Μια κρίσιμη ιστορική καμπή

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος για να κατευνάσει τα εριστικά και διχαστικά αυτά πνεύματα και την αδικαιολόγητη, οξεία κομματική αντιπαράθεση δημοσίευσε μια σειρά άρθρων στο «Βήμα» του Λαμπράκη, μεταξύ των οποίων ανέφερε ότι: «ο τόπος ευρίσκεται εις παραμονάς εκρήξεως ενός εμφυλίου Πολέμου. Ποιαί είναι αι ευθύναι; Που κείνται αι αιτίαι; Είναι η δυνατή η πρόληψη του κακού;».
Εν συνεχεία θα υπερασπισθεί το έργο των κυβερνήσεών του μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τονίζοντας ότι επιδίωξε πάση θυσία, να λησμονηθεί το θλιβερό παρελθόν του Εθνικού Διχασμού με το να εφαρμόσει στη Διοίκηση πλήρη ισοπολιτεία και ισονομία με συνειδητή, παραδειγματική αμεροληψία. Αναφέρθηκε επίσης εκτός των άλλων, στην προσχεδιασμένη, δόλια και ύπουλη δολοφονική απόπειρα εναντίον του.
Αμέσως μετά αρχίζει να δημοσιεύσει και ο Ιωάννης Μεταξάς στον τύπο άρθρα, αλλά, εν αντιθέσει προς εκείνα του Βενιζέλου, εμπρηστικά με τα οποία ήθελε να απαλλάξει από την ευθύνη και από τις κατηγορίες το Γούναρη, να τον εξιλεώσει και να τον αθωώσει. Οπωσδήποτε με σκοπό να αναζωπυρώσει την οξύτατη αντίθεση και εχθρότητα, να αναμοχλεύσει τα πολιτικά πάθη με συκοφαντίες, και να διευρύνει το χάσμα μεταξύ των δύο παρατάξεων.
Όπως και να ‘χει το πράγμα, από τα άρθρα του Ιωάννη Μεταξά ήταν σαφές και ξεκάθαρο, ότι είχε ήδη εκκολαφθεί το «αυγό του φιδιού» ενώ τα σύννεφα μιας μελλοντικής καταιγίδας αυταρχικών και απολυταρχικών πολιτικών καταστάσεων, ήταν ορατά και υπήρχε σε όλους η βεβαιότητα ότι πλησιάζουν.
Εάν θα μπορούσε να αποδοθεί σήμερα το τεταμένο πολιτικό κλίμα της εποχής εκείνης, φθίνοντος του 1934 και αρχομένου του 1935, θα διεπίστωνε ο καθείς, ότι στους δημοκρατικούς πολιτικούς κύκλους υπέβοσκε ανησυχία, αγωνία και ανασφάλεια για τον επικρεμάμενο κίνδυνο. Υπήρχε έκδηλη διάχυτη αγανάκτηση και φόβος για εκτροπή εκ του ομαλού πολιτικού βίου. Επικρατέστερος εξ’ όλων των μνηστήρων της δικτατορίας. (Πάγκαλος, Κονδύλης, Παπάγος) και κορυφαίος εραστής αυτής της εκτροπής ήταν ο Ιωάννης Μεταξάς. Τούτο όμως θα μπορούσε να συμβεί όπως και συνέβη μόνο με την Παλινόρθωση, την έλευση του βασιλιά.
Χωρίς την Παλινόρθωση ήταν αδύνατη έως αδιανόητη η δικτατορία Μεταξά, εφόσον με τον Ελευθέριο Βενιζέλο είχαν διαμορφωθεί ομαλές πολιτικές συνθήκες και είχε επικρατήσει στη χώρα και αναπτυχθεί ένα ευνοϊκό κλίμα μετριοπάθειας, συμβιβασμού και ανεκτικότητας.
Στις 24 Φεβρουαρίου θα βρουν πολλοί βασιλόφρονες ως πρόσχημα το μνημόσυνο του θανόντος στο Παλέρμο της Ιταλίας τέως βασιλιά Κωνσταντίνου, θα περιέλθουν τους δρόμους της Θεσσαλονίκης και με προκλητικά, εμπρηστικά συνθήματα θα αποδοκιμάσουν το Βενιζέλο και τη Δημοκρατία, ενώ αντίθετα ζητωκραυγάζουν υπέρ της Βασιλείας.
