Μερομήνια και επιστημονικά δεδομένα

«Από Αύγουστο χειμώνα και από Μάρτη καλοκαίρι» συνήθιζαν να λένε από παλαιά, σηματοδοτώντας ουσιαστικά την ανάγκη του λαού για διερεύνηση των καιρικών συνθηκών που αναμένονταν να επικρατήσουν για την ψυχρή περίοδο μετά τον Αύγουστο και τη θερμή περίοδο που ακολουθούσε μετά τον Μάρτιο. Παρατηρούσαν λοιπόν κάποιοι, ιδιαίτερα οι κτηνοτρόφοι και οι αγρότες που είχαν καθημερινή επαφή με το φυσικό τους περιβάλλον, τα σημάδια της φύσης και προσπαθούσαν να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα, χωρίς να έχουν φυσικά στη διάθεση τους κανένα επιστημονικό μέσο. Αυτό που έχει παραμείνει έως και σήμερα γνωστό σε εμάς είναι τα Μερομήνια, σύμφωνα με τα οποία πολλοί ήσαν εκείνοι που παρατηρούσαν σημάδια του καιρού την ημέρα του Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου) και πιο επισταμένα και καθημερινά από την 1 έως και την 12η Αυγούστου, όπου κάθε ημέρα εκπροσωπούσε και ένα από τους επόμενους μήνες του έτους που ακολουθούσε από τον Αύγουστο και μετέπειτα. Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι τα Μερομήνια εκπροσωπούσαν τις καιρικές καταστάσεις που αναμένονταν να επικρατήσουν στον τόπο παρατήρησης και σε καμία περίπτωση δεν είχαν γενικευμένη αναφορά σε επίπεδο χώρας. Με τη σημερινή γνώση που μας έχει προσφέρει η πρόοδος της μετεωρολογικής επιστήμης κατανοούμε πλέον ότι ο καιρός που εκδηλώνεται σε κάθε περιοχή του κόσμου είναι αποτέλεσμα πολυδύναμων ατμοσφαιρικών μεταβολών που διαδραματίζονται καθημερινά και αδιάκοπα στην ατμόσφαιρα ολόκληρου του πλανήτη. Τα καιρικά φαινόμενα όμως κάνουν την εμφάνιση τους με διαφορετικό τρόπο από περιοχή σε περιοχή, λόγω πολλών άλλων τοπικών παραγόντων, μεταξύ των οποίων και της γεωμορφολογίας, η οποία βοηθάει την εκδήλωση καιρικών φαινομένων ή ακόμη ενισχύει τους παράγοντες για ακραία εκδήλωση τους ενώ άλλες φορές η γεωμορφολογία είναι και αποτρεπτικός παράγοντας εκδήλωσης των.

Ολοκληρώθηκε λοιπόν και για εφέτος ο κύκλος παρατήρησης για τα Μερομήνια και έτσι προσπάθησα να συγκεντρώσω κάποια μηνύματα από ανθρώπους, οι οποίοι συνεχίζουν να ακολουθούν αυτή την παραδοσιακή τεχνική, ιδιαίτερα από αγροτικές περιοχές των Χανίων, όπου έχω και μεγαλύτερη προσβασιμότητα. Τα μηνύματα αυτά είναι ενθαρρυντικά μιας και προβλέπουν μία χειμερινή περίοδο με πολύ καλά βροχομετρικά για τον τόπο, ξεκινώντας μάλιστα από τον Σεπτέμβριο. Οφείλω να ομολογήσω ότι και οι τρείς πηγές από τις οποίες άντλησα τις πληροφορίες αυτές συγκλίνουν ακριβώς στην ίδια άποψη και για τον λόγο αυτό αποφάσισα να κάνω και εγώ με τη σειρά μου μία διερεύνηση στα επιστημονικά δεδομένα των εποχικών προγνωστικών μοντέλων, αν και η θέση την οποία έχω προβάλει πολλές φορές είναι ότι τα μοντέλα μακροπρόθεσμης διάρκειας βρίσκονται ακόμη στο στάδιο ανάπτυξης και δεν έχουν ικανοποιητικά και αξιοποιήσιμα αποτελέσματα. Άλλωστε τα μακροπρόθεσμα αυτά προγνωστικά μοντέλα, κυρίως κλιματικού χαρακτήρα, δεν αποτυπώνουν με κανένα τρόπο καιρικές καταστάσεις αλλά αποτυπώνουν κάποιες τάσεις σε μηνιαία πάντα βάση.

