά μας συνεχίζεται…
Πηγές:
Μάρκου Πολιουδάκη: Η αιχμαλωσία του στρατηγού Alfred Sturm
(ανάτυπο από την ΕΛΛΩΤΙΑ, τομ. 4 Χανιά 1995)
