«Σε φιλώ πολλές-πολλές φορές».Έτσι πάντα τέλειωνε η συνομιλία μου με τη Ρούσσα Λίτινα. Μια γυναίκα πλασμένη να δίνει αγάπη και πάλι να μη μένει ευχαριστημένη από την προσφορά της. Ήθελε πάντα να ισχύει υπερθετικός σε ό,τι μπορεί να δώσει χαρά και ελπίδα στον συνάνθρωπο.
Με ξάφνιασε η αγγελία μνημοσύνου προ ημερών. Μα πως συνέβη και πότε; Γιατί δεν έγινε ευρύτερα γνωστό;
Αναρωτήθηκα κι έπειτα κλείστηκα πάλι σε ένα σύννεφο μελαγχολίας που με κυνηγά πολύ τελευταία όσο βλέπω αυτή την πόλη να κυριαρχείται από μια άνοια ανησυχητική για το λεγόμενο ένδοξο παρελθόν της. Ένα παρελθόν που κάποιοι το κληροδότησαν στις επόμενες γενιές και πλέον «Κανένας δεν τους θυμάται».
Ήταν και η Ρούσσα σπουδαία και ένα ακόμα γερό λιθάρι στο πολιτιστικό μας και κοινωνικό οικοδόμημα.
Αυτή θεμελίωσε την προσχολική αγωγή και οργάνωσε πανελλαδικά τους πρώτους παιδικούς σταθμούς.
Ποιος το θυμήθηκε όμως τουλάχιστον από τους παλιούς Ρεθεμνιώτες;
Εκείνη όμως πάντα θυμόταν τα «παιδιά» της. Και σε κάθε μας επικοινωνία δεν παρέλειπε να θυμηθεί κοινά γνωστά μας πρόσωπα και να ρωτήσει γ’ αυτά.
Το όνομά της δεν λείπει και από μεγάλα πολιτιστικά μας δρώμενα όπως το Καρναβάλι. Και η λυγερή κορμοστασιά της αναπλήρωνε το ύψος που δίνει μεγαλοπρέπεια, με τη χάρη που σκορπούσε στη χορεύτρα. Δεν είναι τυχαίο που πολλές φορές την ήθελε πλάι του ο μεγάλος μας πρωτοχορευτής Σταμάτης Παπαδάκης για να χορέψουν σε μεγάλες εκδηλώσεις ιδιαίτερα τη σούστα.
Ήταν μεγάλη μορφή η Ρούσσα που μαζί με την Ελένη Παπαδογιάννη αντιπροσώπευαν στην εποχή τους το δυναμικό γυναικείο φύλο που ξέρει να ζει με όραμα και προοπτική μεγάλων έργων.
Η Ρούσσα γεννήθηκε στη Μέση Ρεθύμνου το 1932 και ήταν κόρη του Σταύρου Λίτινα και της Πηνελόπης Αγιουτάκη.
Εκείνη την εποχή η Μέση μεσουρανούσε στην οικονομική ζωή του τόπου Αρχοντοχώρι με τα όλα του μα κυρίως πλούσιο σε ανθρώπινο δυναμικό ταγμένο να υπηρετεί τις αξίες της παράδοσης και του πνευματικού μας πλούτου.
Κοπέλα με σπάνιες αρετές η Ρούσσα αγαπούσε τους πάντες και τους πρόσφερε αφειδώλευτα από τον πλούτο των συναισθημάτων της. Περισσότερο όμως αγαπούσε, λάτρευε θα πρέπει να πούμε, για να ακριβολογήσουμε, τα παιδιά.
Έτσι ξεκίνησε την επαγγελματική της πορεία οργανώνοντας τον πρώτο παιδικό σταθμό στο Ρέθυμνο που λειτουργούσε στη Μοάτσου εκεί στη γωνία που λειτουργεί σήμερα το ΚΑΠΗ και κάποιες υπηρεσίες του δήμου.
Το έργο της τότε, δεν πέρασε ευτυχώς απαρατήρητο από την προϊσταμένη της αρχή. Όταν της πρότειναν από το υπουργείο Προνοίας, να οργανώσει με τον ίδιο τρόπο παιδικούς σταθμούς σε όλη τη χώρα δεν πίστευε στ’ αυτιά της. Κι όταν συνειδητοποίησε ότι ζει το όνειρό της δέχτηκε με μεγάλη χαρά.
