ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

• Σύμφωνα με το περιεχόμενο του σχεδίου, στόχος είναι η δημιουργία προϋποθέσεων για τον αναπροσανατολισμό της τοπικής οικονομίας και την ένταξη σε πορεία έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης

Σε δημόσια διαβούλευση βγήκε από την Διαχειριστική Αρχή Περιφέρειας Κρήτης το περιεχόμενο της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (ΠΕΠ) Κρήτης 2014-2020. Έως τα τέλη Αυγούστου τοπικοί φορείς και εμπλεκόμενοι με το νέο ΕΣΠΑ, όπως και το ενδιαφερόμενο κοινό, έχουν τη δυνατότητα να διατυπώσουν εγγράφως τις απόψεις του προς την Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος (ΕΥΠΕ) του υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής.

Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο για την υλοποίηση του νέου ΕΣΠΑ, καθώς το υπουργείο Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας έχει ήδη υποβάλλει προς έγκριση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα Επιχειρησιακά Προγράμματα του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης για την περίοδο 2014-2020, το οποίο, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει τους στόχους, τις προτεραιότητες και το αναπτυξιακό όραμα της Κρήτης για την επόμενη επταετία.

Το Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης (Σ.Ε.Σ.), το πρόγραμμα που θα διαδεχτεί το ΕΣΠΑ, αποτελεί την κυρίαρχη χρηματοδοτική πηγή για τα επόμενα χρόνια, είναι συνολικού προϋπολογισμού 452 εκατ. ευρώ για το νησί και κυρίως χρηματοδοτεί δράσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της επιχειρηματικότητας και καινοτομίας, την ενίσχυση της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής, την αναβάθμιση του περιβάλλοντος, καθώς επίσης και ολοκληρωμένα σχέδια αστικής ανάπτυξης για την αναβάθμιση της υπαίθρου.

Σύμφωνα με την προϊσταμένη της Διαχειριστικής Αρχής Κρήτης, κα Μαρία Κασωτάκη, φορείς και ιδιώτες έχουν στη διάθεσή τους το περιεχόμενο της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και για ένα μήνα από τη δημοσίευση της ανακοίνωσης στον ιστότοπο της Διαχειριστικής Αρχής, όποιος επιθυμεί μπορεί να καταθέσει στην αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΚΑ προτάσεις ή παρατηρήσεις επί του σχεδίου.

Εφόσον υπάρξουν προτάσεις ή παρατηρήσεις προς την ΕΥΠΕ του υπουργείου Περιβάλλοντος, ενδέχεται να γίνουν τροποποιήσεις μικρές ή μεγάλες. Στη συνέχεια εγκρίνεται η ΣΜΠΕ και συνοδεύει το πρόγραμμα στην Ε.Ε.» δήλωσε στα «Ρ.Ν.» η κα Κασωτάκη.

Σύμφωνα με το περιεχόμενο της μελέτης, ο σχεδιασμός της νέας προγραμματικής περιόδου για την Περιφέρεια Κρήτης στοχεύει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των αδυναμιών συμπεριλαμβανομένων ιδιαίτερα των ασυνεχειών στην παραγωγική διαδικασία και στην ενίσχυση των ισχυρών σημείων της περιφερειακής οικονομίας.

Στόχος είναι η δημιουργία προϋποθέσεων για τον αναπροσανατολισμό της τοπικής οικονομίας, την έξοδο από την κρίση και την ένταξη σε πορεία έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.

