Στα δικά του πρότυπα βαδίζει καθένας και ορίζει στάση ζωής και κοινωνικής παρουσίας. Αυτά στα δημιουργούν είτε οι στενοί συγγενείς εξ αίματος είτε οι πνευματικοί που είναι ίσως και οι απόλυτα κυρίαρχοι στη διαμόρφωση του τρόπου ζωής σου.
Η μεγαλύτερη ευλογία που έτυχα ήταν να περάσουν από τη ζωή μου και να της αφήσουν έντονα ίχνη άνθρωποι από το ατίμητο δυναμικό του πνευματικού Ρεθύμνου. Ένας από αυτούς ο κ. Λεωνίδας Καούνης.
Στα πρώτα βήματα της καριέρας μου έτυχε να συναντήσω στο γραφείο δημοσίων σχέσεων της Νομαρχίας έναν κομψότατο κύριο, γεμάτο ενέργεια και με ένα βήμα χαρακτηριστικό των ανθρώπων που δεν σπαταλάνε ούτε δευτερόλεπτο από τη ζωή τους χωρίς να το αξιοποιήσουν δημιουργικά.
Μου έκανε εντύπωση η ευγένειά του. Πάντα δημιουργεί την αίσθηση ότι βρίσκεσαι μπροστά σ’ έναν σύγχρονο ιππότη.
Έτσι γνώρισα τον κ. Λεωνίδα Καούνη που με τον αξέχαστο Μανουήλ Φωτάκη πρόσθεταν κύρος στο χώρο που υπηρετούσαν τη δημόσια διοίκηση.
Εκείνο το διάστημα έτυχε να καλύψω και διαλέξεις που είχε δώσει με απόλυτη επιτυχία κυρίως στο Λύκειο. Και στο βήμα του ομιλητή είχε μια ξεχωριστή παρουσία. Με ζηλευτή ευφράδεια και μεγάλη περιουσία γνώσεων παρουσίαζε το θέμα του. Κι ήταν χάρμα ακοής να τον παρακολουθείς.
Τι να πω για τα δημοσιεύματά του που τα συγκεντρώνω ένα ένα με απώτερο στόχο την ανάρτησή τους στο «Πολιτιστικό Ρέθυμνο» για να διδάσκονται οι νεότεροι σε ύφος και ήθος γραφής.
Από τις έρευνές μου προκύπτει ότι ο κ. Λεωνίδας Καούνης είναι και ο πρώτος που αναλύει μεγάλες μορφές του Ρεθύμνου που έγραψαν ιστορία και άφησαν εποχή.
Αλλά πώς να διαφέρει ο ξεχωριστός αυτός συμπολίτης μας από την τιμημένη γενιά του και από τον πατέρα του μεγάλο ευεργέτη του Ρεθύμνου, αφού διέσωσε με προσωπικό κόστος το μεγαλύτερο μέρος του αρχαιολογικού πλούτου του τόπου μας.
Πώς να μην διαθέτει τόσο πλούτο συναισθημάτων όταν μεγάλωσε πλάι σε έναν άνθρωπο με απόλυτα χριστιανική αντίληψη που διέθετε από την περιουσία του για να βγάζει από τη φυλακή δυστυχισμένους συμπολίτες κρατούμενους για χρέη στο δημόσιο.
Και πώς να μην διακρίνεται για τη μεγαλοψυχία του όταν γεννήθηκε από έναν άγγελο καλοσύνης και ανεξικακίας τη μητέρα του που δυστυχώς έφυγε πολύ νέα, έχοντας όμως προλάβει να αποκτήσει ενόραση δείγμα ανθρώπου αφοσιωμένου στο Θεό.