Μα δεν ήταν εύκολο. Έπρεπε να δουλεύει σκληρά. Εκείνη όμως αδιαφορώντας για τον κόπο συνέχιζε το έργο της με ενθουσιασμό. Και το αποτέλεσμα ήταν γι’ αυτή η μεγαλύτερη ανταμοιβή. Αυτό που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι μεταλαμπάδευε στις ψυχές των άλλων νηπιαγωγών την αγάπη για το παιδί. Άφηνε άξιες διαδόχους από όπου περνούσε. Κι αυτό την έκανε πολύ ευτυχισμένη.
Δεν ξαπόσταινε στιγμή. Ακόμα κι όταν τέλειωνε τις επαγγελματικές της υποχρεώσεις της ημέρας, συνέχιζε με τα καθήκοντα που είχε σε συλλογικούς φορείς. Εκτός από μεγάλο κέφι για εθελοντική προσφορά είχε και θαυμάσιες ιδέες.
Το καλύτερο άρμα
Όταν ξεκίνησε η ιδέα από την Περιηγητική για την οργάνωση Καρναβαλιού ήταν από τις πρώτες που ανταποκρίθηκε. Και μάλιστα ενεργά αδιαφορώντας για τους αυστηρούς κώδικες ηθικής του καιρού της.
Η Ρούσσα ήταν η αρετή προσωποποιημένη. Ενέπνεε το σεβασμό. Τι θα πείραζε λοιπόν να κάνει ό,τι άλλες κοπέλες θα δίσταζαν;
Με την αυτοπεποίθηση που τη διέκρινε ανέλαβε να οργανώσει το άρμα της Χιονάτης με τα «παιδιά» της, μπαίνοντας η ίδια επικεφαλής. Κι ήταν από τα άρματα που έμειναν στην ιστορία.
Αυτό που επιδίωκε πάντα η υπέροχη αυτή γυναίκα ήταν να μεταδίδει στα «παιδιά» της, από την τόσο τρυφερή ηλικία ενός νηπίου, την αγάπη για τον τόπο του και το χρέος για προσφορά. Και τα κατάφερε, σκέπτομαι τώρα αναλογιζόμενη κάποιους μαθητές της που έτυχε να γνωρίζω και διαπρέπουν, σήμερα, όπου κι αν έχουν εγκατασταθεί.
Λάτρης της παράδοσης η Ρούσσα, συμμετείχε σε μεγάλα παραδοσιακά συγκροτήματα που έδιναν μια συνέχεια αναδεικνύοντας κυρίως τους κρητικούς χορούς.
Μια όμορφη οικογένεια
Κι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να κάνει και αυτή την οικογένειά της. Εκλεκτός της ένας θαυμάσιος επιστήμονας, κατά ευτυχή συγκυρία και συνεπώνυμός της. Ο Μανόλης Λίτινας. Ο γιατρός που δεν ξέχασε ποτέ το χωριό του, όπως είχα τονίσει κάνοντας το αφιέρωμά του πριν από χρόνια.
Ήταν κι αυτός ένα από τα κλωνάρια της ιστορικής οικογένειας Λίτινα που μας απασχολούν κατά καιρούς.
Για τον χαλκέντερο συγγραφέα και μεγάλη μορφή του πνευματικού Ρεθύμνου, Σπύρο Τ. Λίτινα είχαμε γράψει προ καιρού, όπως και για τον ηρωικό δημοσιογράφο Μανόλη Λίτινα, με την έντονη αντιστασιακή δράση, που εκτελέστηκε από τους Ναζί τον Σεπτέμβρη του 44, λίγο πριν έρθει η λευτεριά της πατρίδας
Για, τον Μανόλη Λίτινα από τη Μέση Ρεθύμνου είχα βρει πλήρη στοιχεία στο αρχείο μου αλλά δυστυχώς δεν είχα σημειώσει την πηγή. Το μόνο που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι ότι προέρχονται από μια ομιλία σε τιμητική εκδήλωση, που κράτησα ευτυχώς στο αρχείο μου ολόκληρη, αλλά παρέλειψα να σημειώσω τον ομιλητή. Σημασία έχει ότι κράτησα σημαντικά βιογραφικά στοιχεία της μεγάλης αυτής μορφής.
