Είναι αξιέπαινες οι προσπάθειες διατήρησης της εθνικής μνήμης μέσα από μαρτυρίες, όσων έχουν κάτι ουσιαστικό να πουν, αλλά όταν υπάρχουν οι πηγές με υπογραφές, αδιαμφισβήτητου κύρους, γιατί να περιμένουμε από τα δισέγγονα να μάθουμε για την τοπική μας ιστορία;
Όπως το συνηθίζουμε θ’ αφήσουμε και σήμερα κάποιον από τους λαμπρούς ιστοριοδίφες που κοσμούν τα κρητικά γράμματα, τον αείμνηστο Μιχάλη Μ. Παπαδάκι να μας αφηγηθεί μια περιπέτεια, ενός μεγάλου αγωνιστή από το Ροδάκινο, που δίνει και το στίγμα της λεβεντιάς που χαρακτηρίζει τους Ροδακινιώτες.
Μεγάλη η προσφορά του Ροδάκινου
Ο Μιχάλης Παπαδάκις σε μια καταπληκτική μονογραφία που δημοσίευσε στο περιοδικό «Κουρήτης» (Μάρτιος – Απρίλιος 1982) αφού εξάρει το ήθος και την μεγάλη προσφορά νιότης και αίματος στο βωμό της ελευθερίας από το Ροδάκινο, αλλά και τους αναρίθμητους επιστήμονες, καλλιτέχνες και οικονομικούς παράγοντες από την περιοχή αναφέρεται σε μια θρυλική μορφή που έγραψε μια χρυσή σελίδα στην περίοδο της Εθνικής Αντίστασης.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Παπαδάκις, σκοπός του δημοσιεύματός του ήταν να περιγράψει μια καθαρώς Ροδακινιώτικη ηρωική πράξη που αν και δεν γνωρίζει να έχει όμοιά της στη Γερμανοκατοχή δεν της δόθηκε η πρέπουσα προσοχή ούτε φυσικά και η ηθική ανταμοιβή που εδικαιούτο.
Και συνεχίζει την εξέλιξη των γεγονότων εξάροντας διαρκώς τη συμμετοχή της Γιαλιάς στην Αντίσταση με πρώτο από όλα τα χωριά το Ροδάκινο Κορύφωμά της η διοργάνωση από ντόπιους σε συνεργασία με τον Άγγλο πλοίαρχο Πουλ δυο αποστολών συμμάχων στρατιωτικών, ιδίως Αυστραλών, που δεν είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι κατά τη Μάχη της Κρήτης αλλά ανέβηκαν στα βουνά της. Οι αποστολές με Βρετανικό υποβρύχιο είχαν γίνει από τον όρμο του Πρέβελη στον Ελεύθερο Κόσμο στις 27 Ιουλίου και 20 Αυγούστου του 1941.
Βαρύ το τίμημα
Το τίμημα ήταν βαρύ και για το Ροδάκινο. Ήταν πολλοί οι αγωνιστές που πιάστηκαν, βασανίστηκαν σκληρά και κάποιοι από αυτούς στήθηκαν τελικά στον τοίχο πέφτοντας κάτω από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος με το μέτωπο ψηλά.
Ο Μανόλης Ευαγγέλου Γιανναδάκις (ή Γιαννάς) με τους αδελφούς του Γιώργη και Μιχάλη και τις αδελφές τους έμεναν μόνιμα στην τοποθεσία «Πηγαδάκια» σε απόκεντρη ιδιοκτησία των που είναι στη ρίζα του βουνού Κρυονερίτης. Αναγκάστηκαν να καταφύγουν εκεί, γιατί οι Γερμανοί πριν αρκετό καιρό είχαν ερευνήσει το σπίτι τους στο χωριό χωρίς φυσικά να τους βρουν.
Εκεί στα Πηγαδάκια ανενόχλητοι είχαν τακτικές συναντήσεις με ελεύθερους σκοπευτές της Αντίστασης, στους οποίους πάντα είχαν έτοιμη αβραμιαία φιλοξενία.
Ο καιρός κυλούσε με τις γνωστές ταλαιπωρίες των υπόδουλων Ελλήνων που ανάσαιναν με την ελπίδα που έδινε η οργανωμένη πια αντίσταση του λαού μας.
