Η χθεσινοβραδινή απονομή του τίτλου του επίτιμου διδάκτορα στον Τούρκο νομπελίστα πεζογράφο Ορχάν Παμούκ, από το τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, αναμφίβολα ήταν μια εξαιρετική στιγμή για το Πανεπιστήμιο μας.
Η απόφαση ελήφθη από τους πανεπιστημιακούς θέλοντας να τιμήσουν έναν μεγάλο συγγραφέα με παγκόσμια αναγνώριση, κάτοχο του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας, έναν άνθρωπο με δημοκρατική συνείδηση που δεν διστάζει να μιλήσει για το δίκιο του άλλου και για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Αλλά και για τον ίδιο τον συγγραφέα ήταν μια στιγμή ξεχωριστή, μια τιμή που τη χαρακτήρισε ιδιαίτερα σημαντική. Και δεν ήταν μόνο η δήλωση του, ήταν και το χαμόγελο του, η ικανοποίηση και η χαρά που έβλεπε κανείς στο πρόσωπο του όταν το πρωί βρέθηκε στην Πανεπιστημιούπολη του Γάλλου στο Ρέθυμνο, περιτριγυρισμένος από φοιτητές και συνομιλούσε μαζί τους. Το δήλωσε αλλά και το φανέρωσε η συγκίνηση του το βράδυ στην τελετή απονομής του τίτλου.
«Νιώθω προνομιούχος να λαμβάνω μια τέτοια τιμή από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Είμαι επίσης χαρούμενος που πριν από μένα βραβεύθηκε από το ίδιο Πανεπιστήμιο, αυτό της Κρήτης, ένας μεγάλος συγγραφέας που θαυμάζω πολύ, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Ναι, απολαμβάνω αυτή την τιμητική διάκριση» δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Τούρκος λογοτέχνης προσθέτοντας ότι με την ευκαιρία αυτή γνωρίζει το Ρέθυμνο αλλά και όλη την Κρήτη.
«Δεν είχα ξαναέρθει εδώ και είμαι πολύ χαρούμενος που βρίσκομαι στην Κρήτη. Ήρθα πριν τρεις μέρες και με τη βοήθεια του Πανεπιστημίου και του φίλου μου καθηγητή Μανώλη Πατεδάκη, που είναι τόσο φιλόξενοι, επισκέφθηκα διάφορα αξιοθέατα. Πήγαμε στην Κνωσσό, στη Σπιναλόγκα, στον Πρέβελη, στα Χανιά. Ένιωσα πολύ οικεία. Η αρχιτεκτονική, το κλίμα μού θυμίζουν τη δυτική και νότια Τουρκία, που μου αρέσει και αγαπώ ιδιαίτερα. Έχω επισκεφτεί πολλά ελληνικά νησιά. Ιδιαίτερα όταν ήμουν πολιτικά πιεσμένος και ένιωθα πιο ασφαλή τα μέρη αυτά» ανέφερε.
Ο Ορχάν Παμούκ αναφερόμενος στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό του είπε: «Είμαι πολύ περήφανος που παίρνω αγάπη και αναγνώριση από τους Έλληνες αναγνώστες. Αλλά το σημαντικότερο για μένα είναι ότι θέλω να επικοινωνώ μαζί τους» και αποκάλυψε ότι αυτή την περίοδο γράφει ένα βιβλίο, ένα ιστορικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται σε κάποιο ελληνικό νησί, που μπορεί να είναι η Κρήτη, η Ρόδος ή η Κύπρος και αφορά την περίοδο των τελευταίων ημερών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. «Δεν ασχολούμαι τόσο πολύ με ιστορικές λεπτομέρειες αλλά περισσότερο με τη σημασία της ζωής, του θανάτου, τους θρύλους», πρόσθεσε ο συγγραφέας.
Αναφέρθηκε βέβαια και στο τελευταίο βιβλίο του «Η γυναίκα με τα κόκκινα μαλλιά» που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Πατάκη. Ένα μυθιστόρημα που διαβάζοντας το ο αναγνώστης θα τον απασχολήσουν δυο θανάσιµα αµαρτήµατα: η πατροκτονία και η παιδοκτονία.