Μια ζωή γεμάτη προσφορά
Νοιώθοντας πόσα του οφείλει αυτή η πόλη του πνεύματος θεώρησα χρέος να του ευχηθούμε για τη νέα χρονιά, με ένα αφιέρωμα, εντελώς συνοπτικό στη μέχρι τώρα ζωή και δράση του, γιατί και η ζωή του κ. Καούνη είναι ένα κεφάλαιο σημαντικό από την ιστορία του Ρεθύμνου, όταν ήταν μια πόλη στερημένη από αγαθά, αλλά τόσο πλούσια σε πνεύμα και ανάγκη για δημιουργία…
Ο κ. Λεωνίδας Καούνης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο και ήταν το μοναχοπαίδι του Εμμανουήλ Καούνη και της Ελένης το γένος Τζαγκαράκη.
Η γιαγιά του από τον πατέρα του καταγόταν από την ιστορική οικογένεια των Βλαστών που ανέδειξαν και τον μεγάλο λαογράφο Παύλο Βλαστό.
Ο πατέρας του κ. Λεωνίδα, αν και θα μπορούσε να διακριθεί σε κάποια επιστήμη, υποχρεώθηκε από τη ζωή να ασχοληθεί με το εμπόριο και να διακριθεί.
Το εξαιρετικό λάδι που έβγαζε το ατμοκίνητο εργοστάσιό του βραβεύτηκε άπειρες φορές σε διάφορες εκθέσεις ακόμα και του εξωτερικού. Ο φιλοπρόοδος Ρεθεμνιώτης διατηρούσε κι ένα κατάστημα στην οδό Αρκαδίου από το οποίο διέθετε τα προϊόντα του εργοστασίου του.
Υπήρξε όμως κι ένας γενναίος πατριώτης που απέδειξε τα θερμά του αισθήματα και σε εξεγέρσεις της δύσης του αιώνα πριν ενωθεί η Κρήτη με την Ελλάδα αλλά και στην επανάσταση του Θερίσσου.
Ήταν από τους οργανωτές του συλλαλητηρίου της Μονής Ασωμάτων έχοντας γύρω του γενναίους συμπολεμιστές και αρχηγό τον Γιώργο Βλαστό.
Σε καιρό ειρήνης ασχολήθηκε με πάθος στον εντοπισμό και διάσωση των αρχαιολογικών θησαυρών του τόπου μας προσφέροντας μεγάλες υπηρεσίες στην πατρίδα του που αιμοστάζοντας από πολέμους και συμφορές δεν είχε καμιά δυνατότητα να υποστηρίξει ανασκαφικές έρευνες.
Ακόμα κι ο αθηναϊκός τύπος ασχολήθηκε με το έργο του Εμμ. Καούνη. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της «Εστίας» (9 Απριλίου 1928): «…το Μουσείον Ρεθύμνης το οποίον διευθύνει με ζήλο ο καθηγητής του Γυμνασίου κ. Παπαδάκης και δια το οποίον μέγα ενδιαφέρον δεικνύει ο κ. Εμμ. Καούνης, μια χαρακτηριστική μορφή εμπόρου λογίου, ο οποίος αφήνει τας υποθέσεις του δια να μεταβεί εις το εσωτερικόν κα κάμει ανασκαφάς εξ ιδίων…».
Παραμονές του θανάτου του έδωσε την ευχή του στο γιο του Λεωνίδα να παραδώσει στο Μουσείο τα ευρήματα που προστάτευε στο χώρο του μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος αν ο ίδιος δεν είναι πια στη ζωή.
Και τι να γράψουμε για τη δράση του σαν Ερυθροσταυρίτη. Γιατί υπήρξε ιδρυτικό μέλος του τοπικού τμήματος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού από το 1922.
Αλλά και σε άλλους τομείς συνέβαλε τα μέγιστα διατελώντας μέλος της επιτροπής επαρχιακής οδοποιίας. μέλος του αδελφάτου του Δημοτικού Νοσοκομείου Ρεθύμνου, μέλος της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, Ταμίας του συλλόγου εταιρείας των φίλων του Ρεθύμνου. Ταμίας του Γυμναστικού Συλλόγου Ρεθύμνου, μέλος της φιλοτελικής εταιρείας Ελλάδος, Έφορος του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων Ιδρυτής του Ορειβατικού Συλλόγου.