Πρωινές ώρες της 17 Απριλίου 1943 περικυκλώθηκαν τα «Πηγαδιάκια» από αμέτρητους Γερμανούς Ολόκληρο το φυλάκιο του Σελλιών είχε κουβαληθεί εκεί με επικεφαλής τον διοικητή. Μαζί τους κι ένας άοπλος Έλληνας χωροφύλακας, οδηγός και διερμηνέας. Ο πρώτος που έπεσε στα χέρια διοικητή και χωροφύλακα ήταν ο Μανόλης Γιανναδάκις. Μόλις διαπιστώθηκε η ταυτότητά του ο Γερμανός του έκανε λεπτομερή σωματική έρευνα. Μπορεί να μη βρήκε τίποτα αλλά δεν παραιτήθηκε του σκοπού του να συλλάβει έναν από τους γνωστούς ταραξίες που έβαζαν σε μπελάδες τους ομοεθνείς του αλλά χωρίς ποτέ να δίνει αφορμή για να συλληφθεί.
Αντί λοιπόν να τον αφήσει ήσυχο το Γιαννά, του έστρεψε το όπλο κατάστηθα ουρλιάζοντας «εσύ Ιγκλις, εσύ ασύρματο, εσύ υποβρύχιο, εσύ σε λίγο καπούτ.
Ο Μανόλης άκουγε αλλά το μυαλό του έπαιρνε γρήγορα στροφές. Η ζωή του ήταν σε μεγάλο κίνδυνο, αλλά και των αδελφών του. Από την άλλη ήταν και η τιμή του χωριού που δεν ντροπιάστηκε ποτέ. Με την άκρη του ματιού του είδε Γερμανούς να κυνηγούν πυροβολώντας τα αδέλφια του.
Και τότε, όπως ο ίδιος κατέθεσε γραπτά στον Παπαδάκι, σαν να τον φώτισε ο Θεός, δίνοντάς του δύναμη και θάρρος, αν και άοπλος, χύθηκε στον πάνοπλο Γερμανό που τον είχε συλλάβει, πήρε το όπλο του μετά από σκληρή πάλη κι έκανε να του ρίξει.
«Μη σκύλε Γιαννά…»
Έντρομος τότε ο χωροφύλακας αγκάλιασε από τις πλάτες τον Γιαννά για να τον αποτρέψει φωνάζοντας.
– Μη σκύλε Γιαννά, γιατί θα κάψεις τον εαυτό σου, το σπίτι σου, το χωριό σου.
Βρήκε στο μεταξύ την ευκαιρία ο Γερμανός να πιάσει το Μανόλη από το λαιμό. Εκείνος όμως σβέλτος καθώς ήταν και αποφασισμένος, με δυο απότομες ωθήσεις κατάφερε να απαλλαγεί και από τους δυο και με μια κίνηση αστραπιαία πυροβόλησε και σκότωσε το Γερμανό.
Έβαλε μετά στόχο το χωροφύλακα που έπεσε στα πόδια του κλαίγοντας και εκλιπαρώντας να τον αφήσει να ζήσει.
– Μη με σκοτώσεις μωρέ Μανόλη έλεγε ανάμεσα στους λυγμούς του. Εμένα με το ζόρι με φέραν εδώ. Και σένα σ’ έπιασα να μη σ’ αφήσω να σκοτώσεις το Γερμανό, να καείς εσύ να κάψεις και το χωριό σου. Φοβήσου το Θεό και λυπήσου τη μάνα μου…
Ο Μανόλης γνώριζε το χωροφύλακα από παλιά. Είχαν υπηρετήσει ως κληρωτοί στον ίδιο λόχο. Κι επειδή κι ο χωροφύλακας γνώριζε το Μανόλη τον χρησιμοποίησαν στην επιχείρηση αυτή οι Γερμανοί για να συλλάβουν τον ατρόμητο Ροδακινιώτη.
Όπως θα πει αργότερα ο Γιαννάς στον Παπαδάκι:
«Προδότης ήτανε κι έπρεπε να τονε σκοτώσω. Μα τον εσιχάθηκα κι επαραίτησά τονε».
Η τόσο παράτολμη πράξη δεν κράτησε πάνω από πέντε λεπτά της ώρας.
Και αμέσως μετά ο Μανόλης έτρεξε να βοηθήσει τ’ αδέλφια του.
