Συνεχίζοντας το αφιέρωμα στη βασική εκπαίδευση τα τελευταία 200 και πλέον χρόνια (1795-2000), αναφέρουμε τις μεθόδους διδασκαλίας και τα πρώτα μαθήματα. Κάθε δάσκαλος δίδασκε με τη δική του μέθοδο, που συνήθως ήταν αυτή που διδάχτηκε ο ίδιος ως μαθητής από το δικό του δάσκαλο.
Η πιο μοντέρνα όμως μέθοδος ήταν η αλληλοδιδακτική, δηλ. οι καλύτεροι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων (παλιά της Δ’ και αργότερα της ΣΤ’ τάξης), έκαναν μάθημα σε μια ομάδα μικρότερων τάξεων, ενώ την εποπτεία είχε ο δάσκαλος.
Ο δάσκαλος έκανε μάθημα στην Α’ και στις μεγαλύτερες τάξεις.
Τα πρώτα χρόνια τα Σχολεία είχαν τέσσερις τάξεις (κατώτερα σχολεία) και το «άριστα» ήταν το 6, με βαθμό και στη διαγωγή.
Οι μαθητές έγραφαν πάνω σε πλάκες μέχρι το 1960 με κονδύλια και έσβηναν με το σφουγγάρι.
Όταν έκαναν λάθος, ο δάσκαλος τους έλεγε: «Φτου κι από την αρχή», δηλ. να τα σβήσουν αφού φτύσουν πρώτα πάνω στην πλάκα.Το βιβλίο τους λεγόταν Αναγνωστικό (όχι Γλώσσα όπως σήμερα).
Τα μαθήματα που διδάσκονταν στις μεγάλες τάξεις Ε’-Στ’ ήταν Ανάγνωση, Αριθμητική-Γεωμετρία, Πατριδογνωσία (Α’-Β’), Γεωγραφία, Θρησκευτικά, Ιστορία, Φυσική Πειραματική, Φυσική Ιστορία, Αγωγή του πολίτη, Καλλιγραφία, Ιχνογραφία, Χειροτεχνία, Ωδική, Γυμναστική, Έκθεση.
Έγραφαν με κονδηλοφόρους στις πλάκες, στο τετράδιο με μολύβι και τα μεγαλύτερα παιδιά με πένες στο μελάνι.
Σε κάθε θρανίο όπου καθόταν τρία παιδιά υπήρχε θέση για το μελανοδοχείο, ενώ έσβηναν με στυπόχαρτο το μελάνι.
Την ορθογραφία τη μάθαιναν απ’ έξω τα παιδιά, όπως και όλα τα ποιήματα, τροπάρια και κανόνες.
Τα βιβλία τ’ αγόραζαν οι μαθητές (εκτός από το Αναγνωστικό) και ήταν γραμμένα με πνεύματα (ψιλή και δασεία), με δύο τόνους (οξεία και περισπωμένη), ενώ όλες οι λέξεις έπαιρναν τόνο.
Στο τέλος του 20ου αιώνα καθιερώθηκε το μονοτονικό.
Οι μαθητές της Ε’-Στ’ τάξης μέχρι το 1970 έδιναν γραπτές εξετάσεις δύο φορές τον χρόνο σ’ όλη την ύλη του 6/μήνου (Φεβρουάριο-Ιούνιο) για να προβιβαστούν.
Πολλά παιδιά έμεναν στην ίδια τάξη, ενώ για να μπουν στο Γυμνάσιο μέχρι το 1975 έδιναν εξετάσεις (προφορικές και γραπτές).
Διαλείμματα γινόταν ένα το πρωί και ένα τ’ απόγευμα, όποιος ήθελε να βγει έξω (για ανάγκη του), σήκωνε το χέρι του και έλεγε: «Κύριε να πάω έξω»!
Συχνός ήταν ο έλεγχος των επιθεωρητών που είχε κυρίως ρόλου «χωροφύλακα» και όχι συμβούλου και οδηγού, πολλές φορές κρυβόταν για να δει τι ώρα πηγαίνει ο δάσκαλος και τι κάνει, οι απαιτήσεις των περισσοτέρων ήταν υπερβολικές.
