O Μιχάλης Μαρούλης είναι το σπάνιο παράδειγμα ανθρώπου, που ακούγεται, ακόμα, σαν πρότυπο σε πολλούς διαφορετικούς τομείς δράσης. Και δεν γνωρίζεις ποια ιδιότητα να θαυμάσεις περισσότερο. Ήταν γιατρός, κλινικάρχης, ανθρωπιστής, αγωνιστής, ήρωας, μάρτυρας. Ήταν ο άνθρωπος που τίμησε τον Ιπποκράτη εξυπηρετώντας φτωχούς και ανήμπορους συνανθρώπους του, αλλά και το ηρωικό εκείνο πλάσμα που έζησε όλη τη φρίκη της Ναζιστικής θηριωδίας.
Γόνος πλούσιας οικογένειας
Γεννήθηκε στις Πρασσές και ήταν μοναχογιός μιας πλούσιας, ιστορικής και πατριαρχικής οικογένειας. Ή άνεση των παιδικών του χρόνων, τον έκανε εξαιρετικά ευάλωτο στη δυστυχία που έβλεπε γύρω του. Κι αυτό που πάντα τον πονούσε, ήταν που πέθαιναν παιδιά αβοήθητα. Πώς εκείνη την εποχή να αντιμετωπιστεί με επιτυχία και η πιο απλή παιδική ασθένεια; Όσα δεν κατάφερναν τα ξόρκια έπρεπε να τα συντρέξει ο Θεός. Κι ήταν πια θέλημά Του αν το παιδάκι γινόταν καλά ή ένα ακόμα αγγελούδι από τη μια στιγμή στην άλλη.
Καινοτόμος παιδίατρος
Ο Μιχάλης, άνθρωπος θετικός από τη μικρή του ηλικία, έβαλε στόχο για την ιατρική και πέτυχε. Απέκτησε ειδικότητα παθολόγου αλλά και παιδιάτρου. Ιδιαίτερα η παιδιατρική τον απορρόφησε αλλά ήταν και άριστος παθολόγος.
Η πεθερά μου Ελευθερία Δημ. Λαδιά, που είχε εργαστεί νοσοκόμα στην κλινική του, τον ανέφερε πάντα σαν ένα γιατρό, που ήταν αφοσιωμένος στην επιστήμη του κι είχε σκοπό ζωής να θεραπεύει. Μπορούσε και ώρες να έμενε σκεπτικός, αν μια περίπτωση ασθενούς τον προβλημάτιζε.
Κι επειδή είχε πάθος με τη διάδοση της γνώσης, δεν δίσταζε να κάνει -σεμινάρια θα τα λέγαμε σήμερα- συνεχείς παραινέσεις στους συνεργάτες του για να γίνονται πιο αποτελεσματικοί στο έργο τους. Ας μην ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν σχολές νοσηλευτικής. Αλλά σε γιατρούς όπως αυτός και άλλοι που ακολούθησαν αναδείχτηκαν και νοσηλευτές με έργο που άφησε εποχή.
Πρότυπο η κλινική του
Άνθρωπος προοδευτικός παρακολουθούσε κατά γράμμα την εξέλιξη της επιστήμης του. Κι ήταν αυτός που εισήγαγε τη βρεφοκομία και την παιδιατρική σαν ξεχωριστές ειδικότητες στην πόλη μας.
Σε διαφήμιση της εποχής διαβάζουμε:
ΜΙΧ. ΜΑΡΟΥΛΗΣ Νοσήματα. Παιδιατρικά, Παθολογικά. Ειδική θεραπεία νόσων των πνευμόνων, φυματιώσεως κ.λ.π. (Μηχάνημα νεώτατου Γερμανικού συστήματος) Χρυσοθεραπεία, Ασβεστοθεραπεία, Κανονισμός διατροφής βρεφών δι’ ειδικού βρεφοζυγού.
Η κλινική του λειτουργούσε υποδειγματικά. Ήταν δίπλα στην κλινική «Λυράκη», εκεί που βρίσκεται σήμερα η Δημοτική Φιλαρμονική. Αν και εξοπλισμένη με κάθε σύγχρονο μηχάνημα εν τούτοις λειτουργούσε σαν φιλανθρωπικό ίδρυμα.
