Μια σύντομη επισκόπηση της συλλογικής οργάνωσης εμπόρων

Οι σημερινές επαγγελματικές οργανώσεις έχουν ως ιστορικό τους προηγούμενο τις συντεχνίες (ή συνάφεια κατά την Βυζαντινή περίοδο): Αποτελούσαν μια επαγγελματική ένωση μαστόρων τεχνιτών ή εμπόρων με αυστηρή ιεραρχία στις οποίες δεν μπορούσε κανείς να ενταχθεί εύκολα, και οι οποίες είχαν σαν στόχο να προασπίσουν τα συμφέροντα των μελών τους και να μην επιτρέψουν εύκολα την είσοδο νέων μελών.

Στην Ελλάδα η ιστορική μετάβαση από την συντεχνία στο επαγγελματικό σωματείο συντελέστηκε με τον νόμο Ν.241/1914 των Φιλελεύθερων του Ελ. Βενιζέλου, ο οποίος και απαγόρευσε την κοινή οργάνωση εργοδοτών και μισθωτών.

Προέκυψαν έτσι, αφενός οι Εργοδοτικές Οργανώσεις για τους επιχειρηματίες, και αφετέρου τα Συνδικάτα για τους μισθωτούς.

Η σημερινή συλλογική οργάνωση του ελληνικού Εμπορίου, με επιστέγασμα την ίδρυση της ΕΣΕΕ δεν ήταν μια απλή διαδικασία, είναι στην πραγματικότητα η κατάληξη μιας μακράς διαδρομής που ξεκίνησε από τον 19ο αιώνα, όταν έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτοι τοπικοί εμπορικοί σύλλογοι που δραστηριοποιήθηκαν στην χώρα. Έτσι, η ΕΣΕΕ δημιουργήθηκε από τη συνεργασία των μεγάλων τοπικών Εμπορικών Συλλόγων που δραστηριοποιούνται στην ελληνική κοινωνία από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, οι οποίοι στην πορεία του χρόνου αναζήτησαν στενότερη μεταξύ τους επικοινωνία και συνένωση των δυνάμεών τους, για την αντιμετώπιση των κοινών τους προβλημάτων. Συγκεκριμένα, οι πρώτοι εμπορικοί σύλλογοι που συγκροτήθηκαν ήταν: της Σύρου το 1894, του Πειραιά το 1900, της Αθήνας το 1902, της Πάτρας το 1904, του Ρεθύμνου το 1907 (πρώτος στην Κρήτη – και 8 χρόνια πριν της Θεσσαλονίκης το 1916) αμέσως μετά ιδρύεται ο Ε.Σ. του Ηρακλείου, των Χανίων κ.α.

Οι εμπορικοί σύλλογοι διατήρησαν το πρωτοβάθμιο επίπεδο εκπροσώπησης μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Για μια μακρά περίοδο -από το 1961 έως το 1987- λειτούργησε ένα άτυπο όργανο: το Συντονιστικό Συμβούλιο Εμπορικών Συλλόγων Ελλάδος (ΣΣΕΣΕ). Ενώ το 1987 συστάθηκε η πρώτη ομοσπονδία του εμπορίου, η Ένωση Εμπορικών Συλλόγων Ελλάδος (ΕΕΣΕ), η οποία προετοίμασε την ίδρυση της τριτοβάθμιας οργάνωσης του εμπορίου, Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου (ΕΣΕΕ). Η κίνηση αυτή ολοκληρώθηκε πολύ καθυστερημένα σε σύγκριση με τον χρόνο ίδρυσης των πρώτων εμπορικών συλλόγων, μόλις το 1994.

Η ανάγκη για συλλογική οργάνωση των επιχειρηματιών με την μορφή που την ξέρουμε σήμερα, αποδίδεται ιστορικά ως απάντηση σε δύο «απειλές»:

• τις πιέσεις των συνδικάτων και

• την αναγκαιότητα τοποθέτησης έναντι των κρατικών/δημόσιων πολιτικών.

