Από τους σύγχρονους που κοσμούν την πνευματική μας ζωή και ο Μιχάλης Τζεκάκης. Ακόμα ένας σπουδαίος συμπολίτης, πάντα χαμηλών τόνων.
Φίλοι του από το παρελθόν έχουν να πουν τα καλύτερα για κείνο το αγόρι με την έμφυτη ευγένεια, που λειτουργούσε πάντα με βαθειά χριστιανική αντίληψη.
Από υπερβολικό σεβασμό στο συνάνθρωπο απέφευγε να συμμετέχει σε «πλάκες» και ό,τι άλλο χαρακτήριζε τη νεολαία της εποχής του, πέρα από τα μέτρα του καθωσπρεπισμού. Έκανε τις παρέες του πάντα με ξεχωριστούς νέους αλλά με μέτρο και κυρίως πάνω στα όρια της ευπρέπειας. Έτσι είχε τη συμπάθεια όλων των σοφών που κοσμούσαν την πνευματική μας ζωή μετά τον πόλεμο.
Αποφοίτησε από το Β’ Εξατάξιο Γυμνάσιο Ρεθύμνης το 1958 και συνέχισε σπουδές στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κι αργότερα στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ίδιου πανεπιστημίου. Με δυο πτυχία και πάλι δεν ένοιωθε ικανοποιημένος, τόση ήταν η δίψα του για γνώση. Ακολούθησαν μεταπτυχιακές σπουδές Βιβλιοθηκονομίας στην Αγγλία (North London Polytechnic), στο Τμήμα Library and Information Studies (Diploma in Library and Information Science), ως υπότροφος του Βρετανικού Συμβουλίου. Παράλληλα το 1972 παίρνει και το Proficiency για την αγγλική. Αυτό δείχνει και το πάθος του για την τελειότητα και στον τομέα της γνώσης γιατί τη δεκαετία του 70 ένα πτυχίο Lower στα Αγγλικά ήταν υπεραρκετό και σε μερικές φορές σου έδινε και δυνατότητα διδασκαλίας στη γλώσσα.
Ο Μιχάλης Τζεκάκης ήθελε όμως να κατέχει πλήρως το αντικείμενο κάθε σπουδής του.
Μέρες δημιουργίας στη Δημόσια Βιβλιοθήκη
Στη Δημόσια Βιβλιοθήκη που λάμπρυνε με την παρουσία του ως διευθυντής πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες, ενώ πρόσφερε σημαντικό έργο και ως προϊστάμενος του τμήματος Βιβλιοθηκών του υπουργείου Πολιτισμού.
Εκεί πάντως που έγραψε ιστορία ήταν στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης. Αν και εντάχθηκε οριστικά το 1981, από το 1976 διετέλεσε τύποις και ουσία οργανωτής και διευθυντής της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου, ενώ είχε ήδη παραλάβει το διορισμό του για Μέση Εκπαίδευση. Η απόφαση της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης, με την οποία του ανέθετε την οργάνωση της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης ήταν το μεγαλύτερο εύσημο και αναγνώριση των αναμφισβήτητων ικανοτήτων του. Γιατί την επιτροπή αυτή αποτελούσαν κορυφές της ακαδημαϊκής κοινότητας. Σκληρές ήταν οι συνθήκες εργασίας του, αφού έπρεπε να διδάσκει και σε σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης αλλά τα κατάφερνε. Είχε κι αυτός γαλουχηθεί με το όνειρο ενός Πανεπιστημίου στο Ρέθυμνο και τώρα που θα μπορούσε να βοηθήσει στην οργάνωση ούτε λόγος για παράπονο. Οι διακρίσεις ακολουθούσαν η μια μετά την άλλη ως ανταμοιβή της συνέπειας και του αδαμάντινου χαρακτήρα του. Ήταν μεταξύ των δύο πρώτων υπαλλήλων που αποσπάστηκαν στο νέο Πανεπιστήμιο Κρήτης για να στηρίξουν την προετοιμασία, την οργάνωση και την έναρξη λειτουργίας.