Το ενδιαφέρον του Μαρούλη για κάθε άπορο ασθενή ξεπερνούσε κάθε προσδοκία. Υπέρβαση αγάπης το έλεγαν όσοι τον γνώριζαν καλά.
Αναφέρει σχετικά ο συνάδελφός του αείμνηστος Εμμανουήλ Ιωσήφ Φραγκεδάκης χειρουργός, λαογράφος, λογοτέχνης. Από τους ξεχασμένους επιφανείς κι αυτός.
«Για όσους δεν γνωρίζουν παιδίατρος στην πόλη μας επί των ημερών μας ήταν ο Μιχαήλ Μαρούλης, νέος περίφημος, μετρίου αναστήματος, γελαστός και εύχαρης.
Εξασκούσε την Παθολογία και την Παιδιατρική στον Νομό. Ήταν ο πρώτος και μοναδικός παιδίατρος.
Παρακολουθούσε τους ασθενείς του και τα κατ’ οίκον νοσηλευμένα παιδιά από την ημέρα που εκαλείτο να τα εξετάσει μέχρι το τέλος της ανάρρωσης.
Δημιούργησε επισκέψεις πολλές για κάθε άρρωστο παιδί από ζήλο και ενδιαφέρον προς τον άρρωστο και τους γονείς του για να ζητήσει το τρίτο των επισκέψεων.
Κανένας Ρεθύμνιος δεν υπάρχει και να μην του χρωστάει. Όλοι οι γιατροί χρωστάμε χρήματα στον Μακαρίτη Παιδίατρο Μιχαήλ Μαρούλη.
Θεράπευε τα παιδιά μας δωρεάν αλλά και τους νεότερους ιατρούς σήμερα έχει θεραπεύσει ως παιδιά.
Ήταν πάντοτε δεξιόχειρας γιατί είχε μικρή αγκύλωση το αριστερό του χέρι από παιδικό ατύχημα».
Όπως τονίζει ο αείμνηστος Εμμ. Φραγκεδάκης, η συμβολή του Μαρούλη στην επιστήμη του ήταν σπουδαία. Εκείνη την εποχή τα παιδιά δεν είχαν τη σημερινή επιστημονική φροντίδα γιατί και οι μητέρες δεν ήταν ενημερωμένες όπως οι σημερινές. Αγνοούσαν σημαντικά θέματα γύρω από την ανάπτυξη των παιδιών τους.
Ο Μαρούλης με την κλινική που ίδρυσε, ακολουθώντας τα Γαλλικά πρότυπα, κατάφερε να περιορίσει σημαντικά την παιδική θνησιμότητα. Ήταν γιατρός και εκπαιδευτής παράλληλα των μητέρων για να μεγαλώνουν σωστά το παιδί τους.
Ποτέ όμως δεν εκμεταλλεύτηκε τους γονείς για να πλουτίσει. Είχε άλλωστε «τον τρόπο του» από την οικογένειά του και ήταν πάντα υπεράνω χρημάτων.
Καθώς ήταν τόσο προοδευτικός, πρότεινε σε τρεις συναδέλφους του να κάνουν μια πολυκλινική. Θα αντιμετώπιζαν χειρουργικά, μαιευτικά και παιδιατρικά περιστατικά. Μικροβιολόγος θα ήταν ο Γεώργιος Τσουδερός.
Η καινοτόμος αυτή δράση ήταν σπουδαία για την εποχή του. Οι Ρεθεμνιώτες θα είχαν μια οργανωμένη δομή υγείας με γιατρούς που είχαν όλοι σπουδάσει στο Παρίσι.
Ενεργός πολίτης πάντα ο Μαρούλης ασχολήθηκε και με την πολιτική. Είχε εκλεγεί δημοτικός σύμβουλος και προήδρευσε αρκετές φορές στο δημοτικό συμβούλιο. Επάξια επίσης αντικαθιστούσε τον δήμαρχο όταν απουσίαζε.