Το γεγονός ότι οι πρώτες εργοδοτικές οργανώσεις στην Ελλάδα ήταν οι Εμπορικοί Σύλλογοι δεν είναι τυχαίο. Η επιχειρηματική δράση στον τόπο μας ήταν συνυφασμένη με την εμπορική δραστηριότητα, τόσο πριν αλλά και όσο και κατά τις πρώτες δεκαετίες από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους. Άρα και οι πρώτες εργοδοτικές οργανώσεις ήταν εκείνες των εμπόρων.

Αυτό που θα πρέπει να επισημάνουμε στο σημείο αυτό, είναι ότι η συλλογική εκπροσώπηση των εργοδοτών δεν δημιουργείται και δεν εξελίσσεται στο κενό. Συνδέεται με το εκάστοτε αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, με τις συγκεκριμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται και ανθίζουν σε αυτήν.

Από την εποχή των πρώτων εμπορικών συλλόγων και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980 (όταν έκαναν δυναμικά την εμφάνισή τους και στην Ελλάδα οι νέες μορφές εμπορίου), η κύρια μορφή της εμπορικής επιχειρηματικής δραστηριότητας ήταν το γνωστό μας εμπορικό κατάστημα, στις διάφορες εκφάνσεις του. Εκπρόσωποι του ήταν οι δυναμικοί τοπικοί Εμπορικοί Σύλλογοι, που ήταν (και παραμένουν) οι συνδετικοί κρίκοι της τοπικής κοινωνίας, αλλά και οι προσδιοριστικοί παράγοντες και φορείς χάραξης σχετικών εθνικών πολιτικών.

Κατά τον ίδιο τρόπο η εντατική προσπάθεια από πλευράς του εμπορικού κόσμου κατά το διάστημα 1987-1994 για την δημιουργία ενός τριτοβάθμιου οργάνου (εναρμονιζόμενο και με τις διατάξεις του Ν. 1712/87), αντανακλά τις νέες αναγκαιότητες και τις επιχειρηματικές ανακατατάξεις.

Η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ) είναι η τριτοβάθμια οργάνωση του ελληνικού εμπορίου, έχοντας στη δύναμή της 15 Ομοσπονδίες, περισσότερους από 310 Εμπορικούς Συλλόγους και 5 συνδέσμους Εμπορικών Αντιπροσώπων από όλη τη χώρα. Σήμερα αποτελεί την υπεύθυνη «φωνή» του ελληνικού εμπορίου και της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας

Όταν αναφερόμαστε στην περίοδο μετά το 2000 έως και σήμερα, γνωρίζουμε όλοι ότι πρόκειται για μία περίοδο που επηρεάζει έντονα όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικού και πολιτικού πεδίου, άρα αναπόφευκτα θέτει ένα νέο πλαίσιο ως προς τη δράση της ΕΣΕΕ.

Η ΕΣΕΕ ως σημαντικός κοινωνικός εταίρος και εκφραστής των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οφείλει να αξιοποιεί την κεφαλαιοποίηση της θέσης της για τη βελτίωση του εμπορικού περιβάλλοντος, και να προσπαθεί να συμβάλλει στην υπέρβαση της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας.

Μεγάλο όπλο της Συνομοσπονδίας σε αυτή την περίοδο είναι η διαρκής κατάθεση τεκμηριωμένων προτάσεων και αντιπροτάσεων σε όλους τους αρμόδιους φορείς λήψης αποφάσεων. Το έργο αυτό, επιτελείται και συνεχίζεται με επιστημονικό τρόπο από το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών (ΙΝΕΜΥ). Έτσι, το Ελληνικό Εμπόριο επιδεικνύει όπως οφείλει, μεγάλη υπευθυνότητα τοποθετούμενο επί του συνόλου των ζητημάτων που απασχολούν τον εμπορικό κόσμο, με προτάσεις και υλικό τεκμηρίωσης που ενισχύουν την αξιοπιστία του ως θεσμικό συνομιλητή.

