Σε μια νοσταλγική αναδρομή μας καλεί το ημερολόγιο του «Οίκου Παιδείας» του μετέπειτα Γυμνασίου Αρρένων πριν γίνει Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο και όπως αλλιώς φθάνει στις μέρες μας.
Σημασία έχει πως παραμένει ένα σχολείο κιβωτός μνήμης που φιλοξένησε στα θρανία του πολλές από τις μετέπειτα μεγάλες προσωπικότητες της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής με δράση διεθνούς εμβέλειας.
Στις τάξεις του επίσης δίδαξαν εκπαιδευτικοί που αν ζούσαν σήμερα και ήταν στην ενεργό υπηρεσία, ίσως να είχαν τα παιδιά και τα εγγόνια μας περισσότερη έφεση για μάθηση.
Από μνήμες προσωπικοτήτων της πόλης σχηματίζονται εικόνες για τους πρώτους μαθητές που μας γεμίζουν δέος.
Ήταν συγκλονιστική η πρώτη γνωριμία τους με αυτό, ιδιαίτερα για τα παιδιά της υπαίθρου που έφθαναν πεζή από το χωριό ή στην καλύτερη περίπτωση με το υπομονετικό υποζύγιο της οικογένειας ή του γείτονα.
Κι έγιναν αργότερα τα «χωριατόπαιδα» αυτά δακτυλοδεικτούμενοι πολίτες που κάλυψαν και καλύπτουν τις υψηλότερες βαθμίδες της κοινωνικής ιεραρχίας.
Σε κάθε σελίδα της σύγχρονης ιστορίας υπάρχει και το σχολείο αυτό.
Στην αυλή του διδακτηρίου είχαν συγκεντρώσει οι Ναζί ομήρους. Εκεί μπήκε με κίνδυνο της ζωής της η Μαρία Παπαϊωάννου για να φέρει τρόφιμα στους κρατούμενους που υπέφεραν.
Εκεί σημερινοί κροίσοι έζησαν τις καλύτερες αναμνήσεις τους.
Στο μνημειώδες βιβλίο για το Ρέθυμνο του 1900-1950 ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, αναφέρεται με πλήρη στοιχεία στο ιστορικό εκπαιδευτήριο.
Για την ίδρυσή του έγιναν αρκετοί αγώνες που δικαιώθηκαν μετά.
Όπως διαβάζουμε συγκεκριμένα:
Μετά το πρώτο Γυμνασιακό Παρθεναγωγείο, στην πλατεία των Τεσσάρων Μαρτύρων που προηγήθηκε, τον Ιούνιο τού 1928 τίθεται ο θεμέλιος λίθος και για το Γυμνάσιο Αρρένων το σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης που συνεχίζει να λειτουργεί ανελλιπώς μέχρι και σήμερα. Για πολλά χρόνια, μιαν ολόκληρη 25ετία, αγωνίζονταν για τον σκοπό αυτόν ο γυμνασιάρχης Μιχαήλ Πρεβελάκης, οι καθηγητές και άλλοι παράγοντες του Ρεθύμνου. Το όνειρο πραγματοποιήθηκε όταν Νομάρχης στο Ρέθυμνο έφτασε ο Ανδρέας Μάρκελλος. Ως πρόεδρος του ταμείου Εφέδρων Πολεμιστών Νομού Ρεθύμνης, συμμερίστηκε από την αρχή τον πόθο όλης της πόλης και του Νομού για την ανέγερση Γυμνασίου και με έξοδα του Εφεδρικού Ταμείου- πάνω σε οικόπεδο 8.000 τ.μ., που δώρισε ο Δήμος Ρεθύμνης- προχώρησε στην υλοποίηση του στόχου αυτού, υπό της Εργολάβου Εταιρίας Δερμιτζάκη- Φωτιάδη.
Το Εφεδρικό Ταμείο κατέβαλλε 2.000.000 δραχμές για την τοιχοποιία και τη στέγαση του διδακτηρίου, όταν, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Μ. Πρεβελάκης, «καιροί δυσήνεμοι και αντίξοοι τού Εφεδρικού Ταμείου τας πηγάς εξήρανον και τού έργου η συμπλήρωσις εν γε τω παρόντι αδύνατος απέβαινεν. Τότε αναλαμβάνει τον αγώνα η «Διδακτηριακή Επιτροπή» και εις νέαν αυτής προσπάθειαν προς αποπεράτωσιν τού έργου εύρεν πολλούς υποστηρικτάς.. τον πρώην Γενικόν Διοικητήν Κρήτης κ. Γεώργιον Κατεχάκιν και μάλιστα τον νυν υπουργόν Γενικόν Διοικητήν Κρήτης κ. Νικόλαο Ασκούτσην».