Ειδικότερα, στη Στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αναφέρονται τα εξής: «Το όραμα του αναπτυξιακού σχεδίου για την Κρήτη, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020, είναι: «Δυναμική και Βιώσιμη Κρήτη». «Δυναμική» με την έννοια της ύπαρξης μιας -ολοκληρωμένης στρατηγικής εξόδου από την κρίση, με επενδύσεις και ενίσχυση των διασυνδέσεων και του εξαγωγικού χαρακτήρα των «Δυναμικών Τομέων: αγροδιατροφικός, πολιτισμός, τουρισμός, περιβάλλον, οικονομία της γνώσης». «Βιώσιμη» σε όρους, οικονομικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς. «Βιώσιμη σε όρους οικονομικούς»: επιδιώκεται διατηρήσιμη ανάπτυξη που στηρίζεται σε χαρακτηριστικά της περιφέρειας, σταθερής διαχρονικής αξίας «πολιτισμός – Κρητική διατροφή», όπου υπάρχει ισχυρό υπόβαθρο για την ενίσχυση της εξωστρέφειας και της αυξημένης ανταγωνιστικότητας. «Βιώσιμη σε όρους περιβαλλοντικούς»: προστασία και ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων. «Βιώσιμη σε όρους κοινωνικούς»: ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς με παράλληλη αντιμετώπιση των φαινομένων φτώχειας και ενίσχυση των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων.

Λαμβάνοντας υπόψη τους στρατηγικούς περιβαλλοντικούς στόχους, όπως διαμορφώνονται από τις νομοθετικές απαιτήσεις και τα στρατηγικά κείμενα, πραγματοποιείται στο πρώτο αυτό στάδιο η αξιολόγηση των προτεραιοτήτων και της συνολικής στρατηγικής του Προγράμματος, σε σχέση με του στρατηγικούς στόχους για το περιβάλλον».

Κατά τον σχεδιασμό του προγράμματος επελέγη η επικέντρωση της αναπτυξιακής προσπάθειας σε πέντε βασικούς άξονες προτεραιότητας με συγκέντρωση των πόρων σε 23 επενδυτικές προτεραιότητες.

Οι άξονες προτεραιότητας στηρίζονται σε μια λειτουργική σύνθεση των θεματικών στόχων της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής 2020, όπως αυτοί έχουν εξειδικευθεί σε περιφερειακό επίπεδο και είναι:

– Άξονας Προτεραιότητας 1 (ΕΤΠΑ): Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας της Κρήτης.

– Άξονας Προτεραιότητας 2 (ΕΤΠΑ): Βιώσιμη Ανάπτυξη με αναβάθμιση του περιβάλλοντος και αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην Κρήτη.

– Άξονας Προτεραιότητας 3 (ΕΤΠΑ): Ενίσχυση της εκπαίδευσης και κοινωνικής συνοχής στην Κρήτη.

– Άξονες Προτεραιότητας 4 (ΕΚΤ): Προώθηση της απασχόλησης και προσαρμογή των εργαζομένων στις αλλαγές.

– Άξονες Προτεραιότητας 5 (ΕΚΤ): Προώθηση της Κοινωνικής Ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας στην Κρήτη.

Με βάση το περιεχόμενο του σχεδίου, τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την αξιολόγηση του προγράμματος συνοψίζονται παρακάτω ανά άξονα προτεραιότητας.

Στον Άξονα Προτεραιότητας 1: «Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας της Κρήτης», αναμένονται θετικές επιπτώσεις με την ενίσχυση των επιχειρήσεων για την ανάπτυξη καινοτομικών προϊόντων και πρακτικών με περιβαλλοντικά κριτήρια (π.χ. πρακτικές με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας) καθώς και από την έρευνα και την ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών στην επιχειρηματική δραστηριότητα σε βάθος χρόνου, όταν θα έχουν υιοθετηθεί πλήρως οι τεχνολογίες αυτές. Αρνητικές επιπτώσεις ενδέχεται να υπάρξουν στο περιβάλλον σε περίπτωση αύξησης της παραγωγικής δραστηριότητας (π.χ. τρόφιμα, τομέας τουρισμού), αν δεν υπάρξουν τα κατάλληλα μέτρα για τη σωστή χωροθέτηση των επιχειρήσεων, τη διαχείριση των υγρών και στερεών αποβλήτων, την σωστή αξιοποίηση των φυσικών πόρων.