Τα αποτελέσματα λοιπόν από αυτή τη διερεύνηση δείχνουν να συμφωνούν εν μέρει, ιδιαίτερα για τους μήνες του φθινοπώρου, με αυτά τα οποία υποστηρίζει η άποψη των ανθρώπων που έκαναν τις παραδοσιακές παρατηρήσεις τους για τα Μερομήνια. Τα κλιματικά μοντέλα για τον Σεπτέμβριο δείχνουν μια τάση για λίγες περισσότερες βροχές από το μέσο κλιματικό ύψος, κυρίως για τις δυτικές περιοχές της Κρήτης (Μέσο κλιματικό ύψος Χανίων: 18,2 χλστ., Ρεθύμνου: 20,4 χλστ.) ενώ στις ανατολικές περιοχές τα μέσα κλιματικά ύψη διατηρούνται σχεδόν τα ίδια (Μέσο κλιματικό ύψος Ηρακλείου (βόρεια): 17,7 χλστ., Σητεία: 17,9 χλστ.). Ο Οκτώβριος εμφανίζεται με ακόμη υψηλότερα βροχομετρικά από τα μέσα κλιματικά ύψη, για ολόκληρη την Κρήτη, (Μέσο κλιματικό ύψος Χανίων: 82,1 χλστ., Ρεθύμνου: 90,5 χλστ., Ηρακλείου(βόρεια): 64,9 χλστ., Σητεία: 53,9 χλστ.). Μάλιστα τα βροχομετρικά του Οκτωβρίου δείχνουν να είναι πολύ υψηλότερα στη Δυτική Ελλάδα, ακολουθούν της Κρήτης και στη συνέχεια έρχονται τα βροχομετρικά της Βόρειας και της Κεντρικής ηπειρωτικής Ελλάδας. Και τον μήνα Νοέμβριο εμφανίζονται και πάλι υψηλότερα βροχομετρικά από τα μέσα κλιματικά ύψη για ολόκληρη την Κρήτη με τις δυτικές περιοχές να υπερτερούν λίγο περισσότερο (Μέσο κλιματικό ύψος Χανίων: 70,9 χλστ., Ρεθύμνου: 76,9 χλστ., Ηρακλείου (βόρεια): 59,0 χλστ., Σητεία: 61,9 χλστ.). Τα δεδομένα του Δεκεμβρίου δίνουν μία αλλαγή σε αυτή την αισιόδοξη αυξητική τάση των βροχοπτώσεων διατηρώντας στις δυτικές και βόρειες περιοχές του νησιού σχεδόν τα συνήθη κλιματικά ύψη, ενώ πολύ πιο ξηρές συνθήκες αναμένονται για τις νότιες περιοχές της Κρήτης. Τα δεδομένα για τον Ιανουάριο του 2019 είναι ακόμη πιο απογοητευτικά για ολόκληρη πλέον την Κρήτη μιας και τα βροχομετρικά εμφανίζονται πολύ χαμηλότερα από τα μέσα κλιματικά ύψη. Τέλος, ο Φεβρουάριος φαίνεται να ανακάμπτει ελαφρώς προς υψηλότερα βροχομετρικά από αυτά των μέσων όρων.

Η μόνη διαφορά στην αποτύπωση των παραπάνω αποτελεσμάτων είναι ότι οι παρατηρήσεις για τα Μερομήνια έχουν ήδη ολοκληρωθεί και επί της ουσίας η καιρική εικόνα την οποία έχουν σχηματίσει οι άνθρωποι που τα παρακολουθούν δεν επιδέχεται αλλαγών ενώ τα μακροπρόθεσμα κλιματικά μοντέλα θα συνεχίσουν να αναδιαμορφώνουν τα αποτελέσματα τους κάθε εβδομάδα χρησιμοποιώντας νεότερα ατμοσφαιρικά δεδομένα. Δυστυχώς οι αναφορές αυτές που συγκέντρωσα από την παραδοσιακή τεχνική είχαν λακωνικό χαρακτήρα και δεν καλύπτουν την ανάγκη για διερεύνηση της πιστότητας και της επαλήθευσης των με βάση την πραγματική εξέλιξη του καιρού στο προσεχές μέλλον. Είμαι πεπεισμένος ότι τα δεδομένα αυτά έχουν σημαντική αξία, η οποία θα μπορούσε να αναδειχθεί αν κάποιος ερευνητικός φορέας του τόπου είχε τη θέληση να αναλάβει μια μελέτη στα πλαίσια ενός ερευνητικού προγράμματος προκειμένου να καταγραφούν αξιόλογα στοιχεία τα οποία με το πέρασμα του χρόνου θα χαθούν, προσωπικά είχα ξεκινήσει μία προσπάθεια κατά το παρελθόν η οποία όμως δεν βρήκε ανταπόκριση.

Τον επόμενο μήνα θα καταγράψω και πάλι τα επιστημονικά δεδομένα από τα μακροπρόθεσμα κλιματικά μοντέλα και ευελπιστώ να έχω και κάποιες άλλες πληροφορίες από την παραδοσιακή τεχνική παρατήρησης, τα Μερομήνια, προκειμένου να ανανεώσουμε τη γνώση του κοινού για την επερχόμενη χειμερινή περίοδο.