Θα πρέπει πιστεύω, να αναζητηθούν νέοι τρόποι οργάνωσης ούτως ώστε η συλλογική μας δράση και οι δομές πού έχουμε δημιουργήσει να συμβάλλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη των επιχειρήσεων μας (όπως και της οικονομικής αποτελεσματικότητας του κλάδου) σε μια διαδικασία παγκοσμιοποίησης και αναδιάταξης. Από αυτή την αφετηρία ορμώμενοι, μερικά από τα ερωτήματα που τίθενται για το Αύριο πιστεύω ότι θα πρέπει να είναι τα ακόλουθα:

• Πώς θα απαντήσει και οργανωτικά ο εμπορικός κόσμος σε ένα νέο επιχειρηματικό και διεθνοποιημένο περιβάλλον, όπου πλέον ολόκληρος ο Ελληνικός Τριτογενής τομέας αντιμετωπίζει (επιπλέον της οικονομικής κρίσης) τον παγκόσμιο ανταγωνισμό;

• Η Εμπορική δραστηριότητα, μαζί με τον Τουρισμό, είναι γνωστό ότι αποτελεί τη «βαριά βιομηχανία» παροχής θέσεων απασχόλησης της οικονομίας μας. Όμως, επίσης πολλά άλλα χαρακτηριστικά της, αλλά και ταυτόχρονα, οι πιέσεις που ασκούνται αυξανόμενες σε μεγάλο αριθμό μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων- εμφανίζονται και σε άλλους κλάδους του Τριτογενούς τομέα. Μήπως συνεπώς, θα πρέπει η ΕΣΕΕ να αναλάβει την πρωτοβουλία επικοινωνίας και με τους υπόλοιπους κλάδους του Τριτογενούς ώστε να αναζητηθούν απαντήσεις – κοινές δράσεις σε κοινά προβλήματα, που θα επιτρέψουν την καλύτερη και πληρέστερη αντιμετώπιση των προκλήσεων της «μεταμνημονιακής εποχής»;

• Πώς θα διαχειριστούμε την νέα πρόκληση της αναδιάρθρωσης του εμπορίου και των υπηρεσιών που εμφανίζεται με ιδιαίτερη έμφαση αλλά και ιδιότυπα, πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά (υπέρμετρες επιβαρύνσεις – μείωση ενεργούς ζήτησης – συγκεντρωτισμός του κλάδου κ.α.), στον τόπο μας;

Οι επικείμενες εκλογές του Εμπορικού Συλλόγου Ρεθύμνου, και η συνεπαγόμενη εκλογή των αντιπροσώπων του στα όργανα της Ομοσπονδίας Εμπορικών Συλλόγων Κρήτης και της ΕΣΕΕ, πιστεύω ότι αποτελούν μια σημαντική ευκαιρία, σε μια κρίσιμη συγκυρία, για τον εμπορικό κόσμο του Ρεθύμνου.

Μπροστά μας βρίσκονται πραγματικά μεγάλες προκλήσεις, που σηματοδοτούν ένα όχι και τόσο εύκολο δρόμο. Προκλήσεις όπως για παράδειγμα ο αυξανόμενος ανταγωνισμός και το όχι ιδιαίτερα φιλικό για τις επιχειρήσεις μας περιβάλλον από το κράτος. Αλλά επίσης προκλήσεις όπως οι νέες μορφές οργάνωσης μας, σαν αυτή που αφορά στα «Ανοικτά Κέντρα Εμπορίου», η εκμετάλλευση (και όχι ο φόβος) από εμάς των νέων διαδικτυακών τεχνολογιών, όπως η συνεχής εκπαίδευση και η ενημέρωσή μας αλλά και η δημιουργία μιας αληθινά διακριτής ταυτότητας για τις επιχειρήσεις μας και γενικότερα για τον τόπο μας, το Ρέθυμνο.

Οι μεγάλες αυτές προκλήσεις αφορούν αναγκαστικά όλους μας, και είναι από εκείνα τα ζητήματα στα οποία μπορούμε και πρέπει να ανταποκριθούμε συμμετοχικά. Προκλήσεις που απαιτούν ιδέες, απαντήσεις και δύναμη παρέμβασης ως προς τις οποίες ο καθένας μας θα πρέπει να ακουστεί, και να συμβάλλει, για ένα ΑΥΡΙΟ που θα είναι καλύτερο από το δύσκολο παρόν, για όλους μας. Τόσο ως υποψήφιοι όσο και ως συμμετέχοντες στην εκλογική διαδικασία, όντας μέρος της τοπικής εμπορικής κοινότητας.