Στον Άξονα Προτεραιότητας 2: «Βιώσιμη Ανάπτυξη με αναβάθμιση του περιβάλλοντος και αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην Κρήτης» περιλαμβάνονται κυρίως δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος. Κατά συνέπεια αναμένεται σημαντική θετική επίπτωση από τις δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, από την διαχείριση των υγρών και στερεών αστικών αποβλήτων και των υδατικών πόρων. Επιπλέον οι δράσεις πρόληψης και διαχείρισης κινδύνων προωθούν την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, μέσω της προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων από τις πυρκαγιές και μέσω της αντιπλημμυρικής προστασίας. Ταυτόχρονα ενισχύεται και η ασφάλεια του πληθυσμού. Ακόμα θετική επίπτωση αναμένεται και στην προστασία της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων μέσω του ολοκληρωμένου χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού και των δράσεων ανάδειξης της ιδιαίτερης βιοποικιλότητας της περιοχής, ενώ η βιώσιμη αστική ανάπτυξη προωθεί φιλικά προς το περιβάλλον μέσα μεταφοράς και αναβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. Η αναβάθμιση τμημάτων του οδικού δικτύου και των λιμένων της Κρήτης θα έχει θετική επίπτωση κυρίως στην ασφάλεια του πληθυσμού. Τέλος προβλέπονται δράσεις ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Από την άλλη πλευρά, αρνητικές επιπτώσεις αναμένονται από την κατασκευή των προβλεπόμενων υποδομών, οι οποίες όμως μπορούν να μετριαστούν με κατάλληλα μέτρα κατά τη φάση της περιβαλλοντικής αδειοδότησής τους. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις αρνητικές επιπτώσεις που αναμένονται από την επέκταση των τουριστικών υποδομών, ώστε να προβλέπεται κατάλληλη διαχείριση των αυξημένων μετακινήσεων και των παραγόμενων αποβλήτων από την αύξηση των επισκεπτών στο νησί, καθώς και μέτρα προστασίας των παράκτιων περιοχών και της βιοποικιλότητας. Αρνητικές επιπτώσεις αναμένονται και από την αναβάθμιση του οδικού δικτύου, λόγω αύξησης των μεταφορών.

Στον Άξονα Προτεραιότητας 3: «Ενίσχυση της εκπαίδευσης και της κοινωνικής συνοχής στην Κρήτη» αναμένονται ασθενείς αρνητικές επιπτώσεις από την κατασκευή υποδομών, οι οποίες όμως μπορούν να μετριαστούν με κατάλληλα μέτρα κατά τη φάση της περιβαλλοντικής αδειοδότησής τους. Θετική επίπτωση αναμένεται στην υγεία του πληθυσμού καθώς αναβαθμίζονται οι υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας.

Στον Άξονα Προτεραιότητας 4: «Προώθηση της απασχόλησης και προσαρμογή των εργαζομένων στις αλλαγές» δεν αναμένονται σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις δράσεις κατάρτισης και συμβουλευτικής για την αναβάθμιση του εργατικού δυναμικού και των επιχειρηματιών. Ωστόσο, μέσω του άξονα αυτού προωθείται η τόνωση της επιχειρηματικότητας και άρα αναμένονται αρνητικές επιπτώσεις λόγω αύξησης της ζήτησης των φυσικών πόρων και αύξησης των παραγόμενων υγρών και στερεών αποβλήτων.

Στον Άξονα Προτεραιότητας 5: «Προώθηση της Κοινωνικής Ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας στην Κρήτη» δεν αναμένονται σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθώς προβλέπονται κυρίως δράσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης, οικονομικής ενίσχυσης και ενίσχυσης της απασχόλησης, όπως επίσης και σε συμπλήρωση υφιστάμενων κοινωνικών δομών και ενδεχομένως υποδομών μικρής κλίμακας.

Για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που εντοπίστηκαν κατά τη φάση υλοποίησης του προγράμματος, προτείνονται τα ακόλουθα.

Σε ότι αφορά τις αρνητικές επιπτώσεις που ενδέχεται να προκύψουν από τη δημιουργία και επέκταση επιχειρηματικών και τουριστικών υποδομών και την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού προτείνονται:

• Οι νέες εγκαταστάσεις να χωροθετηθούν σε ήδη αδειοδοτημένες περιοχές, έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι τυχόν επιπτώσεις.