Μια τόσο πολυσήμαντη προσωπικότητα δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από τους στίχους του Ρεθεμνιώτη βάρδου Γιώργη Καλομενόπουλου που γράφει κάπου:
«Στη χαλάστρα κουβεδιάζουν
δυο άρχοντες της πόλης
Καψαλάκης Ιωάννης
και Καούνης ο Μανόλης»
Έτσι είχε καταξιωθεί στη συνείδηση όλων των συμπολιτών του που τον τιμούσαν ιδιαίτερα. Και σε βαθμό μάλιστα που έγραφε ο Θεμιστοκλής Βαλαρής και αναφέρεται στο βιβλίο του «Μια πόλη αναμνήσεις».
«Αν δεν έλειπε ο Εμμανουήλ Καούνης τώρα και το Βενετσιάνικο Ρολόι θα ήταν στη θέση του…».
Μια αγγελόμορφη μητέρα
Δεν ήταν όμως μόνον ο πατέρας που επηρέασε τη ζωή του κ. Λεωνίδα. Ήταν η γιαγιά από τον Κάστελο που αν και μεγάλωσε σε χωριό καμιά δεν την ξεπερνούσε σε τρόπους αλλά και σε δυναμισμό. Ήταν ο παππούς ο περίφημος Αδελιανός, από τους πλουσιότερους αλλά και πιο βασανισμένους ανθρώπους του τόπου.
Ήρθε στο Ρέθυμνο με μοναδικές αποσκευές την εντιμότητα και το θάρρος του και δεν άργησε με τη σκληρή δουλειά και το υγιές επιχειρηματικό του πνεύμα να γίνει ο πρώτος του τόπου.
Βάσκανη μοίρα όμως τον σημάδεψε.
Οι τρεις θυγατέρες του ήταν πανέμορφες και είχαν έφεση στα γράμματα. Δεν πρόλαβαν όμως οι δυο από αυτές να χαρούν τη ζωή.
Η Άννα του σπούδαζε και ήταν στο πτυχίο όταν χτύπησε η αρρώστια την πόρτα της. Από ένα τυχαίο γεγονός, ένα γερό κρυολόγημα, εξελίχθηκε σε φυματίωση. Και τι τραγική σύμπτωση. Το πτυχίο της έφτασε όταν εκείνη ήταν στο φέρετρο. Της έβαλαν το πολυπόθητο χαρτί στο χέρι. Έκλαψαν και οι πέτρες.
Η μητέρα δεν άντεξε και ακολούθησε στον τάφο.
Αυτή δεν πρόλαβε να πιει και το άλλο πικρό ποτήρι από τη μητέρα του κ. Λεωνίδα αυτή τη φορά.
Ήταν άγγελος καλοσύνης η Ελένη καλόκαρδη με αγγελικό πρόσωπο και ψυχή. Πρόφτασε να δώσει στο γιο της όλες τις βασικές αρχές που θα τον έκαναν τόσο πολύτιμο για την κοινωνία που ζει.
Δυστυχώς μια ασθένεια την πήρε νωρίς από την όμορφη οικογένεια που είχε δημιουργήσει με τον Εμμανουήλ Καούνη. Άφησε το Λεωνίδα της ορφανό στην πιο τρυφερή του ηλικία. Πόσο τη θρήνησε η πόλη αποδεικνύει και το παρακάτω περιστατικό.
Πρώτη φορά είδαν οι Ρεθεμνιώτες Μητροπολίτη να πηγαίνει σε σπίτι νεκρού για το ξόδι του και να τον συνοδεύει στην εκκλησία για τη νεκρώσιμη ακολουθία.
