Όλοι ξέρουμε ότι άλλο σημαίνει «μαθαίνω» και άλλο «σκέφτομαι». Με το ρήμα «μαθαίνω» εννοούμε την διά της ακοής ή της όρασης πρόσληψη πληροφοριών για όσα γίνονται γύρω μας και μας αφορούν άμεσα ή έμμεσα και με το ρήμα «σκέφτομαι» αναφέρομαι στην νοητική επεξεργασία που καταλήγει στην αποδοχή ή στην απόρριψη όλων όσα έχουμε ήδη μάθει και δεχτεί.
Μολονότι ένας άνθρωπος συνήθως δεν πιστεύει τόσο εύκολα στα λόγια όσο στα γεγονότα, ας προσπαθήσουμε να σκεφτούμε τι πραγματικά συνέβη στις 28.10.1940 και τι σημαίνει για τους νεοέλληνες η εν λόγω ιστορική επέτειος.
Μια αναγκαία διευκρίνιση, εν είδει παρέκβασης, ας γίνει: Κατά την προσπάθεια να εξετάσουμε τι σημαίνει για τους σύγχρονούς μας η 28η Οκτωβρίου, έμμεσα βλέπουμε και τους παράγοντες που οδήγησαν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν έτσι την σημαντική για τον ελληνισμό αυτή ημέρα. Οι κυριότεροι από τους παράγοντες αυτούς είναι, αναμφίβολα, η κοινωνική τάξη, η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο και το φύλο.
Έχουμε, λοιπόν, και λέμε: Καταρχάς, συμφωνούμε άπαντες ότι οι Ιταλοί, όταν θέλησαν μαζί με τους Γερμανούς συμμάχους τους, να κυριαρχήσουν σε όλον τον κόσμο, απαίτησαν από την Ελλάδα «γη και ύδωρ». Οι Έλληνες αρνήθηκαν και έτσι, τον Οκτώβρη του ’40, ξεκίνησε στα βουνά της Αλβανίας και της Ηπείρου ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, αναπόσπαστο κομμάτι του 2ου παγκοσμίου πολέμου.
Έπειτα, ας δούμε τι μπορεί να σημαίνει η 28η Οκτωβρίου για τους Έλληνες του καιρού μας.
Για όλους, το ΟΧΙ στους Ιταλούς ήταν η έμπρακτη απόδειξη της φιλοπατρίας του Ελληνισμού και η άρνησή του να υποταγεί στον ξενόφερτο επίδοξο κατακτητή.
Για μερικούς, η σχεδόν πάνδημη συστράτευση ήταν η πρώτη μορφή αντίστασης του ελληνικού λαού έναντι του φασισμού (και του ναζισμού), που τα τελευταία χρόνια του μεσοπολέμου είχε κυριαρχήσει στην Ευρώπη. Και γράφουμε σχεδόν πάνδημη, γιατί μπορεί όλοι οι Έλληνες να θέλησαν να πάνε στην πρώτη γραμμή του μετώπου, αλλά το μεταξικό αυταρχικό καθεστώς, για δικούς του λόγους, κράτησε πολλούς αριστερούς στις φυλακές και στις εξορίες.
Για ορισμένους, η πολιτική άρνηση του Μεταξά στους ομοϊδεάτές του Ιταλούς φασίστες του Μουσολίνι δεν είχε σχέση με την φιλοπατρία του, αλλά οφειλόταν στη διπλωματική προσκόλλησή του στους Άγγλους που ευνοούσε την αμοιβαία εξυπηρέτηση πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων στην Βαλκανική χερσόνησο.
Για πολλούς, τέλος, το ΟΧΙ δεν το είπε ο Μεταξάς με μια λέξη ως πρωθυπουργός της Ελλάδας στο γραφείο του στον πρέσβη της Ιταλίας, αλλά το έγραψαν με το αίμα τους στα βουνά της Βορείου Ηπείρου όσοι θεωρούσαν εαυτούς συνεχιστές της ένδοξης παράδοσης των Σαλαμινομάχων, του Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου και των αγωνιστών του 1821 υπέρ της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας του Ελληνικού Γένους.
Προτείνεται, καταλήγοντας, να ψάξουμε χωρίς παρωπίδες και ωτασπιδες ή άλλα «κολλήματα και κωλύματα» και να μάθουμε τι πραγματικά έγινε το 1940 και κατόπιν, μετ’ ελλόγου σκέψεως, μακάρι να μας γίνει παράδειγμα για μίμηση η ανιδιοτελής θυσία όλων όσοι αγωνίστηκαν για τη λευτεριά μας και θα ντρέπονταν, εάν μας έβλεπαν σήμερα να μη τη λογαριάζουμε και να μην την προστατεύουμε από κάθε απειλή…
* Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι φιλόλογος