• Κατά τη φάση σχεδιασμού, επιλογή κατάλληλης χωροθέτησης οχλουσών δραστηριοτήτων, ώστε να μην θίγουν τους οικοτόπους και να αποφεύγεται ο κατακερματισμός τους.

• Κατά τη φάση σχεδιασμού, επιλογή κατάλληλης χωροθέτησης οχλουσών δραστηριοτήτων ώστε να μην θίγουν περιοχές πολιτιστικού ενδιαφέροντος.

• Χρήση δυνατοτήτων που παρέχουν οι δράσεις για την ανάπτυξη του τουριστικού τομέα, για την ανάδειξη και προστασία των φυσικών περιοχών.

• Χρήση δυνατοτήτων που παρέχουν οι δράσεις για την ανάπτυξη του τουριστικού τομέα, για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.

• Επιλογή κατάλληλων συμπληρωματικών υποδομών, όπου απαιτείται, για την κατάλληλη διαχείριση και ασφαλή διάθεση των παραγόμενων υγρών και στερεών αποβλήτων (σε περίπτωση αύξησης επισκεπτών ή/και παραγωγικών δραστηριοτήτων).

• Ενθάρρυνση της χρήσης καθαρών τεχνολογιών, πρακτικών μείωσης των υγρών αποβλήτων.

• Ενθάρρυνση για την εισαγωγή τεχνολογιών ανακύκλωσης και εξοικονόμησης νερού.

• Ενθάρρυνση της χρήσης καθαρών τεχνολογιών, πρακτικών μείωσης των στερεών αποβλήτων.

• Καθορισμός των χρήσεων γης στις περιοχές παρέμβασης.

Σε σχέση με την περιγραφή που περιλαμβάνεται στο σχέδιο για την υφιστάμενη κατάσταση του περιβάλλοντος του νησιού επισημαίνονται τα εξής:

Η Περιφέρεια Κρήτης συγκεντρώνει το 5,4% του πληθυσμού της χώρας, με τάση αύξησης, αφού μεταξύ των απογραφών 2001 και 2011 ο πληθυσμός της αυξήθηκε κατά 3,65%. Ο πληθυσμός, με βάση την απογραφή του 1991 ήταν 540.054 κάτοικοι, με βάση την απογραφή του 2001 ήταν 601.131 κάτοικοι και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ήταν 623.065 κάτοικοι, παρουσιάζοντας αύξηση 11,3% κατά την περίοδο 1991-2001 και 3,65% κατά την περίοδο 2001-2011.

Η Περιφέρεια Κρήτης συμμετέχει στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας σε ποσοστό της τάξεως του 5%. Συγκεκριμένα για το έτος 2008, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία των Περιφερειακών Λογαριασμών της Εθνικής Στατιστικής Αρχής, το ΑΕΠ της Κρήτης ανήλθε σε 12.854 εκατ. ευρώ και σε ποσοστό 5,4% του εθνικού ΑΕΠ (236.917 εκατ. ευρώ). Η Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου, ως πολυπληθέστερη ενότητα, έχει την υψηλότερη συμμετοχή (52,06%) στο περιφερειακό ΑΕΠ, ακολουθούμενη από την ΠΕ Χανίων (23,07%), ενώ σε χαμηλότερα επίπεδα διαμορφώνεται η συμμετοχή των ΠΕ Λασιθίου (12,89%) και ΠΕ Ρεθύμνου (11,98%).

Η περιφερειακή οικονομία εξειδικεύεται σε οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται με την αγροτική οικονομία (49% της απασχόλησης) και τον τουρισμό (31% της απασχόλησης). Με βάση την Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής ο τουρισμός και το εμπόριο συγκεντρώνουν το 35% της οικονομικής δραστηριότητας, η γεωργία το 9% και η μεταποίηση/ενέργεια, καθώς και οι κατασκευές επίσης το 9% με τη διαχείριση ακινήτων να προσεγγίζει το 10% (από 8% το 2005). Τόσο ο τουρισμός όσο και το σημαντικό τμήμα της αγροτικής και μεταποιητικής παραγωγής απευθύνονται στις διεθνείς αγορές.