Μανόλης Χρ. Ζαχαράκης: Ένας ήρωας με εύσημα εθελοθυσίας
ΜΙΑ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
• Πήγε στη μάχη αντί του εξαδέλφου του για να μην αφήσει την ετοιμόγεννη γυναίκα του
Μια συγκλονιστική ιστορία, ακούγεται και σήμερα στον Πρινέ, στην Αρχαία Ελεύθερνα, που ακόμα προκαλεί ρίγη συγκίνησης. Γιατί αποτελεί ένα παράδειγμα πραγματικής εθελοθυσίας.
Εκείνη την πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης, που έσπευδαν να πολεμήσουν όσοι άνδρες ήταν στα μετόπισθεν, ένας Πρινιανός, πήρε τη θέση του πρώτου ξαδέλφου, επειδή γεννούσε η γυναίκα του, πήγε στη μάχη και δεν ξαναγύρισε ζωντανός.
Η διήγηση γίνεται στο φιλόξενο σπίτι του κ. Νικολάου Μίνωος Αποστολάκη, το ιστορικό σπίτι που περιγράψαμε στο προηγούμενο φύλλο μας, που έκτισε ο περίφημος «τσαούσης» και το γκρέμισαν οι Ρώσοι, επειδή ο ιδιοκτήτης είχε πάρει μέρος στην επανάσταση του Θερίσου. Το σπίτι που φιλοξένησε τόσους αντάρτες, το σπίτι που εξακολουθεί να υποδέχεται προσωπικότητες.
Η παρέα μας διανθίζεται από τις κεφαλές του χωριού. Πρώην πρόεδροι ανταλλάσουν μαζί μας ακούσματα γύρω από ιστορικά γεγονότα. Η κουβέντα έρχεται και στον πατέρα του κ. Χρίστου Ζαχαράκη, που με σεμνότητα αποφεύγει τις λεπτομέρειες. Κι εμείς με την ενθάρρυνση του πολύτιμου ξεναγού μας, στο οδοιπορικό αυτό μνήμης, του κ. Βασίλη Αποστολάκη, αντιστράτηγου ε. α της ΕΛ.ΑΣ., δίνουμε αφορμές στον κ. Νικόλαο Μίνωος Αποστολάκη να μας περιγράψει τα γεγονότα.
Ένας απλός άνθρωπος
Ο Μανόλης Χρ. Ζαχαράκης, γεννημένος το 1900, ήταν ένας άνθρωπος ζυμωμένος με τις παραδόσεις του τόπου του. Από τους προγόνους του κανένας δεν είχε ξαποστάσει από τις μάχες ολότελα. Μνήμες ξεσηκωμών της Κρήτης τον ανάσταιναν. Κι ήταν φυσικό να βάζει την τιμή της πατρίδας του πάνω από τον εαυτό του.
Η Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν η δική του ευκαιρία να αποδείξει τη γενναιότητα και τον μεγάλο του πατριωτισμό. Για κακή του τύχη είχε συλληφθεί αιχμάλωτος των Τούρκων και είχε ζήσει μια κόλαση, μέχρι να γίνει η ανταλλαγή των αιχμαλώτων και να γυρίσει πίσω. Οι τραγικές ώρες που είχε περάσει στοίχειωναν και τον ύπνο του ακόμα. Δεν είχε περάσει και λίγα στο διάστημα της αιχμαλωσίας. Πείνα, δίψα, βασανιστήρια, αγγαρείες, ξύλο, εμπειρίες που και σαν διήγηση σε γεμίζουν τρόμο.
Στο χωριό του, είχε ξαναβρεί τον εαυτό του κοντά στους δικούς του. Αποφάσισε να κάνει και οικογένεια. Και πράγματι παντρεύτηκε μια άξια κοπέλα, έξυπνη, όμορφη και ταγμένη στις κρητικές παραδόσεις με τις οποίες μεγάλωσε.
Απέκτησαν κι ένα αγόρι το Χρίστο…
Κι ήρθε ο πόλεμος
Μόλις που έκλεινε τους έξι μήνες το παιδί όταν το χιτλερικό τέρας ήρθε να σκλαβώσει το νησί.