Ο Ορχάν Παμούκ, παρά το ότι δεν θέλησε να κάνει πολιτικές δηλώσεις, δέχτηκε να σχολιάσει με δυο κουβέντες την ένταση που επικρατεί το τελευταίο διάστημα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, λέγοντας:
«Είμαι αναστατωμένος με την τεχνητή ένταση που πυροδοτείται μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας. Από το 1980 ξεκίνησε μια προσπάθεια με πρωτοβουλία του Μίκη Θεοδωράκη και επιστρατεύθηκαν Τούρκοι καλλιτέχνες και διανοούμενοι και Έλληνες καλλιτέχνες και διανοούμενοι για να επιτευχθεί μια ειρηνική σχέση μεταξύ των δύο χωρών, των δυο λαών. Έγιναν πολλές προσπάθειες γι’ αυτό. Και θυμώνω όταν γίνονται ενέργειες αυτή η φιλία να αποδιοργανωθεί, να καταστραφεί. Αλλά ξέρω πως η φιλία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν θα καταστραφεί».
«Είναι μια μεγάλη στιγμή για το Πανεπιστήμιο»
Παρουσία σύσσωμης της πανεπιστημιακής κοινότητας, των τοπικών αρχών αλλά και πολιτών του Ρεθύμνου, πραγματοποιήθηκε η τελετή αναγόρευσης του Τούρκου Νομπελίστα συγγραφέα Ορχάν Παμούκ σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Στην προσφώνηση του ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Οδυσσέας Ζώρας, επεσήμανε πως πρόκειται για μια σπουδαία προσωπικότητα και έναν κορυφαίο συγγραφέα: «Πρόκειται για μια εξέχουσα προσωπικότητα τον Ορχάν Παμούκ, ο οποίος είναι γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη. Είμαστε τυχεροί που έχουμε τη δυνατότητα να διαβάσουμε τα έργα του. Μέσα από τη συγγραφή του κατάφερε να γίνει γνωστός σε όλο τον κόσμο και να κερδίσει τον θαυμασμό των αναγνωστών του. Είναι ένας συγγραφέας με φιλελεύθερες απόψεις. Ένας συγγραφέας που δικαίως άξιζε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2006» είπε μεταξύ άλλων.
Η Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Λουκία Αθανασάκη, προσφωνώντας τον Ορχάν Παμούκ, ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Το Πανεπιστήμιο Κρήτης, η Φιλοσοφική σχολή και το τμήμα Φιλολογίας τιμά σήμερα την συνεισφορά του κυρίου Ορχάν Παμούκ στην παγκόσμια λογοτεχνία. Το βραβείο Νόμπελ με το οποίο τιμηθήκατε το 2006 δεν αντιπροσωπεύει απλώς τη διεθνή αναγνώριση του έργου σας αλλά ενθαρρύνει και την ευρεία διάδοση -μέσω μεταφράσεων σε πολλές γλώσσες- και την απήχησή του σε πολλές λογοτεχνικές παραδόσεις. Είμαι βέβαιη ότι η προσωπική μου εμπειρία αντιπροσωπεύει την εμπειρία πολλών αναγνωστών. Γνώρισα το έργο σας πρώτα στην αγγλική γλώσσα όταν πριν λίγα χρόνια εντελώς τυχαία έπεσε το μάτι μου στην αγγλική μετάφραση της πνευματικής σας αυτοβιογραφίας. Παρόλο που έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε, θυμάμαι ακόμα πόσο πολύ είχα ενθουσιαστεί από τη στοχαστική σας στάση απέναντι στις διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις και το πώς αυτές οι παραδόσεις επιδρούν στην απεικόνιση και εξεικόνιση του κόσμου. Καλωσορίζω τον κ. Ορχάν Παμούκ στη σχολή ως επίτιμο διδάκτορα στο τμήμα Φιλολογίας».
Η κ. Αθανασάκη ευχαρίστησε το τμήμα Φιλολογίας και τους συναδέλφους της του τομέα βυζαντινής και νεοελληνικής λογοτεχνίας για την εξαιρετική του πρωτοβουλία να τιμηθεί ο κ. Παμούκ.