Το 1982 ο θεσμός καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από το Σχολικό Σύμβουλο.
Σε κάθε χωριό ήταν δύσκολο τότε να έχουν ρολόγια, για το λόγο αυτό ο δάσκαλος που έμενε σε κατοικία δίπλα στο σχολείο, όριζε ένα μαθητή ν’ έρχεται το πρωί στις 7:00 να παίζει την καμπάνα της εκκλησίας για ν’ έρθουν τα παιδιά στο σχολείο.
Τα μαθήματα γινόταν 8-12 και 3-5 καθημερινά και το Σάββατο, ενώ την Κυριακή πήγαιναν στην εκκλησία. Το πρωί γινόταν προσευχή στην αυλή και ακολουθούσε αυστηρός έλεγχος καθαριότητας (σε νύχια, αυτιά, μαλλιά κ.α.) με τιμωρία αυστηρή. Κάθε παιδί κρατούσε το «φύλακά» του δηλ. τη σχολική σάκα του, που την έραβε η μάνα του ή την ύφαινε στον αργαλειό της (ήταν πάνινη). Μέσα είχε λίγα βιβλία και δύο τετράδια.
Δυο μεγάλα παιδιά που ορίζονταν επιμελητές φρόντιζαν ν’ ανάβουν τη σόμπα το χειμώνα, ενώ όλοι οι μαθητές κρατούσαν το πρωί απ’ ένα ξύλο για τη σόμπα του σχολείου. Από το 1950-1965 στα σχολεία γινόταν συσσίτια. Δυο μαθητές άναβαν το πρωί τη φωτιά στα χωριά και ετοίμαζαν το γάλα από σκόνη και τυρί με ψωμί.
Σ’ όσα σχολεία είχαν μεσημεριανό φαγητό το ετοίμαζε κάθε φορά από μία μητέρα μαθητή ή μια μαγείρισσα.
Πολλές ήταν οι ετήσιες εκδηλώσεις κάθε σχολείου, εκτός από τις εθνικές και θρησκευτικές γιορτές, ήταν οι επιδείξεις και οι εξετάσεις (τέλος της χρονιάς).
Οι γυμναστικές επιδείξεις γινόταν στην αυλή του σχολείο, με γυμναστική, παιχνίδια και αγώνες.
Στο τέλος της χρονιάς γινόταν ειδική γιορτή με ποιήματα και σκετς, έκθεση χειροτεχνημάτων και απονομή ενδεικτικών. Τα Χριστούγεννα όλα τα παιδιά έλεγαν μαζί τα κάλαντα, παίρνοντας λάδι και αυγά, από τα χρήματα αυτά αγόραζαν χάρτες και εποπτικά υλικά.
Επειδή τα περισσότερα σχολεία της χώρας ήταν σε χωριά, σε κάθε σχολείο υπήρχε σχολικός κήπος στον οποίο καλλιεργούσαν τα παιδιά κάθε είδος λαχανικού (συνήθως κάθε Τετάρτη και Σάββατο απόγευμα), που δεν έκαναν μάθημα.
Μάθαιναν ακόμη ν’ εμβολιάζουν άγρια δέντρα σε ήμερα, ενώ πήγαιναν τακτικά περίπατους στην εξοχή (εκδρομές).
Στην τάξη μάθαιναν ακόμη τ’ αγόρια χειροτεχνία (με πριόνι σε ξύλο) και τα κορίτσια κεντούσαν, ενώ έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιγραφία.
Στις εξετάσεις παρουσίαζαν τα έργα τους (χειροτεχνήματα-κεντήματα).
1. Κλεφτοπόλεμος με πολεμοφόδια σφακομπιστόλες, 2. Αμάδες με ένα πλακερό κεραμίδι ή πέτρα που έριχνε ένα τενεκεδάκι, 3. Μακριά γαϊδούρα, 4. Χωστό ή κρυφτό, 5. Μέλισσα, 6. Κολοκυθιά, 7. Κουτσό, 8. Ποταμός, 9. Κυνηγητό, 10. Ο λύκος και τ’ αρνί κ.α.
(Σε επόμενο φύλλο το: 1/θέσιο, οι τιμωρίες και τα πρώτα αναγνωστικά).