Ένας υπέροχος άνθρωπος
O Mανόλης Λίτινας ήταν σπουδαίος χειρουργός, μα κυρίως ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος.
Οι κοινωνίες του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου, όπου διέπρεψε, κρατούν μνήμη αγαθή από τον σημαντικό αυτό επιστήμονα.
Η Ρούσσα ήταν η «καλή του η νεράιδα». Η γυναίκα που ονειρεύεται κάθε άνδρας για μητέρα των παιδιών του. Σαν άξια γυναίκα της Κρήτης ήταν πολύτιμη σε όλους τους τομείς δράσης της. Επιτυχημένη κρατική λειτουργός, άριστη σύζυγος και μητέρα, άψογη οικοδέσποινα, ενεργό μέλος της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής.
Ο Μανόλης καμάρωνε τη Ρούσσα του που του χάρισε τρία υπέροχα παιδιά. Τον Δημήτρη χειρουργό κτηνίατρο σήμερα, τον Σταύρο αρχιτέκτονα μηχανικό και διευθυντή της Σχολής Flamengo στην Αθήνα με ιδιαίτερη καλλιτεχνική ακτινοβολία και την Ελένη νηπιαγωγό.
Αυτή η κόρη μάλιστα αρίστευσε στις εξετάσεις ανθρωπιάς που οργανώνει η ζωή και η σκληρή πραγματικότητα. Αποδείχτηκε μια ατρόμητη ηρωίδα της ζωής με εύσημα την εκτίμηση τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη της κοινωνίας. Η Ελένη που ποτέ δεν ανέδειξε αυτή τη μεγάλη της γενναιότητα και αλληλεγγύη στο συνάνθρωπο που φθάνει κα ξεπερνά τα όρια της θυσίας παραμένει ένα σύμβολο για όλους τους άλλους που υπηρετούν τον άνθρωπο και τις ανάγκες του Ο πατέρας της μπορεί να μην έζησε αυτά τα γεγονότα, αλλά σίγουρα η ψυχή του θα αγάλλεται για τα παιδιά του με τη μεγάλη τους κοινωνική αξία και προσφορά.
Ο Μανόλης Λίτινας γεννήθηκε στο χωριό Μέση Ρεθύμνου. Ο πατέρας του Δημήτρης ήταν έμπορος και κατευθείαν απόγονος της ιστορικής οικογένειας. Η μητέρα του Ελένη καταγόταν από τους Κελαϊδήδες της Επισκοπής Ρεθύμνου.
Από νωρίς ο Μανόλης διακρίθηκε στις σπουδές του. Ήταν άριστος μαθητής και ο δάσκαλός του Μανόλης Κουδουμνάκης είχε να το κάνει για την επίδοση του μικρού που έδειχνε ότι θα γινόταν μεγάλος κάποια μέρα.
Γαλουχημένος στις κρητικές παραδόσεις είχε και καλλιτεχνικές ευαισθησίες. Από μικρός έπαιζε λύρα, χόρευε και ήταν πρώτος σε όλες τις κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις του χωριού του.
Ακολούθησε η φοίτηση στο γυμνάσιο, με την ίδια άριστη επίδοση. Επιμελής και φιλομαθής ήταν καμάρι για τους γονείς και τους φίλους του. Από τα εύσημα που έλαβε πρώτα για τις άριστες επιδόσεις του στα μαθήματα ήταν η σημαία. Ήταν σημαιοφόρος σε όλες τις τάξεις και από τους πρώτους που πέτυχε και στην Ιατρική Αθηνών και στην Ανωτάτη Εμπορική.
Εκείνος είχε επιλέξει και δεύτερη σχολή για να εξασφαλίσει μια θέση σε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα και πέτυχε χωρίς προσπάθεια και στις δύο σχολές επιλογής του.
Χωρίς δεύτερη σκέψη επέλεξε την Ιατρική γιατί του έδινε τα εφόδια να προσφέρει στον πάσχοντα συνάνθρωπο. Παράλληλα εργαζόταν για να στηρίζει την οικογένεια. Δεν του πήγαινε, πρωτότοκος αυτός να αφήνει στον πατέρα του όλα τα βάρη της οικογένειας. Το φιλότιμο του ανδρός ήταν παροιμιώδες.