Ουδέποτε δέχτηκε αμοιβή για τα καθήκοντά του αυτά. Πρωτοστατούσε με πάθος σε ό,τι υποσχόταν πρόοδο και ανάπτυξη για το Ρέθυμνο.
Φλογερός πατριώτης
Ήταν όμως και φλογερός πατριώτης. Από τους πρώτους που μυήθηκε στην Αντίσταση. Ο Νίκος Περακάκης τον αναφέρει στα ιδρυτικά στελέχη και μάλιστα προσθέτει ότι με τους Στέλιο Φραγκελάκη, Γρηγόρη Ηγουμενίδη, Ηλία Ι. Μαριδάκη. Γιάννη Μαθιουδάκη κ.ά. είχαν οργανώσει στην αντίσταση περί τα 24 χωριά του Δήμου Βρυσιναίων. Ο γιατρός κ. Γιώργης Αγγελιδάκης, η πλέον έγκριτη πηγή μας, που ήταν στην καρδιά της Αντίστασης, δεν τον θυμάται σαν ενεργό μέλος σε αποστολές, αλλά φλογερό κήρυκα του αντιφασισμού.
Σημασία έχει ότι ο σιχαμερός εκείνος ρασοφόρος, ο παπα Πρασσανός, κατάφερε με ύπουλο τρόπο να αποκαλύψει τη δράση του μεγάλου πατριώτη γιατρού. Με τη βοήθεια ομογάλακτου συγγενή του, αδελφό της γυναίκας του, που κατάφερε να βάλει λάθρα μέσα στην ομάδα, πληροφορήθηκε τα πάντα και έσπευσε να ενημερώσει τους Γερμανούς.
Την ημέρα της Παναγίας
Ήταν ημέρα της Παναγίας 15 Αυγούστου 1942. Οι Πρασσές γιόρταζαν με ευλάβεια τη μεγάλη μέρα. Κι εκεί που ετοίμαζαν οι χωριανοί, το πανηγύρι, αντιλαμβάνονται τους Γερμανούς να έχουν μπλοκάρει το χωριό. Σαν τα θεριά όρμισαν πάνω στους ανύποπτους ανθρώπους. Μάζεψαν στην πλατεία περί τους τριάντα πατριώτες, ανάμεσά τους και ο γιατρός Μιχάλης Μαρούλης.
Από τους συλληφθέντες, τότε, οι περισσότεροι άφησαν τα κόκαλά τους στα γερμανικά στρατόπεδα.
Μεσαιωνικά βασανιστήρια
Οι ναζί οδήγησαν τον γιατρό, σε επιταγμένο ισόγειο της οικοδομής που στεγαζόταν το οδοντιατρείο Ζαμπετάκη-Δημητρακάκη στη συμβολή των οδών Αρκαδίου και Κριτοβουλίδου. Κι εκεί έζησε ανείπωτα μαρτύρια. Στενοί συγγενείς του καλού μας φίλου Κωστή Κοντογιάννη που κρατούντο στο ίδιο κολαστήριο, τον άκουγαν να ουρλιάζει, κάθε φορά, στο μαρτύριο της στεφάνης κι ήθελαν ν’ ανοίξει η γης να τους καταπιεί. Μέχρι να τους μεταφέρουν σε Γερμανικό στρατόπεδο έζησαν από κοντά τα μαρτύρια που υπέστη ο γιατρός Μαρούλης.
Αλλά και πολλοί παλιοί Ρεθεμνιώτες, μου έλεγαν, ότι οι φωνές του άτυχου γιατρού, από τα βασανιστήρια, ακούγονταν πολλές φορές μέχρι την άκρη του δρόμου.
Κάποιοι περνώντας διακινδύνευαν να σταθούν να πετάξουν κάτι, ό,τι μπορούσε να τον βοηθήσει να πάρει δυνάμεις. Το δράμα του γιατρού τους είχε όλους συγκλονίσει. Οι πληγές του κακοφόρμιζαν. Δεν είχε καμιά πιθανότητα να βγει ζωντανός από κει μέσα.
