Μέσα στις τόσες αναφορές που γίνονται με αφορμή την πανδημία ξεχωρίσαμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια εξαιρετική συνοπτική παρουσίαση των επιδημιών που κάνει ο εκλεκτός συγγραφέας κ. Χάρης Παπαδάκης. Μαζί με την άλλη εξαιρετική εργασία του κ. Χάρη Στρατιδάκη, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στον τύπο, μας δίνει μια πλήρη εικόνα των δοκιμασιών που πέρασε το Ρέθυμνο από επιδημίες και πανδημίες.
Αναφέρει συγκεκριμένα στον προσωπικό του λογαριασμό ο κ. Παπαδάκης ο γνωστός Νταραμανελίτης:
Η τελευταία πανδημία δεν είναι η πρώτη που έπληξε την ανθρωπότητα και το Ρέθυμνο.
Στο Ρέθυμνο είχαμε τις παρακάτω πανδημίες. Λέπρα τον 12ο αιώνα μέχρι και τον 20ο αιώνα. Πανούκλα 1292,1340-1350, 1553, 1556, 1558,1592 -1595. 1646, 1700 και1817-1839. Χολέρα κατά τον βαλκανικό πόλεμο του 1912-1913. Ινφλουέντζια – ασιατική γρίπη του 1918. Δάγγειος πυρετός το 1928 που επλήγη το 1/3 του Ρεθύμνου. Φυματίωση στον μεσοπόλεμο. Ιστορικά η πανούκλα ήταν η χειρότερη και η συχνότερη.
Οι Βενετοί ήταν οι πρώτοι που ανακάλυψαν ότι στην πανδημία μόνο η απομόνωση σώζει. Το 1262 δημιούργησαν το πρώτο ίδρυμα όπου απομόνωσαν τους λεπρούς. Ήταν στο ερημικό νησί του Αγίου Λαζάρου, που βρισκόταν στη μέση της λιμνοθάλασσας της Βενετίας και το ονόμασαν Lasaretto από το όνομα του νησιού. Είδαν ότι είχε αποτέλεσμα και για να μην μεταφέρεται η πανδημία από λιμάνι σε λιμάνι με τα πλοία εφάρμοσαν την εξής τακτική.
Κάθε πλοίο, που είχε αναχωρήσει από περιοχή, όπου υπήρχε πανδημία και έφτανε σε ένα λιμάνι που δεν υπήρχε η αρρώστια το έβαζαν σε «καραντίνα». Δηλαδή το πλοίο δεν έμπαινε στο λιμάνι αλλά έδενε αρόδο – έξω από το λιμάνι, τουλάχιστον 15 ημέρες μέχρι να δουν, αν θα εκδηλωθεί ασθένεια σ’ αυτό.
Δημιούργησαν μέσα σε κάθε λιμάνι τους ένα κτήριο απομόνωσης, το οποίο το ονόμαζαν Lasaretto (από το αρχικό στη Βενετία). Τυχόν επιβάτες ή μέλη του πληρώματος, που αποβιβαζόταν στο λιμάνι, τους έκλειναν σε καραντίνα, δηλαδή τους έκλειναν στο Λαζαρέττο και τους φρουρούσαν τουλάχιστον 15 ημέρες για να δουν αν θα εκδηλωθεί σ’ αυτούς η αρρώστια. Το μέτρο αυτό έπιασε και διατηρείται μέχρι σήμερα. Αργότερα τα κτήρια αυτά μετεξελίχθηκαν σε υγειονομεία η υγειονομικούς σταθμούς.
Ο Γιάννης Σπανδάγος πρωτοδημοσίευσε φωτογραφία, όπου απεικονίζεται, στην περιοχή του σημερινού τελωνείου στο παλιό λιμάνι, κτήριο, όπου στεγαζόταν το γραφείο υγιεινής και μετέπειτα το Λιμενικό Ταμείο. Το κτήριο αυτό κατεδαφίσθηκε το 1935. Πολλοί υποθέτουν ότι λειτουργούσε ως Λαζαρέττο παλιότερα εξ αιτίας της θέσης του.
Τα Λαζαρέττα δεν πρέπει να συγχέομε με τα λοιμοκαθαρτήρια και τους κλιβάνους.