Από εκείνη την ημέρα παρατηρείται έντονη κινητικότητα στους βενιζελικούς κύκλους. Οι φίλοι του Βενιζέλου αρχίζουν να οργανώνουν και να προετοιμάζουν το Κίνημα και να βολιδοσκοπούν παράγοντες (Πλαστήρα, Οθωναίο κ.α.) για να εξιχνιάσουν κατά πόσον είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν την αρχηγία. Την ηγεσία του κινήματος θα αναλάβει τελικά μια τριανδρία η οποία θα συγκροτηθεί από τους Στρατηγό Βλάχο, Πλοίαρχο Κολιαλέξη και Συνταγματάρχη Σαράφη, οι οποίοι θα αποφασίσουν, να κάνουν το πρώτο βήμα με την κατάληψη του Ναυστάθμου και επομένως ολοκλήρου του Ελληνικού Στόλου. Το απόγευμα της 1ης Μαρτίου του 1935 ο Ναύαρχος Δεμέστιχας και ο Πλοίαρχος Κολιαλέξης, με τριάντα ακόμα αξιωματικούς του Ναυτικού, θα εξουδετερώσουν τη φρουρά του φυλακίου και με ακάτους θα περάσουν και θα κατεφθάσουν στο Ναύσταθμο. Μετά από αναίμακτη συμπλοκή θα καταλάβουν το διοικητήριο, ενώ ο Δεμέστιχας θα κυριεύσει αμαχητί το θρυλικό «Αβέρωφ» χάρις στο μυημένο πλήρωμα αξιωματικών και ναυτών.
Οι επαναστάτες θα καταλάβουν επίσης πολλά άλλα πολεμικά αλλά δυστυχώς όχι όλα, καθώς και όλα τα υποβρύχια.
Με αναπτερωμένο το ηθικό για την περιφανή, ανέλπιστη επιτυχία που, θα είναι όμως παροδική, ο στόλος των επαναστατών, υπό το Ναύαρχο Δεμέστιχα, ξανανοίγεται στο πέλαγος. Θα συμβεί τότε το ανεπανόρθωτο, ολέθριο σφάλμα, το ασυγχώρητο, περίτρανο λάθος. Αντί να κατευθυνθεί ο στόλος προς τη Θεσσαλονίκη, θα καταπλεύσει προς την Κρήτη και θα αράξει στη Σούδα. Αυτός ο άστοχος χειρισμός των επαναστατών, οι οποίοι δεν εστάθμισαν τα υπέρ και τα κατά, δε μελέτησαν προσεκτικά και δεν αξιολόγησαν τους κινδύνους, οδήγησαν το κίνημα στην αποτυχία.
Αν ο στόλος έπλεε προς Θεσσαλονίκη και προς Καβάλα ήταν σίγουρη η επιτυχία του κινήματος, διότι θα ξεσήκωνε τις φρουρές της Βορείου Ελλάδας, των οποίων η ηγεσία ήταν αξιωματικοί βενιζελικοί στη συντριπτική πλειοψηφία. Στην Κρήτη η επιρροή του Τσαλδάρη ήταν περιορισμένη έως ανύπαρκτη, επομένως η παρουσία του Στόλου εκεί ήταν περιττή. Με την κατίσχυση του κινήματος στη Μακεδονία και στη Θράκη η πτώση της κυβερνήσεως θα ήταν θεαματική.
Μόλις πληροφορήθηκε ο Σαράφης την κατάληψη του Ναυστάθμου, σίγουρος για την ευνοϊκή έκβαση του κινήματος και ότι όλα προχωρούσαν ικανοποιητικά, σπεύδει με αξιωματικούς και πολίτες εθελοντές και καταλαμβάνει το Πρότυπο Τάγμα Ευζώνων στου Μακρυγιάννη. Εκ παραλλήλου ο Τσιγάντες καταλαμβάνει τη σχολή Ευελπίδων. Επέλεξαν κατ’ αρχήν τις δύο αυτές θέσεις κλειδιά, νευραλγικά σημεία για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Μέχρι και την επόμενη ημέρα του κινήματος (Σάββατο 2 Μαρτίου) καμιά φρουρά της Μακεδονίας, της Θράκης και της Κρήτης δεν έχει επαναστατήσει.
Τελικά το πρωί της Κυριακής 3ης Μαρτίου ο Καμένος καταλύει στη Βόρειο Ελλάδα τις κυβερνητικές αρχές και διακηρύσσει με προκηρύξεις, ότι το Δημοκρατικό πολίτευμα βρίσκεται σε άμεσα επικείμενο κίνδυνο. Αμέσως προσέρχονται αθρόως πολίτες να καταταγούν εθελοντές στο στρατό, περίπου 8000. Όμως θα καταταγούν μόνο οι 5000, διότι δεν υπήρχε στις αποθήκες ο επαρκής οπλισμός.