Στάθηκε καλός γιος αλλά και αδελφός. Μόλις κατάφερε να σταθεί στα πόδια του με τις δικές του δυνάμεις, πήρε μαζί και τα αδέλφια του στην Αθήνα. Πήρε τον Στέλιο που σπούδασε δάσκαλος, τη Ζαχαρένια που τέλειωσε με επιτυχία την οδοντιατρική και τον Γιώργο που έγινε επίσης ένας καλός χειρουργός.
Στάθηκε πλάι τους με αυταπάρνηση φροντίζοντας να μη τους λείπει τίποτα και πήρε ανάσα μόνο όταν τα εξασφάλισε μετά τις σπουδές τους και επαγγελματικά.
Ο Μανόλης Λίτινας μόλις τέλειωσε τις σπουδές του κατατάχτηκε στον στρατό που υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός γιατρός στην Κομοτηνή. Η επαγγελματική του δράση στο νοσοκομείο άφησε εποχή. Ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά του Λίτινα να κερδίζει τους ανθρώπους με το ήθος, την συνέπεια και την εντιμότητά του.
Με την ολοκλήρωση της θητεία του στο στρατό επιστρέφει στο Ρέθυμνο και αναλαμβάνει καθήκοντα διευθυντή στη χειρουργική κλινική του Νοσοκομείου.
Παράλληλα πλουτίζει με την επιστημονική εμπειρία του την κλινική «Ασκληπιός» προσφέροντας πολύ σοβαρό έργο στο νομό μας.
Ήταν όμως φύση ανήσυχη. Δεν άντεχε να μένει στο ίδιο σημείο. όσο κι αν η επιτυχία σε κάθε στόχο του ήταν μεγάλη. Έτσι το 1956 μετακινείται στο Ηράκλειο και ιδρύει εκεί παράλληλα μια ακόμα χειρουργική κλινική τον «Άγιο Μηνά».
Ευεργέτης του χωριού του
Ο Μανόλης Λίτινας ενώ διέπρεπε ως επιστήμονας και απολάμβανε την ευτυχία του καλού οικογενειάρχη δεν ξέχασε ποτέ το χωριό του. Οι ανάγκες του τον εύρισκαν πρόθυμο αρωγό.
Με δική του πρωτοβουλία και ενέργειες ασφαλτοστρώθηκε το 1951 ο κεντρικός δρόμος του χωριού Μέση και μπορούσε πλέον το λεωφορείο να σπάει τη συγκοινωνιακή απομόνωση πραγματοποιώντας τακτικά δρομολόγια και συνδέοντας έτσι το χωριό με την πόλη.
Κι όταν ξεκίνησε η τηλεφωνική σύνδεση χωριών και οικισμών του νησιού ο Μανόλης Λίτινας πρωτοστάτησε ώστε να ενταχθεί και η Μέση στο αναπτυξιακό αυτό πρόγραμμα.
Ο γιατρός που είχε πάντα το βλέμμα στο μέλλον δεν ήθελε να υστερεί το χωριό του σε έργα ανάπτυξης. Και βοηθούσε με όλες του τις δυνάμεις.
Αυτή η υπερδραστηριότητα, η ακούραστη προσφορά στον πάσχοντα συνάνθρωπο, η διαρκής επαγρύπνηση στο βωμό του χρέους, άρχισαν ύπουλα να υποσκάπτουν την υγεία του.
Τα πρώτα προβλήματα φαίνονται αρχές του 1970 κι όσο περνούσε ο καιρός η κατάσταση του γιατρού χειροτέρευε.
Εκεί φάνηκε το ήθος και το σπάνιο ψυχικό μεγαλείο της Ρούσσας του. Ενώ είχε τόσο σοβαρά εκπαιδευτικά καθήκοντα αφοσιώθηκε στην νοσηλεία και φροντίδα του συζύγου της με συγκινητική αυταπάρνηση.
Ήταν όαση στο μαρτύριο της αρρώστιας του και ελπίδα παρηγοριάς όποτε η ταλαιπωρία και ο πόνος κλόνιζαν το κουράγιο του. Και ο οδυνηρός ανήφορος κράτησε πολύ. Το μοιραίο επήλθε στις 12 Μαΐου 1993. Μέχρι τότε από την οικογένειά του αντλούσε δύναμη για να αντιμετωπίσει τη μεγάλη του δοκιμασία. Μια άδικη ανταπόδοση της ζωής στο τεράστιο απόθεμα αγάπης και προσφοράς που είχε ξοδέψει αφειδώλευτα για να βλέπει γύρω του ευτυχισμένους ανθρώπους.