Όλοι οι κατακτητές για φανούν καλοί έκαναν τα λεγόμενα «ευαγή ιδρύματα», τη διοίκηση την είχαν οι ιερωμένοι. Τα ιδρύματα αυτά προοριζόταν για φτωχούς, ορφανά αποφυλακισμένους, ασθενείς ταξιδιώτες και λοιπές αδύναμες ομάδες. Μην φανταστείτε κανένα ίδρυμα Ωνάση. Ένα κτήριο με μια κουζίνα, τραπεζαρία και μερικά κρεβάτια, όπου εφαρμοζόταν περισσότερο η εκκλησιαστική ιατρική. Υπάρχουν οθωμανικά αποδεικτικά έγγραφα στο Ρέθυμνο, όπου το φαγητό που ελάμβαναν καθημερινά ήταν μόνο 1/ 4 ενός ψωμιού. Η συντήρηση τους γινόταν από τον εκάστοτε διοικητή της πόλης, τον διοικητή της εκάστοτε θρησκείας και δωρεές. Επί Ενετοκρατίας τα ιδρύματα αυτά ονομάζονται «Hospitale» εξ ου και ο διεθνής όρος του νοσοκομείου.
Στο Ρέθυμνο τον 14ο αιώνα ιδρύεται το από τον διοικητή του, ρέκτορα, Edgio Marosini τέτοιο ίδρυμα με ναό και ξενώνα στο όνομα της Αγίας Τριάδας Hospitale di San Trinita, που φιλοξενεί ασθενείς ταξιδιώτες και προσκυνητές. Ο Νενεδάκης το τοποθετεί ανατολικά της πόλης έξω από τα τείχη. Σημαντικό τέτοιο ίδρυμα μέσα στην πόλη του Ρεθύμνου είναι το Hospitale di Pieta, που αποτελεί ίδρυμα απροστάτευτων παιδιών και αναφέρεται σε πολλά έγγραφα του 17ου αιώνα. Έγγραφο αναφέρει ότι εκεί στεγάστηκε το τοπικό λοιμοκαθαρτήριο στα τέλη του 17ου αιώνα. Ο Gerolla το τοποθετεί δυτικά της πόλης εντός των τειχών και υποθέτει ότι ήταν σταθμός απολύμανσης και προληπτικού ελέγχου.
Επί οθωμανοκρατίας τα ιδρύματα αυτά, ονομάζονται «Γκουρεμπά», όταν προσφέρουν νοσοκομειακή περίθαλψη και «Ιμαρέτ», όταν προσφέρουν περίθαλψη σε ορφανά και φαγητό σε φτωχούς. Από το 1866 μετατράπηκαν σε υπολειτουργούντα δημοτικά νοσοκομεία «Μπελεντιγέ Χαστανεζί» μέχρι να μεταμορφωθούν στα σημερινά νοσοκομεία. Τα προαναφερόμενα ευαγή ιδρύματα δεν πρέπει να συγχέονται με τα στρατιωτικά νοσοκομεία που ονομάζονται και αυτά Hospitali. Το Ιμαρέτ στο Ρέθυμνο στεγαζόταν στην αίθουσα του Αγίου Φραγκίσκου, όπου σήμερα στεγάζεται τμήμα του Αρχαιολογικού Μουσείου. Το πρώτο δημοτικό νοσοκομείο στη γωνία Αρκαδίου και Χατζηγρηγοράκη.
Στο Ρέθυμνο το πρώτο νοσοκομείο για πολίτες, με την έννοια του νοσοκομείου με επιστήμονες γιατρούς και ιατροφαρμακευτικό υλικό, κτίστηκε και εξοπλίστηκε από τους Ρώσους επί αυτονομίας της Κρήτης και εγκαινιάσθηκε 6η Μαρτίου 1899. Το κτήριο είχε ειδικό τμήμα αφροδισίων νοσημάτων εξ αιτίας της έξαρσης τους λόγω στρατευμάτων και πολλών πορνών. Το κτήριο του σώζεται μέχρι σήμερα στη σχολή Αστυνομίας.
Θεωρήσαμε σκόπιμο να αναδημοσιεύσουμε αυτά τα τόσο ενδιαφέροντα για χάρη των αναγνωστών μας που δεν είναι χρήστες του διαδικτύου.