Η συνεργασία του με το Πανεπιστήμιο κατά την περίοδο 1975-1981 υπήρξε ιδιαίτερα δημιουργική και καρποφόρα, διότι ο ρόλος του δεν περιορίστηκε σ’ αυτόν του βιβλιοθηκάριου, αλλά προσέλαβε τις διαστάσεις ενός οργανωτικού και επιτελικού στελέχους, που συμμετείχε ενεργά στο στήσιμο του Πανεπιστημίου στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο. Όπως προανέφερα η ανάμειξή του, όπως και πολλών άλλων στελεχών της περιόδου αυτής, ξεπερνούσε τα στενά όρια της υπαλληλικής δεοντολογίας μια και για τους καλούς αυτούς Ρεθεμνιώτες το στήσιμο και η πρόοδος του Πανεπιστημίου δεν ήταν μία συνηθισμένη επαγγελματική απασχόληση. Ήταν περισσότερο η προσπάθεια υλοποίησης ενός οράματος, για την πραγματοποίηση του οποίου ξεκινούσανε τη δουλειά από νωρίς το πρωί για να καταλήξουνε αργά τη νύχτα σε μια κοινή συνεστίαση. Ήταν μια συναρπαστική και πρωτόγνωρη περιπέτεια, σύμφωνα και με τον ίδιο τον κ. Τζεκάκη, όπου λειτουργούσανε ως ένα σύνολο, διατηρούσανε μια στενή επικοινωνία μεταξύ τους και ζούσανε από κοντά και σφαιρικά τα συνολικά προβλήματα του νέου Πανεπιστημίου.
Αυτό που χαρακτήριζε το Μιχάλη Τζεκάκη ήταν η άριστη διαχείριση και του ανθρώπινου δυναμικού που είχε στην υπηρεσία του. Λειτουργούσε με το θάρρος ενός στελέχους με όραμα και έπαιρνε το ρίσκο όπου χρειαζόταν προκειμένου να μη χαθεί μια καλή προσπάθεια στο λαβύρινθο της γραφειοκρατίας και της στείρας δημοσιοϋπαλληλικής αντίληψης. Εκτός των άλλων διετέλεσε και γραμματέας του εκλεκτορικού σώματος για τη εκλογή των πρώτων μελών ΔΕΠ του Τμήματος φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών.
Κολοσσιαίο έργο στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
Ο Μιχάλης Τζεκάκης μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 2001 πρόλαβε να κάνει έργο κολοσσιαίο στο Πανεπιστήμιο κατά γενική ομολογία. Το επιστημονικό του κύρος, το πάθος του για την συνεχή αναβάθμιση του ιδρύματος, συνετέλεσαν ώστε να εμπλουτιστεί η Βιβλιοθήκη με εξαιρετικές συλλογές διεθνούς ενδιαφέροντος.
Αν και η οργάνωση ξεκίνησε μόλις το 1976 αριθμεί περί τους 150.000 τόμους και είναι μια από τις μεγαλύτερες και εγκυρότερες βιβλιοθήκες στην Ελλάδα. Κατάφερε επίσης συνεργασία με άλλες περιώνυμες βιβλιοθήκες μεγάλων πανεπιστημίων όπως του Πανεπιστημίου του Princeton και την έναρξη προγράμματος συνεργασίας ανάμεσα στις δύο βιβλιοθήκες. Η επίσκεψη αυτή στάθηκε αποφασιστική γιατί ενημέρωσε σχετικά με τις επαναστατικές εξελίξεις που σημειώνονται στο χώρο των βιβλιοθηκών εξ αιτίας της εμφάνισης των νέων τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας. Κάτι που έφερε το Πανεπιστήμιο στο επίκεντρο του πανελληνίου ενδιαφέροντος, καθώς πρωτοπορούσε στο είδος. Με το πρόγραμμα επίσης «Πτολεμαίος» αρχίζει η προσπάθεια μηχανογράφησης της Βιβλιοθήκης. Ήταν το πρώτο ολοκληρωμένο σύστημα που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα και ο Μιχάλης Τζεκάκης δημιούργησε το πρότυπο οργάνωσης και πολλών άλλων ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών. Μάλιστα το 1987 η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης επιβεβαιώνοντας τον πρωτοποριακό ρόλο στις Νέες Τεχνολογίες, διοργανώνει το πρώτο διεθνές συνέδριο στην Ελλάδα για τον αυτοματισμό και τη μηχανοργάνωση των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών. Προσκαλούνται ξένοι ειδικοί και γίνεται για πρώτη φορά η παρουσίαση ενός ολοκληρωμένου συστήματος Βιβλιοθήκης από μια διεθνή εταιρεία (GEAC). Το 1986-87 αρχίζει η προετοιμασία για το σχεδιασμό και τις διαδικασίες δημιουργίας ενός νέου κτιρίου για τη Βιβλιοθήκη των τμημάτων του Π.Κ. που λειτουργούν στο Ρέθυμνο. Το Βρετανικό Συμβούλιο χρηματοδοτεί το ταξίδι και το πρόγραμμα του Διευθυντή της Βιβλιοθήκης και τριών αρχιτεκτόνων και μηχανικών με σκοπό να επισκεφτούν και να ενημερωθούν σχετικά με νέα κτίρια Βιβλιοθήκης στην Αγγλία, ενώ από την άλλη οργανώνει ειδικό πρόγραμμα επίσκεψης στο ανεγειρόμενο νέο κτίριο της Βιβλιοθήκης στου Γάλλου του διευθυντή της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου του Southampton προκειμένου να εκφράσει τις απόψεις του σχετικά με τη λειτουργικότητα του νέου κτιρίου.