Μνήμη αγαθή
Όποιον και να ρωτήσεις ακόμα και σήμερα στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο από την παλιά φρουρά για τον Μανόλη Λίτινα. τον φημισμένο χειρουργό. θα σου πει πως ήταν λεβέντης και ανθρωπιστής, μεγαλόψυχος και πρωτοπόρος σε κάθε κοινωφελές έργο.
Έτσι τον θυμούνται, οι πάντες που τον γνώρισαν, με αγάπη και ευγνωμοσύνη. Όπως ακριβώς και του άξιζε.
Η Ρούσσα μετά το θάνατο του συζύγου της και αφού στάθηκε ακλόνητος βράχος στην ανατροφή των παιδιών της δεν σταμάτησε να ασχολείται με τον πάσχοντα συνάνθρωπο.
Θα μου μείνει αξέχαστη η αγωνία της όταν είχε συγκεντρώσει υλικό από τον σταθμό που λειτουργούσε στο Ηράκλειο και από την κλινική του συζύγου της. Ήθελε να τα διαθέσει όπου είχαν μεγαλύτερη ανάγκη. Και πάντα με απόλυτη διακριτικότητα.
Από τα τόσα της επιτεύγματα η οικογενειακή συγκέντρωση των Λιτιναίων στα Πλατάνια Αμαρίου που έγινε με δική της πρωτοβουλία το Σεπτέμβριο του 2005.
Αξίζει να βάλουμε ένα απόσπασμα από ρεπορτάζ της «Πατρίδας» του Ηρακλείου μετά το γεγονός για να ζήσουμε την ατμόσφαιρα εκείνης της εκδήλωσης, που οργανώθηκε με τον μοναδικό τρόπο που μόνο η Ρούσσα γνώριζε. Το οφείλουμε στη μνήμη της.
Μια εκδήλωση με σημασία
Η οικογένεια είναι το πρωτόπλασμα κάθε κοινωνικού οργανισμού. Μέσα σ’ αυτήν αναπτύσσεται το πιο ιερό, το πιο άγιο, το πιο βαθύ μυστήριο, το θαύμα της δημιουργίας. Λαός και έθνος κρατούνται και αναπτύσσονται από τις γεννήτριες δυνάμεις της οικογένειας που είναι το πιο ζωντανό και το πιο φυσικό κέντρο της αγωγής.
Μέσα σ’ αυτή φυτρώνουν και αναπτύσσονται σπόροι συναισθημάτων, αλληλεγγύης – αγάπης – εμπιστοσύνης – ευγνωμοσύνης – ανεκτικότητας – προσφοράς και θυσίας.
Δίδονται ευκαιρίες να καλλιεργηθεί η ευγένεια της καρδιάς – η αγάπη προς τον πλησίον – η δικαιοσύνη και η ανιδιοτέλεια. Μέσα στην οικογένεια ριζώνουν όλες οι κοινωνικές αρετές.
Αυτά τα λόγια αντήχησαν την 20ην Αυγούστου στα Πλατάνια Αμαρίου Ρεθύμνης, στη μεγαλειώδη συγκέντρωση της αρχοντικής οικογένειας του Βυζαντίου, των Λιτιναίων.
Η οικογένεια των Λιτιναίων, Λιτινάκηδων, έδωσε και πάλι ένα μάθημα αναδρομής και ανανέωσης των χαλαρών δεσμών της οικογένειας.
Ήρθαν απ’ όλη την Ελλάδα (Χανιά – Ρέθυμνο – Ηράκλειο – Αγ. Νικόλαο – Αθήνα – Θεσ/νίκη – Καρδίτσα – Λάρισα) προκειμένου να πραγματοποιήσουν εκλογές και να βγάλουν δ/κό Συμβούλιο του νεο-ιδρυθέντος «Συλλόγου Οικογένειας Λίτινα» με έδρα το Ρέθυμνο.
Ήταν όλα τόσο καλά σχεδιασμένα και οργανωμένα που σίγουρα η συγκέντρωση αυτή θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για το μέλλον.
