«Παρασκευή 20 Ιουνίου 1941: Οι ντόπιοι φέρνουν προμήθειες, ψωμί, γάλα, τυρί, αυγά, αλλά ο Norm [Wiseman], ο Con [Curtain] και ο Νεοζηλανδός αποφασίζουν να κατευθυνθούν προς την ακτή στη Σούγια, να δουν έναν Έλληνα με σκάφος, ει δυνατόν. Εγώ μένω για να συναντήσω έναν άλλον αξιωματικό που πάει να τον φέρει ο Ποπ. Μου παίρνουν τα εσώρουχα για πλύσιμο. Μου δίνουν μια κουβέρτα και τρόφιμα, ένα σακί ψωμί, αυγά, μυζήθρα. Δεν είμαι ευχαριστημένος εκεί και αποφασίζω να φύγω την επομένη…».
«Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 1942: Σηκώνομαι νωρίς, τρώω βολβούς και φεύγω. Το πρώτο χωριό είναι πολύ όμορφο. Πεύκα. Θέλουν να μείνω να φάω αλλά φεύγω. Στο επόμενο χωριό δεν βρίσκω φίλους. όλοι δουλεύουν. Μένω μία ώρα ή περισσότερο και προxωρώ στην πόλη με τα γαϊδουράκια. Είναι ψυχροί γι’ αυτό συνεχίζω την πεζοπορία. Περνώ την κορυφή μέσα από τα σύννεφα στο σκοτάδι. Τι πεζοπορία! Κατευθύνομαι προς ένα φως και με υποδέχονται. Τα πόδια μου ξαναγίνανε καλά. Οι μπότες είναι κακές…».
Αποσπάσματα από το Ημερολόγιο του Len Frazer
Η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών, με αφορμή την 80η επέτειο από τη Μάχης της Κρήτης ανακοινώνει τη νέα δίγλωσση έκδοση της Σειράς «Μαρτυρίες» υπό τον τίτλο: Μια δύσκολη Απόδραση/No Easy Escape του Len Frazer. Η έκδοση του 13ου τόμου της σειράς των Μαρτυριών της ΕΚΙΜ βασίζεται στο ημερολόγιο του αξιωματικού του βασιλικού Αυστραλιανού Μηχανικού Len Frazer στο οποίο αφηγείται την αγωνιώδη προσπάθεια να αποφύγει την αιχμαλωσία περιπλανώμενος επί ένα έτος στην κρητική ενδοχώρα μετά τη λήξη της Μάχης της Κρήτης.
Ο συγγραφέας ξεκίνησε από τη δυτική άκρη της Κρήτης, κινήθηκε ανατολικά και διέφυγε από το νησί από τη νότια κεντρική Κρήτη. Η ιστορία του Len περιγράφει λεπτομερώς το δίλημμα με το οποίο ήρθαν αντιμέτωποι όλοι οι στρατιώτες στα δυτικά του νησιού και τον τρόπο που ο ίδιος το έλυσε.
Το παλιρροϊκό κύμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επρόκειτο να παρασύρει μακριά τον Len Frazer. Η επίθεση των Γερμανών αλεξιπτωτιστών τον βρήκε στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού, στην ευρύτερη περιοχή των Χανίων. Ο Aυστραλός αξιωματικός συμμετείχε στη βασανιστική οπισθοχώρηση των συμμαχικών προς τις ακτές του νότου, όπου και εγκλωβίστηκε μετά την απόσυρση του βρετανικού στόλου από την περιοχή. Μετά την απομάκρυνσή του από την Κρήτη το 1942, επέστρεψε στην Αυστραλία και εν συνεχεία υπηρέτησε στη Νέα Γουινέα και το Μπόρνεο. Μετά το τέλος του πολέμου επέστρεψε στη Μελβούρνη, όπου και πέθανε το 1968.
Γεννημένος το 1908 σε εργατικό προάστιο της Μελβούρνης, ο Len Frazer είχε την ατυχία να χάσει νωρίς τον πατέρα του σε μία από τις φονικές μάχες του Δυτικού Μετώπου κατά την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παρά τις οδυνηρές συνέπειες της απώλειας αυτής, κατάφερε στα χρόνια που ακολούθησαν να πατήσει γερά στα πόδια του, να σταδιοδρομήσει επαγγελματικά ως πολιτικός μηχανικός και τοπογράφος και να αποκτήσει τη δική του οικογένεια.
Τα κείμενα του ημερολογίου επιμελήθηκε ο γιος του, ο κοινωνικός ανθρωπολόγος Dr. Ian Leonard Frazer, γνωστός ήδη στο κοινό των Μαρτυριών από την συμμετοχή του στην επιμέλεια της επίσης δίγλωσσης έκδοσης του 7ου τόμου της σειράς, «James De Mole Carstairs, Απόδραση από την Κρήτη / Escape from Crete». Η εκτενής εισαγωγή του συνδέει τη διήγηση του πατέρα του με άλλες αφηγήσεις, όπως αυτή του Γιώργου Ψυχουντάκη, του γνωστού Κρητικού μαντατοφόρου, ο οποίος ήταν ένας από τους οδηγούς του Len Frazer κατά την πορεία του από τον Αποκόρωνα στη Μεσαρά, διαφωτίζοντας με αυτόν τον τρόπο τις πολύ συχνά αποσπασματικές καταγραφές του ημερολογίου.
Τον 13ο τόμο των Μαρτυριών επιμελήθηκαν οι Κλαίρη Μιτσοτάκη, Ειρήνη Φουκαράκη και Κωστής Μαμαλάκης. Τη μετάφραση κειμένων στα ελληνικά έκανε η Ρόζμαρι Τζανάκη και την τυπογραφική επιμέλεια η Σοφία Γιανναδάκη.
Το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης επαναλειτουργεί στις 2 Ιουνίου 2021. Έως τότε, ο 13ος τόμος της εκδοτικής σειράς Μαρτυρίες της ΕΚΙΜ θα διατίθεται αποκλειστικά στο ηλεκτρονικό πωλητήριο του Μουσείου στον σύνδεσμο https://www.historical-museum.gr/store/.