Ο Λεωνίδας ήταν τότε μόλις 14 χρόνων αλλά με βαθειά χριστιανική αντίληψη όπως είχε μάθει από τη μητέρα του κατάφερε να αντιμετωπίσει τις δοκιμασίες της ζωής του.
Τα πρώτα γράμματα διδάχτηκε από δασκάλα στο σπίτι όπως συνηθιζόταν στις εύπορες οικογένειες.
Η δασκάλα του Ζαχαρένια Τυράκη έμεινε στη μνήμη του μέχρι τώρα με το γοητευτικό τρόπο που του μάθαινε τα γράμματα χρησιμοποιώντας πολύχρωμες καρτούλες.
Στο Τούρκικο σχολείο έβγαλε το δημοτικό, με πρώτο δάσκαλο τον περίφημο Γεώργιο Ζανουδάκη, εκείνον τον εξαιρετικό λόγιο της εποχής και φλογερό λάτρη της δημοκρατίας. Πόσα δεν έχει ο κ. Λεωνίδας να θυμηθεί από την καλοσύνη και την ανθρωπιά αυτού του δασκάλου…
Στο Γυμνάσιο που συνέχισε τις σπουδές του δεν αντιμετώπισε κανένα πρόβλημα. Θυμάται με μεγάλη συγκίνηση το γυμνασιάρχη του Πλιάκα, που είχε το σπάνιο προσόν να τον λατρεύουν οι μαθητές του χωρίς ποτέ αυτός να δώσει σε κανέναν δικαίωμα περαιτέρω προσέγγισης. Έχει όμως να θυμάται με αγάπη και άλλους καθηγητές όπως τον Λίβα, τον Καυγαλάκη, τον Κοπανάκη, τον Τυράκη κ.α.
Ο κ. Καούνης είχε την ευτυχία να ζήσει από κοντά τη θεία του, αδελφή της μητέρας του, την περίφημη Βαρβάρα Μαμαλάκη, γραμματέα του Λυκείου Ελληνίδων. Κοντά της απέκτησε αυτή την αγάπη στο ιστορικό μας σωματείο. Πόσες φορές δεν χρειάστηκε να τη συνοδεύσει βράδυ ως εκεί στην αίθουσα και να την περιμένει να επιστρέψουν μόλις τέλειωνε τα καθήκοντά της. Ήταν χαρακτηριστικό της εποχής οι κυρίες που ανέπτυσσαν σωματειακή δράση να εκτελούν με συνέπεια το καθήκον που είχαν αναλάβει σε βάρος της προσωπικής τους ζωής. Δεν διεκδικούσαν αξίωμα στις εκλογές απλά για να ενισχύουν το γόητρό τους.
Μια σπάνια μαρτυρία
Στον πρώτο βομβαρδισμό από τους Ναζί υποχρεώθηκε να ακολουθήσει τον πατέρα του στο Βυζάρι όπου είχαν έναν πατρογονικό αρχοντικό.
Εκεί έζησε την αγωνία του μέχρι να παραδοθούν οι αρχαιολογικοί θησαυροί που είχε καταφέρει να διασώσει ο πατέρας του στο Αρχαιολογικό Μουσείο από τον ίδιο. Έτσι εκπλήρωσε την τελευταία επιθυμία του τόσο σημαντικού γεννήτορά του.
Ο κ. Καούνης, διατηρώντας πάντα χαμηλούς τόνους δεν άφησε ποτέ να γίνει γνωστή η όποια πατριωτική του δράση. Κι όμως χάρις στο θάρρος του συνέβαλε στη σωτηρία της υπόλοιπης επαρχίας Αμαρίου πριν γίνει και αυτή ολοκαύτωμα όπως τα μαρτυρικά χωριά του Κέντρους.