Μας διηγείται στη συνέχεια ο κ. Γιάννης Ζαχαριουδάκης, πρώην πρόεδρος επίσης της Αρχαίας Ελεύθερνας.
– Ο πατέρας μου, πρώτος εξάδελφος του Μανόλη Ζαχαράκη, αμέσως μόλις πληροφορήθηκε ότι έρχονται αλεξιπτωτιστές, ετοιμάστηκε να κατέβει στο Λατζιμά. Η μάνα μου ήταν ετοιμόγεννη, αλλά κανένας δεν μπορούσε να τα αλλάξει τα μυαλά. Βλέπετε το καθήκον προς την πατρίδα ήταν υπεράνω κάθε άλλου πράγματος. Τον βλέπει λοιπόν ο Ζαχαράκης με το όπλο και του λέει «Που πας μωρέ;». Ήμουνα μπροστά στο σκηνικό. Και του παίρνει το όπλο, χωρίς άλλη κουβέντα.
– Αυτό βέβαια, προσθέτει ο κ. Νίκος Αποστολάκης, ήταν μια πραγματική εθελοθυσία. Γιατί ο Μανόλης Ζαχαράκης, ήταν εμπειροπόλεμος και μάλιστα από το Μικρασιατικό Μέτωπο, είχε ζήσει αιχμάλωτος, ήξερε τη χειρότερη πλευρά του πολέμου και τις συνέπειες. Κι όμως, πρόθυμα πήρε τη θέση του πρώτου εξαδέλφου, επειδή η γυναίκα του ήταν έτοιμη να γεννήσει και δεν γινόταν να την αφήσει και να φύγει.
– Και πράγματι συμπληρώνει ο κ. Βασίλης Αποστολάκης, την επομένη ακριβώς γέννησε η γυναίκα και μάλιστα ένα αγοράκι, το Γεώργιο, που είχε το παρανόμι «ο αλεξιπτωτιστής» επειδή γεννήθηκε όταν έπεφταν οι αλεξιπτωτιστές.
– Ήμουν μικρός, παίρνει το λόγο ο κ. Νίκος, αλλά θυμάμαι σαν τώρα τη σκηνή που με συγκλόνισε. Τον Μανόλη Ζαχαράκη, να φιλά τη γυναίκα του και το μόλις έξι μηνών παιδί του και να φεύγει σαν σίφουνας.
Στόχος ένα πολυβόλο
Όπως συμφωνούν όλοι όσοι έζησαν ή άκουσαν τα γεγονότα ο Μανόλης Ζαχαράκης, αν και είχε εμπειρίες πολέμου, δεν θα άφηνε ποτέ τον εξάδελφό του, που αγαπούσε και ιδιαίτερα, να εγκαταλείψει ετοιμόγεννη γυναίκα και να τρέχει στη μάχη. Πήρε τη θέση του.
Με το όπλο του, που ήταν κάπως καλύτερο σε σύγκριση με τα όπλα των άλλων, συνάντησε μερικούς, εκεί στην πρώτη γραμμή. Θα πρέπει να ήταν στο ύψος που βρίσκεται σήμερα η Creta Farm το κέντρο των επιχειρήσεων. Είχαν κατέβει και οι Ανωγειανοί αλλά σε πιο συγκροτημένη ομάδα.
Ο Μανόλης Ζαχαράκης, προσπαθούσε να οργανώσει στο μεταξύ τους συγγενείς και τους άλλους που είχαν έρθει να πολεμήσουν, γιατί είχε την εμπειρία από τον πόλεμο στη Μικρά Ασία. Ένα πολυβολείο, λίγα μέτρα πιο πέρα, τον έβαλε σε ιδέες.
– Αν δεν καταλάβουμε το οπλοπολυβόλο είπε στους άλλους δεν κάμομε πράμα.
Και από θάμνο σε θάμνο, από χαρουπιά σε χαρουπιά, πλησιάζανε στο πολυβολείο. Ξαφνικά τους ανακόπτει μια οπισθοχώρηση υποχρεωτική των υπερασπιστών που ήταν πιο πέρα:
«Που πάτε μωρέ φώναζαν στους Πρινιανούς. Θα μας σκοτώσουν όλους».