Το έργο του τιμώμενου παρουσίασαν οι καθηγητές του τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης Μανόλης Πατεδάκης και Αγγέλα Καστρινάκη.
Η κ. Καστρινάκη ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Η σημερινή μέρα είναι μεγάλη στιγμή για το τμήμα Φιλολογίας και για το Πανεπιστήμιο Κρήτης γενικότερα. Έχουμε τη χαρά να έχουμε φιλοξενούμενο και να μας μιλήσει, να μας τιμήσει, ο Ορχάν Παμούκ, ο Νομπελίστας συγγραφέας 2006, ο καταπληκτικός συγγραφέας σπουδαίων μυθιστορημάτων που έχουν διαβάσει εκατομμύρια αναγνώστες. Έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 60 γλώσσες. Έχουν ήρωες που τους θυμόμαστε μια ζωή αφού τους διαβάσουμε. Ατμόσφαιρα, χιούμορ, τι άλλο να ζητήσει κανείς; Η σκέψη μας ήταν ότι έχουμε έναν πολύ μεγάλο συγγραφέα στη γειτονιά μας. Διότι η Τουρκία είναι η γειτονιά μας. Έχουμε αυτές τις ιδιόρρυθμες σχέσεις με την Τουρκία. Εμείς θέλουμε να έχουμε σχέση με την Τουρκία του Ορχάν Παμούρκ, δηλαδή με τη φιλελεύθερη σκέψη στην Τουρκία. Και αυτό οπωσδήποτε ήταν μέσα στις σκέψεις μας όταν τον καλέσαμε».
Ο καθηγητής του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Μανόλης Πατεδάκης, είπε μεταξύ άλλων:
«Πιστεύω ότι είναι τύχη για έναν λαό να βρει κάποια στιγμή τη φωνή ενός λογοτέχνη, ο οποίος θα τον εκφράζει με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να βγαίνει έξω από τα σύνορά του. Αυτό νομίζω ότι χαρακτηρίζει τους μεγάλους λογοτέχνες. Λογοτέχνες μιας γλώσσας ή μιας κουλτούρας ή ενός έθνους, βγαίνουν έξω από αυτό και γίνονται παγκόσμιοι. Ως τέτοιον θεωρώ τον Ορχάν Παμούκ» και πρόσθεσε πως όταν άρχισε να συζητείται η ιδέα να τιμηθεί από το τμήμα Φιλολογίας η πρόταση αμέσως έγινε δεκτή από το Πανεπιστήμιο. «Από την στιγμή που η ιδέα ήρθε στο προσκήνιο, υπήρξε ομοφωνία. Δεν γινόταν να μην στηρίξει το Πανεπιστήμιο την πρόταση. Για τον λόγο ακριβώς που ανέφερα. Επειδή δηλαδή είναι ένας λογοτέχνης ο οποίος ανήκει στον κόσμο.
Ένα χρόνο πριν νιώσαμε μεγάλη χαρά και τιμή όταν ο συγγραφέας Ορχάν Παμούκ έκανε αποδεκτή την πρόταση του τμήματος Φιλολογίας και της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης να έρθει στην Κρήτη και το Ρέθυμνο για να παραλάβει τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα. Σήμερα, εδώ, στην αίθουσα «Παντελής Πρεβελάκης», βρισκόμαστε για να τιμήσουμε αυτόν που μας τιμά με την παρουσία του. Τον Νομπελίστα συγγραφέα Ορχάν Παμούκ».
Η ανάγνωση του ψηφίσματος, της αναγόρευσης και του διδακτορικού διπλώματος και η επίδοση των μεμβρανών προς τον τιμώμενο, έγινε από τον πρόεδρο του τμήματος Φιλολογίας, καθηγητή Αλέξη Καλοκαιρινό ενώ η επίδοση του μεταλλίου του πανεπιστημίου Κρήτης στον Ορχάν Παμούκ έγινε από τον αντιπρύτανη του Π.Κ., καθηγητή Ιωάννη Καρακάση.