Ζωντανός νεκρός
Κι όμως έζησε την αναχώρηση των Γερμανών, όντας σωματικά και ψυχικά ερείπιο. Όταν τον έβγαλαν από το σκοτεινό εκείνο υπόγειο ήταν ζωντανός νεκρός. Δεν συνήλθε μέχρι το θάνατό του. Ήταν αμέτρητα τα προβλήματα υγείας που τον βασάνιζαν μέχρι το τέλος. Πρόλαβε όμως να δει τη λευτεριά που τόσο αγωνίστηκε γι’ αυτή, λίγο πριν πεθάνει. Ήταν το 1945. Ο θάνατός του συγκλόνισε την τοπική κοινωνία που λάτρευε τον ανάργυρο γιατρό.
Κερί στη μνήμη του
Εκτός από αυτά που αναφέρει ο Νίκος Περακάκης, υπάρχουν και άλλες φήμες, ως προς τις συνθήκες προδοσίας του γιατρού. Αλλά τίποτα δεν μπορεί να δει το φως αν δεν γίνει σωστή διασταύρωση στοιχείων. Κι έπειτα αυτό είναι δουλειά των ιστορικών. Εμείς με την απλή αυτή αναφορά μας ανάβουμε ένα κερί στη μνήμη ενός τόσο σημαντικού αγωνιστή και αλτρουιστή γιατρού, όπως ήταν ο Μιχάλης Μαρούλης.
Με όσα πάντως φτάνουν ως εμάς, μέσα από υπεύθυνες πηγές, απορούμε πώς ένας λειτουργός του υψίστου, ο παπά Πρασσανός, έφθασε να γίνει ένας πωρωμένος προδότης. Και δεν αμφισβήτησε κανένας την αντεθνική δράση του, καθώς υπάρχει και το όνομά του και στο γνωστό τραγουδάκι που ακόμα κάποιοι ψιθυρίζουν.
Έζησε βέβαια μετά τον πόλεμο τη χλεύη, όπως και άλλοι όμοιοί του, αλλά «έπεσε πολύ στα μαλακά» σε σχέση με τους άλλους αν και είχε πάρει στο λαιμό του πολλούς πατριώτες. Πέθανε στον Πειραιά, αλλά τι ψυχή να παρέδωσε άραγε με τόσες προδοσίες σε βάρος αγνών πατριωτών;
Όσο για τον Μιχάλη Μαρούλη, τον ήρωα γιατρό άφησε στη διαθήκη του την περιουσία του σε φιλανθρωπίες και την κλινική του στο Δήμο Ρεθύμνου για να γίνει γηροκομείο. Μέχρι το τέλος της ζωής του δεν ξεχνούσε τους συνανθρώπους του και τις ανάγκες τους.
Τελικά από κάποιο νομικό κώλυμα δεν έγινε το Γηροκομείο.
Εκεί στεγαζόταν επί σειρά ετών η Πυροσβεστική Υπηρεσία και στη συνέχεια το κτίριο παραχωρήθηκε στην Φιλαρμονική. Ίσως αυτός ο προορισμός να ικανοποίησε, περισσότερο, την ψυχή του δωρητή, αφού εκεί αναπτύχθηκε με τα χρόνια ένα σημαντικό μουσικό σχολείο, που έδωσε δωρεάν τις πρώτες βάσεις της μουσικής σε εκατοντάδες παιδιά.
Ο Μιχάλης Μαρούλης, αν και πέρασαν τόσα χρόνια από τον θάνατό του, ακόμα αναφέρεται στις συζητήσεις παλιών Ρεθεμνιωτών. Μιλούν ακόμα με θαυμασμό και βαθύ σεβασμό για τον εξαίρετο γιατρό, τον μεγάλο αλτρουιστή, το φλογερό πατριώτη, τον άνθρωπο που τίμησε μέχρι το τέλος της ζωής του την επιστήμη και την ιδεολογία του.
Αναρωτιόμαστε αν αυτός ο μεγάλος αγωνιστής δεν θα άξιζε μια προτομή. Έδωσε τα πάντα στον τόπο του και την ζωή του για την ελευθερία. Ο δήμος μας, οι φορείς της πόλης, οι έχοντες και κατέχοντες, σήμερα, δεν του οφείλουν αυτό το ελάχιστο μπροστά στην τεράστια προσφορά του στον τόπο;