Ο Μανόλης, ψύχραιμος, προσπάθησε να ανασυντάξει τους συμπολεμιστές του στο βασικό στόχο με περισσότερο ενθουσιασμό μάλιστα, αφού απείχαν ελάχιστα πια από το πολυβολείο. Εκεί που ανασηκώθηκε για να ρίξει, μια σφαίρα τον βρήκε και έπεσε.
«Χάθηκε ο Μανόλης της Ζαχαρένιας»
Όταν σε λίγο συγκεντρώθηκαν οι μαχητές, πάνω στο ύψωμα, αυτοί που είχαν υποχρεωτικά οπισθοχωρήσει, μάθανε πως «χάθηκε κι ο Μανόλης της Ζαχαρένιας».
Ο Μίνως Αποστολάκης, γιος του «τσαούση» με το που το άκουσε, τον χτύπησε κεραυνός. «Θα πάω να τον φέρω πάνω» είπε αποφασιστικά στους άλλους που τον κοίταξαν παραξενεμένοι. Μα είχε τρελαθεί; Κάτω χαλούσε ο κόσμος. Πως θα πλησίαζε να τον πάρει;
Για το Μίνωα πάντως η αποστολή αυτή ήταν ιερότερη από τη συμμετοχή στον αγώνα. Και ήταν γεγονός πως το « έλεγε» η ψυχή του. Με τη βοήθεια του Μανούσου Πορτάλιου, του Χρόνη Παπαδάκη και δυο ακόμα αγωνιστών από τις Μαργαρίτες, κατάφεραν να εντοπίσουν το νεκρό στο σημείο που είχε βρει ηρωικό θάνατο.
Η επίθεση των χωροφυλάκων, ευτυχώς, από το Πάνορμο, που κατάφεραν να αναχαιτίσουν τον εχθρό και να τον στρέψουν υποχωρώντας προς του Σταυρωμένου, επέτρεψε στους Πρινιανούς να αναζητήσουν τον αγαπημένο τους νεκρό και να τον εντοπίσουν, στο κενό αυτό, που άφηνε το πεδίο ελεύθερο.
Μια παράτολμη επιχείρηση
Μια ολόκληρη οδύσσεια ήταν η μεταφορά του νεκρού στο χωριό. Και με τις συνθήκες της εποχής. Αλλά για τους ανθρώπους, εκείνους, δεν υπήρχε δυσκολία μέχρι να οδηγήσουν τον ήρωά τους στην τελευταία του κατοικία.
Η ακαμψία της σορού δημιούργησε πρόσθετο πρόβλημα. Κατάφεραν όμως με διάφορους τρόπους, με τα όπλα, κυρίως να σηκώσουν τον ήρωα και να τον ετοιμάσουν για την επιστροφή. Μια κόλαση φωτιάς και εκκωφαντικών θορύβων τους είχε στο μεταξύ περικυκλώσει, με το θάνατο να σφυρίζει καθώς πετούσαν χαμηλά τα αεροπλάνα και πολυβολούσαν. Πως θα μετέφεραν τον νεκρό;
Εκείνη τη στιγμή φάνηκε ένα νέο παιδί από τους Έρφους με ένα γαϊδουράκι.
Με θάρρος τον πλησίασε ο Μίνωας Αποστολάκης. Ζήτησε να μάθει ποιος ήταν και μετά του ζήτησε, αφού του είπε το όνομά του, να του παραχωρήσει το ζώο και την επομένη θα το επέστρεφε… Έτσι κι έγινε.
Τον έβαλαν μπρούμυτα στο σαμάρι και τον οδήγησαν πεζοί στις Μαργαρίτες. Εκεί βρήκαν ένα καδηλέτο και τοποθέτησαν το λείψανο.
Πολλές εικόνες εξακολουθούν να συνοδεύουν αυτές τις μνήμες για όσους τις αναβιώνουν.
– Θυμάμαι λέει ο κ. Ζαχαριουδάκης, ότι τα στιβάνια δεν έβγαιναν. Μου πήραν ένα μαχαίρι που κρατούσα και προσπάθησαν να τα κόψουν. Στην προσπάθεια αυτή κόπηκε και λίγο κρέας από το δάχτυλο, αλλά δεν βγήκε αίμα.