Είδε σε μικρή απόσταση ένα Γερμανό να κυνηγά τον αδελφό του Μιχάλη και να τον πυροβολεί. Σαν αίλουρος ο Μανόλης εκμεταλλεύτηκε τη στιγμή που ο Γερμανός στήριξε το όπλο σε πέτρα για να σκοπεύσει καλύτερα και τον πυροβόλησε. Η σφαίρα χτύπησε το στρατιώτη και τον σώριασε πάνω στην πέτρα που είχε στηρίξει το όπλο του.
Κανένας δεν ξέρει αν επέζησε τελικά γιατί έμεινε εκεί βαριά τραυματισμένος.
Ο άλλος αδελφός ο Γιώργης πιάστηκε από τους Γερμανούς με σφαίρες Γερμανικού πιστολιού. Σαν αετός όμως κατάφερε να τους ξεφύγει. Αφρίζοντας οι Γερμανοί μπροστά σε τόση γενναιότητα που κουρέλιαζε το γόητρό τους στράφηκαν στις αδελφές Γιαννά που προσπαθούσαν να διαφύγουν Άρχισαν να τις πυροβολούν αλλά στο μεταξύ πλησίασε ο Μανόλης και ανταπέδωσε τα πυρά με τις υπόλοιπες σφαίρες που είχε το όπλο του σκοτωμένου Γερμανού.
Φρικτά αντίποινα
Έντρομοι οι Γερμανοί φόρτωσαν στη φοράδα του Μανόλη και στο γάιδαρο του το νεκρό διοικητή και τον τραυματία συνάδελφό τους και τράβηξαν για τα Σελλιά.
Έμειναν εκεί να περιμένουν εντολές για τα αντίποινα.
Ο Μανόλης δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Σαν έντιμος πατριώτης και υπεύθυνος άνθρωπος δεν ήθελε να πληρώσουν αθώοι. Έψαχνε λοιπόν απεγνωσμένα να βρει τον κατάλληλο αγγελιαφόρο για να ειδοποιήσει τους άμαχους να φύγουν. Γιατί σίγουρα οι Γερμανοί θα έκαιγαν το χωριό και θα σκότωναν όσους εύρισκαν.
Πάνω στην ώρα συναντά σ’ ένα μιτάτο, στην τοποθεσία «Χειρομύλια» έναν ψυχωμένο Ροδακινιώτη το Βαρδή Λουκογιαννάκη. Δεν χρειάστηκε να του πει παρά μερικές λέξεις. Κι εκείνος βάζοντας φτερά στα πόδια του έτρεξε γρήγορα στο χωριό. Από το έμπα κιόλας άρχισε να φωνάζει αναφέροντας τα γεγονότα και καλώντας τους χωριανούς να εξαφανιστούν. Έτσι κι έγινε.
Τρεις μέρες μετά τα επεισόδια ένας λόχος Γερμανών πήγε μέσω του χωριού Αλώνες στο Ροδάκινο αλλά το βρήκε αδειανό.
Για κακή τους τύχη είχαν επιστρέψει ο Νικόλαος Γ. Λουκογιαννάκης, ο Χρίστος Λουκογιαννάκης, ο Σταύρος Φρονιμάκης και ο άρρωστος Ιωάννης Μανουσάκης. Οι Γερμανοί τους έπιασαν και τους εκτέλεσαν. Σκότωσαν και τον άτυχο Χρήστο Κωνσταντουδάκη από τις Αλώνες που τον είχαν αγγαρέψει να τους οδηγήσει στο Ροδάκινο.
Γυναίκες στη φωτιά
Οι …πολιτισμένοι από τη χώρα των 80 Πανεπιστημίων, αφού δεν βρήκαν άνδρες στο χωριό τα έβαλαν με τις γυναίκες. Πέταξαν στη φωτιά τη Σμαράγδη Μάρκου Καπετανάκι που βρήκε τραγικό θάνατο και τη Δέσποινα Γεωργίου Βαρδάκι που επέζησε αλλά έγινε αγνώριστη από τα εγκαύματα.
