Μετά τη σφαγή Άγγλων και Ελλήνων από του Τούρκους στο Ηράκλειο στις 25 Απριλίου 1898 οι Μεγάλες Δυνάμεις πείθονται, ότι με του Τούρκους δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια διαπραγματεύσεων. Επιδίδεται τελεσίγραφο προς την Τουρκία με την προειδοποίηση – απαίτηση, να εγκαταλείψει πάραυτα την Κρήτη ο Τουρκικός Στρατός και η Τουρκική Χωροφυλακή.
Με την απελευθέρωση της Κρήτης από τον Τουρκικό ζυγό δύο ιστορικές φυσιογνωμίες δεσπόζουν στο πολιτικό προσκήνιο του μαρτυρικού νησιού.
Ο πρίγκιπας Γεώργιος, ο οποίος αναλαμβάνει καθήκοντα διακυβέρνησης, ως Ύπατος Αρμοστής της νεοσύστατης Αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος ετύγχανε ο επί της Δικαιοσύνης σύμβουλος.
Στο αυθύπαρκτο, ανεξάρτητο κρατίδιο οι εξελίξεις διαγράφονται ανησυχητικές από πλευράς ασφάλειας. Παρατηρείται έξαρση βίας, αδικοπραγίας, παρανομίας και πάσης ανομίας. Πρωταρχική αναγκαιότητα και μέλημα η ίδρυση μονάδας είτε μονάδων χωροφυλακής, στα πλαίσια ενός σωφρονιστικού κρατικού μηχανισμού, για την ασφάλεια των πολιτών.
Στις 23 Μαρτίου 1905 συνέρχεται η Συνέλευση του Θερίσσου, με πρωτοβουλία του Ελ. Βενιζέλου, η οποία «κηρύττει την πολιτική ένωση της Κρήτης μετά του Ελληνικού Βασιλείου εις εν μόνον ελεύθερον και συνταγματικόν κράτος».
Το Θέρισσο υπήρξε ένα επίτευγμα ανεπανάληπτο, αξεπέραστο και αξιοθαύμαστο στην ελληνική ιστορία. Ποιός άλλος θα αποφάσιζε το παράτολμο αυτό εγχείρημα, να τα βάλει με τα πενιχρά, ελάχιστα εκείνα μέσα απέναντι σε μια άτεγκτη εξουσία του πρίγκιπα, αποφασισμένη να συντρίψει, δια πυρός και σιδήρου, κάθε πολιτική αλλαγή. Μόνο η ιδιοφυία και μεγαλοφυΐα του Ελευθερίου Βενιζέλου θα το επιχειρούσε και θα το κατόρθωνε.
Και το κατόρθωσε η πολυθρύλητη, κορυφαία φυσιογνωμία του μεγάλου πολιτικού, διότι ήταν χαρισματική. Οξυδέρκεια, αποφασιστικότητα, τόλμη, διορατικότητα, γενναιοψυχία, ευγλωττία και παράλληλα ψυχή τρυφερή και ευαίσθητη. Χαρακτηριστικό της ευφυΐας του δείχνουν οι πανεπιστημιακές του σπουδές, όταν έβαλε τα γυαλιά στον καθηγητή Κρασσά. Είναι ένα μυστήριο ωστόσο, πώς τον εμπιστεύτηκαν και πώς τον ακολούθησαν, ριψοκινδυνεύοντας τη ζωή τους, όλοι αυτοί οι χωρικοί οι απλοϊκοί, οι αγράμματοι, οι αμόρφωτοι και ακαλλιέργητοι; Πως έγινε να ασπαστούν και να υιοθετήσουν τις πεποιθήσεις και τα οράματά του, για να ξεκινήσει η επανάσταση από μια δράκα μόλις εκατό όλους κι όλους χωροφύλακες;
Ο συμπολίτης Μιχάλης Πριναράκης μελέτησε όλα αυτά τα συγκλονιστικά γεγονότα. Ερεύνησε κάθε πτυχή και κάθε παράμετρο, για να εκπονήσει τελικά αυτή τη συγγραφή και να γνωρίσει η νεότερη γενιά την αιματηρή «άγνωστη» περίοδο της Κρητικής Πολιτείας και της μετάβασης από την Αυτονομία στην πολυπόθητη ένωση.
Το πόσο τεράστιο υπήρξε το έργο του Βενιζέλου, μας αποδεικνύουν οι αποτυχημένες, μετά από αυτόν, αλλεπάλληλες πολιτικές εξελίξεις στην Κύπρο και τα εφιαλτικά, τραγικά γεγονότα στο μαρτυρικό νησί.
Ο συγγραφέας πραγματεύεται και συνδυάζει αρμονικά δύο θέματα, τα οποία συνετέλεσαν και συνέβαλαν από κοινού στην αδιάσπαστη εθνική ενότητα και σε μια συγκροτημένη οντότητα του νεοσύστατου κρατιδίου. Ο πρωταγωνιστικός, αποφασιστικός ρόλος και η σύντομη βιογραφία του Ελευθερίου Βενιζέλου είναι η μια θεματική ενότητα του βιβλίου αφενός κι αφ’ ετέρου η άλλη είναι η συντονισμένη δράση της Κρητικής Χωροφυλακής. Αυτοί υπήρξαν οι δύο ουσιαστικοί παράγοντες, που συνέβαλαν στην πολυπόθητη Ένωση της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, ότι το αβυσσαλέο μίσος της αντιβενιζελικής βασιλικής παράταξης επέφερε στη χώρα μεγάλη εθνική ανεπανόρθωτη ζημιά. Καλλιεργήθηκε εκείνα τα χρόνια ένα αίσθημα αντιπάθειας και εχθρότητας, ένα μίσος άσβεστο και θανάσιμο εναντίον του Βενιζέλου.