Την ίδια ημέρα ο Τσαλδάρης επιχειρεί ένα συλλαλητήριο στο οποίο έξαλλοι, φανατισμένοι αντιβενιζελικοί κραυγάζουν επαίσχυντα συνθήματα (κρεμάλες, στο Γουδί κ.λπ.) ενώ κραδαίνουν ένα ομοίωμα του Βενιζέλου πάνω σε αγχόνη. Εξ’ άλλου ο Τσαλδάρης κηρύσσει Στρατιωτικό Νόμο, και καταστρατηγεί βασικές αρχές του Συντάγματος. Αυτό όμως έπρεπε να γίνει μόνο με απόφαση της Βουλής. Επίσης συνιστά έκτακτα στρατοδικεία και επιβάλει λογοκρισία.
Στα Χανιά από την άλλη διοργανώνεται ένοπλο συλλαλητήριο με ομιλητή το Βενιζέλο και με προτροπή του καταλύονται οι κυβερνητικές αρχές και αντικαθίστανται από επαναστατικές. Τώρα ο Βενιζέλος ως αρχηγός πλέον των επαναστατών (Στρατού και Στόλου) δίδει εντολές, ο Στόλος να αποπλεύσει προς Βορράν.
Στις 5 Μαρτίου θα φθάσει ο Δεμέστιχας με το «Αβέρωφ» στην Καβάλα. Πολύ αργά. Ο «εγκέφαλος» της αντεπανάστασης Ιωάννης Μεταξάς παραμένει στην Αθήνα και συντάσσει σχέδια επί σχεδίων. Καλεί σε επιστράτευση και διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία με τον Κονδύλη. Ανταγωνίζονται και αγωνίζεται ο καθένας για τον εαυτό του, να αναδειχθεί και να αναλάβει την κυβέρνηση της δικτατορίας.
Η πρώτη σύγκρουση μεταξύ του κυβερνητικού στρατού και των επαναστατών θα επέλθει στο 60ο χιλμ. της οδού Θεσσαλονίκης Σερρών. Οι επαναστάτες θα υποχωρήσουν και θα εγκατασταθούν στην πόλη των Σερρών (6 Μαρτίου). Στις 7 Μαρτίου κυβερνητικό πυροβολικό βάλλει εναντίον των επαναστατών. Οι στιγμές είναι κρίσιμες. Αρχίζει η μοιραία υποχώρηση και τελικά η κατάρρευση του κινήματος.
Το πρωί της 12ης Μαρτίου το ζεύγος Βενιζέλου και τα επιτελεία των επαναστατών και πρωτεργατών του κινήματος επιβιβάζονται στη Σούδα στον «Αβέρωφ» Στη Ρόδο ο Βενιζέλος θα υποστεί το πρώτο εγκεφαλικό επεισόδιο.
Στην Αθήνα αρχίζουν οι συλλήψεις, οι καταδίκες και οι εκτελέσεις των τριών (Παπούλας, Κοιμήσης, Βολάνης), ενώ θα αρχίσουν οι πανηγυρισμοί των αντιβενιζελικών. Στις 20 Μαρτίου θα ανασχηματισθεί η Κυβέρνηση Τσαλδάρη με υπουργό Στρατιωτικών τον Κονδύλη.
Η ανασχετική αποτυχία του Βενιζελικού Κινήματος που τελικώς χάθηκε υπήρξε για τη χώρα μια τραγική εθνική συμφορά. Δημιούργησε κλίμα οξυμένων παθών και αδιαλλαξίας. Ευνόησε την Παλινόρθωση και την έλευση της 4ης Αυγούστου. Η 4η Αυγούστου γέννησε τους δωσίλογους της γερμανικής κατοχής, η ίδια κυοφόρησε τον Εμφύλιο και εξέθρεψε τα σταγονίδια της Απριλιανής δικτατορίας!…
Ήταν κακιά η ώρα της 4ης Αυγούστου γιατί υπήρξε γεννήτωρας για όλα τα μετέπειτα και τα επέκεινα, τα όσα ακολούθησαν και ακολουθούν τον κάθε σατράπη, τύραννο ή τυραννίσκο και την κάθε τυραννίδα!
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ο μεγαλόπνευστος πολιτικός που συνιστούσε ότι πιο διαλεκτό είχε το έθνος γεμάτος φως, αγαθές πράξεις και αγαθούς σκοπούς, για το γενικό καλό, εντούτοις δεν κατάφερε να εξαλείψει τη διχόνοια την οποία καλλιεργούσαν οι απέναντι και να αποτρέψει τη λαίλαπα της 4ης Αυγούστου.