Δυστυχώς ενώ είχε λάβει τα μέτρα του ο Γιαννάς, δεν πρόλαβε ο μαντατοφόρος του να ειδοποιήσει τους είκοσι Ροδακινιώτες που δούλευαν αγγαρεία στην Αγία Γαλήνη. Έτσι τους συνέλαβαν οι Γερμανοί, τους μετέφεραν στο Ρέθυμνο και τους κράτησαν στα «σύρματα» για πέντε μήνες. Αν και βασανίστηκαν και υπέφεραν τα πάνδεινα ευτυχώς δεν πέθανε κανένας.
Για 5-6 μέρες οι ναζί λεηλατούσαν το Ροδάκινο. Στη σπουδαία μελέτη του ο Μιχάλης Παπαδάκις, έχει καταγράψει λεπτομερώς και τις ιδιοκτησίες που κάηκαν σε αντίποινα. Στη συνέχεια οι Γερμανοί εγκατέστησαν φυλάκιο στη θέση «Κάστελος» απαγορεύοντας ρητά κάθε προσέγγιση στο χωριό.
Δυο φορές μόνο από τον Αύγουστο του 43 μέχρι το Μάρτιο του 44 επέτρεψαν στους Ροδακινιώτες να γυρίσουν για λίγο μόνο. Την πρώτη να μαζέψουν τον ελαιόκαρπο αι τη δεύτερη να θερίσουν και αλωνίσουν τα σπαρτά τους.
Οι Ροδακινιώτες που είχαν διαφύγει φιλοξενήθηκαν σε διάφορα χωριά μέχρι το Μάρτιο του 1944 μόλις απομακρύνθηκαν οι Γερμανοί οριστικά από το φυλάκιο στον Κάστελλο.
Μια πράξη τιμής
Ίσως μερικοί να θεωρούσαν αποκοτιά την πράξη αυτή του Γιαννά. Τι να έκανε όμως; Δεν κινδύνευε μόνο αυτός αλλά και τα αδέλφια του, οι αδελφές του.
Κάθε Ροδακινιώτης στη θέση του έτσι θα έπραττε σίγουρα. Οι άγραφοι νόμοι της τιμής πολλές φορές παραμερίζουν την λογική.
Ο Μιχάλης Παπαδάκις φρόντισε να πάρει γραπτώς από το Γιανναδάκη τις λεπτομέρειες της πράξης του που έγινε θρύλος.
Κι αργότερα είχε την τύχη να διασταυρώσει τις λεπτομέρειες από το χωροφύλακα που δούλευε μετά τον πόλεμο σε κουρείο στην παλιά πόλη.
Όπως μάλιστα τόνισε εκείνος στο συγγραφέα, δεν υπέδειξε το Γιαννά στους Γερμανούς αλλά τον εντόπισε από το επιβλητικό παράστημα ο ίδιος ο διοικητής και φώναξε τρέχοντας προς το μέρος του να τον συλλάβει: «Αυτός είναι…».
Οι ίδιοι Γερμανοί απέδωσαν την αποτυχία τους και τον εξευτελισμό τους στην ψυχραιμία του Μανόλη. Αυτό το είπε αξιωματικός στον νομάρχη Μαρκιανό όταν αυτός πήγε να τον παρακαλέσει να επιτρέψει στους Ροδακινιώτες να μαζέψουν τις ελιές τους. Ο θάνατος του διοικητή επίσης είχε συμβάλει στο διασκορπισμό των στρατιωτών που δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν.
Οι Ροδακινιώτες μετά το φόνο του Γερμανού έκαμαν ένοπλη ηρωική ομάδα που έδωσε μάχες στα Τσιλιβδικα και στο Φρατί.
Όσο για το Μανόλη Γιανναδάκι ποτέ δεν έκανε αναφορά στην ηρωική του πράξη. Κι όταν άλλοι μιλούσαν εκείνος έκοβε τη συζήτηση και την έστρεφε αλλού.
Ευτυχώς ο Μιχάλης Μ. Παπαδάκις αποφάσισε να γράψει το περιστατικό με όλα τα στοιχεία που το τεκμηριώνουν. Για να φτάσει σε μας το γεγονός αυτό που τιμά την περιοχή και δίνει ένα χαρακτηριστικό δείγμα της γενναιότητας που διακρίνει και τους Ροδακινιώτες.
ΠΗΓΗ: Μιχάλη Μ. Παπαδάκι (επίτιμου δικηγόρου) «Μια ηρωική πράξις στο Ροδάκινο». Ανάτυπο από το περιοδικό «Κουρήτης»