Μετά τις εκλογές, η εκδήλωση ξεκίνησε με Δοξολογία στην Παναγία του χωριού και ομιλία από τον πρωτοπρεσβύτερο Σταύρο Λίτινα.
Οργανώτρια της συγκέντρωσης η Ρούσσα Λίτινα, εκπαιδευτικός και Δ/ντρια Ιδιωτικού Παιδικού Σταθμού Ηρακλείου.
Εκφωνητής ο Ιωάννης Λίτινας.
Ομιλητές: Η Ρούσσα Λίτινα και ο Εμμαν. Λίτινας, τέως νομάρχης Ρεθύμνου.
Εβραβεύτηκαν τα ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου της οικογένειας Λίτινα.
1) Ελευθέριος Λίτινας, έμπορος κάτοικος Ρεθύμνου.
2) Σταύρος Λίτινας, αρχιτέκτων, κάτοικος Αθηνών.
3) Δημήτριος Λύτινας, έμπορος, κάτοικος Ηρακλείου.
4) Ελένη Λίτινα, νηπιαγωγός, κάτοικος Ηρακλείου.
5) Ρούσσα Λίτινα, εκπαιδευτικός, κάτοικος Ηρακλείου.
Στη συνέχεια η Ρούσσα Λίτινα εβράβευσε διακεκριμένα πρόσωπα της οικογένειας των Λιτιναίων.
1) Νικόλαο Λίτινα, αντιπρύτανη Πανεπ. Αιγαίου.
2) Κων/νο Λίτινα, καθηγητή του Τμήματος Χημείας του Πανεπ. Θεσ/νίκης.
3) Εμμαν. Λίτινα εκπαιδευτικό τέως νομάρχη Ρεθύμνου.
4) Αιμιλία Λίτινα Αρεοπαγίτισσα.
5) Σταύρο Λίτινα, πρωτοπρεσβύτερο του χωριού.
6) Εύα Λίτινα συμβ/φο Αθηνών – ποιήτρια – συγγραφέα.
7) Τον αείμνηστο συμβ/φο Αθηνών – ποιητή – συγγραφέα Σπύρο Λίτινα και τον υιόν αυτού πτυχιούχο Παντείου – δημοσιογράφο Τίτο Λίτινα, δια την συμβολή και την προσφορά αυτών εις την οικογένεια των Λιτιναίων.
Την μεταξύ των μελών συγκέντρωση χαρακτήρισε ο ενθουσιασμός – η εκδήλωση αγάπης – και η συγκίνηση. Τους συγκεντρωμένους περίμενε μια θαυμάσια περιποίηση με πλούσια και άφθονα εδέσματα.
Το γλέντι κάτω από το θαυμάσιο φεγγάρι και το δροσερό αεράκι, φούντωσε με τις κοντυλιές του νεαρού Κρητικού λυράρη Κλάδου και θέριεψε με τους κρητικούς ήχους του εξαίρετου καθηγητή Ψυχολογίας Παν/μίου Ρεθύμνης κ. Ιωσήφ Λεκκάκη, μέχρι των πρωινών ωρών.
Θα μείνουν αλησμόνητες οι στιγμές σ’ όσους παρευρέθησαν σ’ αυτή τη συγκέντρωση.
Η μεγάλη προσπάθεια της κ. Ρούσσας Λίτινα και όλων των εκπροσώπων της οικογένειας που συμπαραστάθηκαν ας είναι παράδειγμα προς μίμηση, σε μια εποχή που ο σεβασμός στο θεσμό της οικογένειας προβάλλει ως αναγκαιότητα…
Καταθέτοντας μνήμες στο νωπό τάφο της αξέχαστης Ρεθεμνιώτισσας, δυσκολευτήκαμε να κάνουμε μια δίκαιη κατανομή. Είναι τόσα αυτά που μας πρόσφερε που θα περάσουν αρκετά χρόνια για να αποτυπωθεί μεγαλύτερο μέρος από αυτά.
Η Ρούσσα Λίτινα, όπως η Ελπινίκη Σταματάκη και η Μαρία Χουρδάκη στον τομέα της κάθε μία, πρόσφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες στο παιδί. Ας ελπίσουμε ότι κάποτε η Επιστήμη της Παιδαγωγικής θα τους το αναγνωρίσει και θα τις τιμήσει όπως τους αξίζει.