Από τους τοπικούς παράγοντες που έτρεφαν θερμά συναισθήματα για το νεαρό Λεωνίδα ήταν ο γιατρός Ιάκωβος Σταυρουλάκης που εκπροσωπούσε τον Ερυθρό Σταυρό.
Ο Λεωνίδας τον θαύμαζε και έδειχνε πάντα πρόθυμος όταν μπορούσε να του προσφέρει κάποια βοήθεια στο δύσκολο έργο του. Η πιο σημαντική ήταν ένα μεσημέρι λίγο καιρό μετά το θάνατο του πατέρα του. Εκεί που ήταν ξαπλωμένος έρχεται η κοπέλα του σπιτιού και του λέει έντρομη ότι έξω από το σπίτι έχει σταματήσει ένα γερμανικό αυτοκίνητο και κάποιος φωνάζει «Λεωνιδάκη. Λεωνιδάκη».
Τρέχει αμέσως και τι να δει. Ο Ιάκωβος ήταν ανάμεσα σε δυο ένοπλους Γερμανούς.
– Λεωνιδάκη, του λέει αλαφιασμένος Τρέξε στη ma femme, τη γυναίκα μου και πες της να κόψει ένα σεντόνι να βάλει στη μέση ένα σταυρό, παίρνοντας ένα κομμάτι από την κόκκινη ρόμπα της και να μου το φέρεις παιδί μου αμέσως. Είμαι υπό κράτηση και κινδυνεύει και ο τόπος. Αν δεν αποδειχθεί ο ισχυρισμός μου στην ανάκριση που μου έκαναν κινδυνεύει όλο το ανατολικό Αμάρι να καεί. Κάνε γρήγορα…
Ο νεαρός Λεωνίδας δεν έχασε καιρό. Έκανε όπως παράγγειλε ο γιατρός και τελικά σώθηκε το Αμάρι…
Την κατάθεση αυτή που έχει προκαλέσει αίσθηση έχει κάνει ο κ. Καούνης και στην ταινία μου «Το Κέντρος έχει καταχνιά…» προσθέτοντας ένα ακόμα συγκλονιστικό ντοκουμέντο στα όσα άλλα αναφέρονται από το αρχείο Σπύρου Μαρνιέρου.
Πόσα και πόσα δεν έχει να μας παρουσιάσει ο εκλεκτός αυτός Ρεθεμνιώτης από τη ζωή και το έργο του. Πόσο σημαντική υπήρξε η θητεία του και στον Ερυθρό Σταυρό με έργο πλούσιο και αξιομνημόνευτο.
Κι όμως ποτέ δεν θέλει να μιλούν για τον ίδιο. Αντίθετα ο ίδιος δεν άφησε ποτέ την πένα του να ξαποστάσει, αναβιώνοντας χρονικά του τόπου στον τοπικό τύπο με μοναδική μαεστρία. Τα τελευταία χρόνια πληροφορήθηκα και μια άλλη του ιδιότητα αυτή του ζωγράφου. Τα έργα του που κοσμούν το αρχοντικό του στην πλατεία 25ης Μαρτίου είναι αξιοθαύμαστα.
Θέλησα μέσα από το ελάχιστο αυτό αφιέρωμα που σίγουρα θα προσκρούσει στην σεμνότητά του να του εκφράσω τις πιο θερμές ευχαριστίες μου για τη συμβολή του στις έρευνές μου και την προθυμία του να μου δίνει σπάνιο υλικό για τις θεματικές ταινίες μου όπως για το Καρναβάλι, τα γεγονότα του Κέντρους και τη συμβολή του Ιάκωβου Σταυρουλάκη, την εκπαίδευση, τους δημάρχους που γνώρισε και τόσα άλλα.
Να είναι καλά πάντα, να πίνουμε τον καφέ μας και να μη χορταίνω να τον ακούω να μιλεί και ν’ ανασταίνει μια ολόκληρη αρχοντοπολιτεία και τους ανθρώπους της στις διηγήσεις του…