Ένας φιλειρηνιστής, πολυβραβευμένος συγγραφέας
O Oρχάν Παμούκ γεννήθηκε στην Kωνσταντινούπολη το 1952. Τελείωσε το λύκειο στη Pοβέρτειο σχολή, σπούδασε τρία χρόνια αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο και το 1976 αποφοίτησε από το Ινστιτούτο Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης.
Έζησε τρία χρόνια στις HΠA, όπου εργάστηκε σαν ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Aϊόβα και στο Kολούμπια της Nέας Yόρκης. Άρχισε να γράφει βιβλία το 1974.
Ο Ορχάν Παμούκ είναι μια σπουδαία προσωπικότητα, ιδιαίτερα δημοφιλής και πολυδιαβασμένος όχι μόνο στη χώρα του αλλά διεθνώς. Τα βιβλία του, που έχουν μεταφραστεί σε περίπου 50 γλώσσες, γίνονται ανάρπαστα και έχει αποσπάσει περισσότερα από 20 βραβεία και διακρίσεις.
Η δημοφιλία και η διεθνής αναγνώριση του δεν οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη συγγραφή των βιβλίων του αλλά και στις απόψεις του, στη φιλειρηνική του στάση, στην αποστασιοποίηση του από τις εθνικιστικές τάσεις και στην τόλμη του να μιλήσει δημόσια για ζητήματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική, τις σχέσεις των χωρών, τις μειονότητες κ.λπ. Το γεγονός ότι έζησε ένα διάστημα της ζωής των πρώιμων νεανικών του χρόνων στην Αμερική φαίνεται να έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην κοσμοθεωρία του, στην κουλτούρα του, στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ορχάν Παμούκ δεν δίστασε να εκφραστεί και να καταδικάσει δημόσια το 2005 τη γενοκτονία των Αρμενίων αλλά και τον διωγμό των Κούρδων. «Eίμαι Tούρκος συγγραφέας, ζω μέσα στη γλώσσα μου, στη γη αυτή έχουν σκοτωθεί χιλιάδες Κούρδοι και Αρμένιοι και κανένας δεν τολμά να μιλήσει γι’ αυτό», είχε αναφέρει σε συνέντευξη του σε γαλλική εφημερίδα, γεγονός που του κόστισε αφού διώχθηκε από την Τουρκία και παραπέμφθηκε σε δίκη. Το κύμα αντιδράσεων που υπήρξε απ’ όλο τον κόσμο υποχρέωσε την Τουρκία να αποσύρει ένα χρόνο μετά την εις βάρος του δίωξη αλλά ακόμα και τότε ο συγγραφέας επέμεινε στην άποψη του δηλώνοντας: «Οι Τούρκοι δεν έχουν ξεπεράσει απλά ότι έχουν μια χαμένη αυτοκρατορία και πιστεύουν ότι όλος ο κόσμος έχει συνωμοτήσει εναντίον τους. Συνεπώς η Τουρκία μετά από εκατό χρόνια της πτώσης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας είναι καιρός να διώξει τη μελαγχολία που τη διακατέχει, να ορθοποδήσει και να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Η Κωνσταντινούπολη, η πόλη που γεννήθηκε και ζει, είναι η πηγή έμπνευσης του και ο τόπος που κυριαρχεί στα περισσότερα βιβλία του. «Γιατί γνωρίζω καλύτερα αυτόν τον τόπο και κινούμαι με φυσικό τρόπο σ’ αυτόν. Είναι σημαντικό ένας συγγραφέας να έχει ένα σταθερό πλαίσιο. Η Κωνσταντινούπολη είναι η πόλη της φτώχειας και της μελαγχολίας» απάντησε όταν ερωτήθηκε γιατί η Κωνσταντινούπολη πρωταγωνιστεί στο συγγραφικό του έργο.
Κι όταν το 2006 ο Ορχάν Παμούκ τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του η Σουηδική Ακαδημία στο σκεπτικό της ανέφερε ότι: «Αναζητώντας τη μελαγχολική ψυχή της γενέτειρας πόλης του, ανακάλυψε καινούρια σύμβολα για τη σύγκρουση και τη συνύφανση των πολιτισμών».