Οι εν γένει προσπάθειες στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία, κι έτσι τα Χριστούγεννα τού 1931 το Γυμνάσιο Αρρένων, ο σημερινός «Οίκος Παιδείας», ήταν έτοιμο και μεταφέρθηκαν οι μαθητές στο νεόδμητο αυτό κτίριο.
Τα εγκαίνιά του, ενώ επρόκειτο να γίνουν κατά τον εορτασμό της Αρκαδικής Εθελοθυσίας του 1931, έγιναν, τελικά- για τεχνικούς λόγους- στις 14-1-1932, με την παρουσία του επισκόπου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και των λοιπών αρχών της πόλης, όταν υπουργός Παιδείας ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Μίλησαν οι Πέτρος Μανουσάκης, δικηγόρος, πρόεδρος της «Διδακτηριακής Επιτροπής» και ο Γυμνασιάρχης Μιχαήλ Πρεβελάκης. Η εν λόγω «Διδακτηριακή Επιτροπή» αποτελούμενη από αρκετά έγκριτα μέλη της πόλης τού Ρεθύμνου (όπως οι: Μενέλαος Παπαδάκης, Τίτος Πετυχάκης, Μάνος Τσάκωνας, Σταμάτιος Ρολόγης, Νικόλαος Τρουλλινός, Εμμανουήλ Δερμιτζάκης, Χρυσούλα Αθανασιάδου) δραστηριοποιήθηκε δυναμικά για τη συγκέντρωση χρημάτων προς ανέγερση του νέου γυμνασιακού μεγάρου.
Το σχολείο υπήρξε, για την εποχή του, πολύ σύγχρονο και η Ρεθεμνιώτικη κοινωνία ένιωθε ιδιαίτερα περήφανη γι’ αυτό. Ο Πρεβελάκης στον παραπάνω λόγο του «επί τοις εγκαινίοις τού νέου γυμνασιακού μεγάρου» το αποκαλεί «μέγα, θείον και πολυδαίδαλον έργον, που δεν έμελλε να λειτουργήσει ως απλούν κλασσικόν Γυμνάσιον, αλλ’ ως Σχολή Μέσης Εκπαιδεύσεως, έχουσα μεν τας δύο πρώτας τάξεις κοινάς, από τής τρίτης δε εις δύο τμήματα χωριζομένη. εις τετραετές κλασσικόν Γυμνάσιον και εις τετραετές πρακτικόν Λύκειον». Ήταν εφοδιασμένο με εποπτικά όργανα διδασκαλίας Φυσικής και Χημείας και για την πρακτική εφαρμογή της θεωρητικής παράδοσης από έδρας. Επίσης, στον χώρο του, στη μεγάλη αίθουσα τού Γυμνασίου, δίνονταν ομιλίες από τους διανοούμενους Ρεθεμνιώτες της εποχής αλλά και από τους καθηγητές του σχολείου. Υπήρχε τότε- όπως παρατηρούμε και από τον γενικότερο οργασμό ανέγερσης παντοειδών σχολείων στην πόλη μας- μια άνθιση στην παιδεία, και όχι μόνο, στο Ρέθυμνο.
Αυτός είναι και ο λόγος που με συγκίνηση είδαμε το ημερολόγιο του 1ου ΓΕΛ, που είναι αποτέλεσμα μόχθου της διευθύντριας Αθηνάς Ζησηνάκη, σε συνεργασία με τις καθηγήτριες Αργυρώ Μανούσακα, Βάλια Παπαδάκη, Ευαγγελία Πισκοπάκη με την εικαστική επιμέλεια του χαρισματικού Δημήτρη Κ. Καλλέργη.
Γίνεται μια ιστορική αναδρομή με σπάνιο φωτογραφικό υλικό και η γενική εμφάνιση του ημερολογίου, δικαιώνει εκείνους που το χαρακτήρισαν έργο τέχνης.