Ο Βενιζέλος συμβόλιζε τις καινούργιες ιδέες, αυτό που χαρακτηρίζεται νέο πνεύμα, νέο αίμα, νέο πρόσωπο, καινούργιος άνθρωπος. Οι οπαδοί του τον πίστεψαν ως τον φορέα ανανεωτικής, αναζωογονητικής πνοής και δύναμης.
Η παράθεση ενός θλιβερού ιστορικού γεγονότος από το συγγραφέα στη σελίδα 26 μας δίδει με ενάργεια το φορτισμένα τεταμένο πολιτικό κλίμα, που προήλθε από τη ρήξη στις σχέσεις του Βενιζέλου με τον αυταρχικό βασιλιά.
«Αυτός ο σκούληκας –αναφέρει (ο καταραμένος διχασμός) κατατρώει τα σπλάχνα του Ελληνισμού ως τις μέρες μας. Αυτός ο ίδιος σκούληκας οδήγησε ορισμένους Έλληνες στο έσχατο σημείο Εθνικής και ηθικής κατάπτωσης, να τον καταδικάσουν δύο φορές σε θάνατο, να επιχειρήσουν δύο φορές να δολοφονήσουν τον Εθνάρχη με τη συνθήκη των Σεβρών στην τσέπη, να τον αναθεματίσουν και να μην επιτρέψουν το λαϊκό προσκύνημα στη σεπτή σωρό του κατά τον επαναπατρισμό από την εξορία».
Τύχη αγαθή ο γράφων όχι μόνο είχε δει σε ομιλίες του το Βενιζέλο (πλατεία Αγνώστου και παλαιό Δημαρχείο προκυμαία) αλλά και να τον έχει γνωρίσει από κοντά και να τον έχει κάνει ακόμα και φίλο. Ευρισκόμενος ο πατέρας μου στα Χανιά, τον ρώτησε ο νονός μου Αρπακουλάκης, αν θέλει να του συστήσει το Βενιζέλο και να τον χαιρετήσει. Με πήρε ο πατέρας μου, μαζί τους, στο σπίτι του στη Χαλέπα. Βγαίνοντας από ένα δωμάτιο ο Βενιζέλος, στο χολ, είδε ένα παιδάκι. «Πώς σε λένε παιδί μου;» «Μανολάκη», «Από αυτή τη στιγμή Μανολάκη μου είμαστε και θα ‘μαστε φίλοι». Θα ήμουν 5 ή 6 χρονών και παρά την απόσταση του χρόνου η συγκλονιστική αυτή συνάντηση μου μένει ανεξίτηλη.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αγαπήθηκε αλλά και μισήθηκε όσο κανένας άλλος πολιτικός. Μεταξύ εκείνων των εξεχόντων των Γραμμάτων, που τον θαύμαζε απεριόριστα, υπήρξε ο μεγάλος ποιητής Κωστής Παλαμάς, ο οποίος διέκρινε στο χαρακτήρα του την παιδική αθωότητα, την έλλειψη υστεροβουλίας και ότι μισήθηκε, χωρίς να μισήσει.
Προς επίρρωσιν των χαρισμάτων αυτών ο Κωστής Παλαμάς πλέκει διθυραμβικό εγκώμιο, στο οποίο εκφράζει επίσης πόσο μισήθηκε και πόσο αδικήθηκε στους υπέροχους παρακάτω στίχους, που συγκλονίζουν.
Μεγάλος είσαι. Κι αν περιμένεις
γύρω ο λαός σου γνωρίζοντας σε
βάγια θα στρώνει, για να διαβαίνεις
παιδί που θα ‘σαι!
Μεγάλος είσαι. Κι αν το πιστεύεις
το μίσος που έρπει γυρεύοντάς σε,
πως δε θεριεύει, όσο θεριεύεις
παιδί που θα ‘σαι!
Μεγάλος είσαι. Και θα πεθάνεις
Και θα σε θάψουν. Και θα σου φτύνει
κι ο τιποτένιος κι ο μπεχλιβάνης
την τρανοσύνη.
Και θα πεθάνεις. Κι άλλο, αστέρι
της τρανοσύνης σου, δε θα γίνει
παρά κεράκι σε παιδιού χέρι
θα τρεμοσβύνει
Μόνο το ανάθεμα που θα στήσει
μια οργή στον ίσκιο, στα κόκκαλά σου,
θα πάει σε ψήλος, που θα θυμίζει
το ανάστημα σου!
Σ.Σ. Μπεχλιβάνης: Πρόσωπο χωρίς ηθική, ρεμάλι, αλήτης. (τουρκ. Pehlivan)
Σημ.: Στο προηγούμενο δημοσίευμα – βιβλιοκριτική μου στα «Ρ.Ν.» (19-3-2014), σχετικά με δύο βιβλία του συγγραφέα Χάρη Στρατιδάκη, υπεισήλθε ο δαίμων του τυπογραφείου και αφήρεσε το όνομά μου. Αναγνώστες μου τηλεφώνησαν και μου ανέφεραν, ότι παρόλα αυτά γνώρισαν το ιδιαίτερο προσωπικό μου ύφος, τους οποίους ευχαριστώ.