Τα χείλη όλων ήταν σφιγμένα και από την προσπάθεια, αλλά και για να μη ξεχειλίσει ο πόνος για το χαμένο παλικάρι.
Ένα ρίγος διαπερνούσε όλους στη σκέψη, πως ήταν πριν από μερικές ώρες ο γενναίος αυτός συγγενής τους και πόσο αποφασισμένος είχε ριχτεί στη μάχη.
Καρυδόφυλλα στο στήθος
Όπως τον τοποθέτησαν με σεβασμό στο ξύλο, κάποιος σκέφτηκε και του έβαλαν καρυδόφυλλα πάνω στην πληγή. Έτσι τον έφεραν στο χωριό.
Τετάρτη 21 Μαΐου έφθασε στο χωριό η θλιβερή συνοδεία. Τραγική φιγούρα η γυναίκα με το εξάμηνο αγοράκι, αλλά σχεδόν βιβλική εκείνη η άλλη της μάνας Ζαχαρένιας χήρας Χριστόδουλου Ζαχαράκη το γένος Γεωργίου Ζαχαριουδάκη, που αμέσως μετά το άκουσμα του μαύρου μαντάτου, είπε πριν ξεσπάσει σε θρήνο:
«Ο Θεός να μη μου δώσει όσα μπορώ να βαστάξω».
Είχε η καημένη άλλους δυο γιους στο μέτωπο. Ήταν ο Γεώργιος μόνιμος αξιωματικός και ο Ιάκωβος έφεδρος ανθυπολοχαγός.
Θα περιγράψει χρόνια αργότερα και η παιδίατρος Στέλλα Κωνσταντίνου Ζαχαριουδάκη το σκηνικό όπως το θυμόταν μικρό παιδί, χωριανούς να μεταφέρουν πάνω στο ξύλο, το νεκρό που είχε στο στήθος καρυδόφυλλα, άφθονα καρυδόφυλλα. Και τη μητέρα του να επαναλαμβάνει τη φράση…
Έτσι έμεινε στην ιστορία ο Μανόλης Ζαχαράκης.
Μεγάλη απώλεια
Θα μας πει ο γιος του ήρωα, κ. Χρίστος Ζαχαράκης, πρώην πρόεδρος της κοινότητας, μόλις τέλειωσαν οι διηγήσεις:
« Άκουγα πολλά για τον πατέρα μου και σίγουρα μεγαλώνοντας αισθανόμουν περήφανος. Αλλά τη μεγάλη απώλεια, αυτή τίποτα δεν μπορούσε να αναπληρώσει. Ήμουν πράο παιδί, αλλά μια μέρα κόντεψα να σκοτώσω ένα φίλο μου, πάνω σε παιδικό καβγά, επειδή μου είπε ειρωνικά «τράβα να το πεις του πατέρα σου»… ή κάτι τέτοιο.
Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόσο πονά η ορφάνια του πατέρα, όταν φεύγει νωρίς και αφήνει το παιδί του μωρό… Πόσο ανυπεράσπιστο νιώθει αυτό το παιδί… Τα παιδικά μου χρόνια ήταν μέσα στο πένθος. Μαύρα παντού… Κι έφθασα να λέω στα παιδιά μου, προς Θεού δεν θέλω μαύρα, όταν έρθει η ώρα μου… Σκεφτείτε πόσο είχε επηρεάσει τον ψυχισμό μου αυτό το μαύρο χρώμα».
Μας μιλά και το κεφάλι είναι σκυμμένο. Σίγουρα για να κρύψει τη συγκίνηση που μας έχει καταλάβει κι εμάς όσο τον ακούμε…
Ο ήρωας Μανόλης Χρ. Ζαχαράκης
«Μπροστά μου ο θείος μου ο Μανόλης επέβαλε στον πατέρα μου να πάρει τη θέση του στη μάχη» μας αφηγείται ο κ. Γιάννης Ζαχαριουδάκης
«Είναι μεγάλη απώλεια για ένα παιδί ο θάνατος του πατέρα» μας λέει ο γιος του ήρωα Χρίστος Ζαχαράκης