Η μεταφορά της Βιβλιοθήκης
Η με υποδειγματικό τρόπο μεταφορά της Βιβλιοθήκης του Π.Κ. από την παλαιά πανεπιστημιούπολη στο νέο κτίριο και η έναρξη λειτουργίας της Βιβλιοθήκης απετέλεσε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του Μιχάλη Τζεκάκη. Η μεταφορά περίπου 220.000 τόμων βιβλίων έγινε σε 35 ημέρες, χωρίς να διακοπεί η λειτουργία της βιβλιοθήκης ούτε για μία ημέρα. Η μεταφορά της Βιβλιοθήκης που έγινε κατόπιν θερμής συμπαράστασης και βοήθειας από την Πρύτανη, την αείμνηστο Χριστίνα Σπυράκη απετέλεσε τη λοκομοτίβα για τη μεταφορά ολόκληρου του Πανεπιστημίου από τα Περβόλια στο Ρέθυμνο. Χωρίς τη μεταφορά αυτή είναι αμφίβολο για πόσο καιρό ακόμα το Πανεπιστήμιο θα έμενε στα Περβόλια.
Μέσα στα τόσα επιτεύγματα του επιφανούς συμπολίτη μας που δεν επαρκεί ο χώρος να τα απαριθμήσουμε όλα ήταν και η δημιουργία στη Βιβλιοθήκη του Π.Κ. εργαστηρίου συντήρησης και προστασίας του υλικού της Βιβλιοθήκης. Είναι το πρώτο εργαστήριο συντήρησης σε ελληνική ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη.
Η κορυφαία στιγμή πάντως στη καριέρα του κ. Τζεκάκη ήταν η ανάθεση στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης από τη Βουλή των Ελλήνων του έργου της διάσωσης, συντήρησης, και τεκμηρίωσης της Βιβλιοθήκης του Φιλεπεκπαιδευτικού Συλλόγου Ανδριανουπόλεως. Πρόκειται για μια συλλογή 4.500 τίτλων σπανίων βιβλίων τα οποία μετεφέρθησαν από την Αδριανούπολη και τη Βάρνα το 1923 μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών. Το έργο εντάχθηκε στο πλαίσιο των εορτασμών του Προγράμματος «Θράκη 2000» που είχε χρηματοδοτήσει η Βουλή των Ελλήνων. Το έργο ολοκληρώθηκε με απόλυτη επιτυχία το 2003.
Με την ίδια επιτυχία στέφθηκε και το πρόγραμμα για τον εκσυγχρονισμό και την ηλεκτρονική οργάνωση της Βιβλιοθήκης της Αρχαιολογικής Εταιρίας που εδρεύει στην Αθήνα.
Συνεργασία με ξένα πανεπιστήμια
Το 1992, ξεκίνησε η συνεργασία με τη Βιβλιοθήκη του King’s College και το Υπολογιστικό Κέντρο του Bradford University, στο πλαίσιο πιλοτικού προγράμματος της ΕΕ (Πρόγραμμα HELEN). Οργανώνεται με τη συνεργασία της Βιβλιοθήκες των Πανεπιστημίων Ιωαννίνων, Πάτρας και Κρήτης το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, το οποίο έκτοτε καθιερώνεται ως ο κυριότερος ετήσιος θεσμός των ελληνικών βιβλιοθηκών. Οργανώνεται από τη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης το 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Καρπός των τριών πρώτων Πανελληνίων Συνεδρίων Ακαδημαϊκων Βιβλιοθηκών ήταν η ίδρυση της ΣΕΑΒ Το 1995, εν όψει της έναρξης εφαρμογής των ευρωπαϊκών επιχειρησιακών προγραμμάτων (ΕΠΕΑΕΚ) για την εκπαίδευση, η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης συμμετέχει ενεργά στην προσπάθεια για την εκπόνηση προγραμμάτων που απευθύνονται στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. Η προσπάθεια αυτή γίνεται σε δύο επίπεδα: • στο επίπεδο καθέτων δράσεων (δράσεων δηλαδή που σχετίζονται με τις επί μέρους ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες), • στο επίπεδο οριζόντιας δράσης (μιας δράσης δηλαδή που αφορά στο σύνολο των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών και υλοποιείται με τρόπο συλλογικό. Στο πλαίσιο αυτής της δράσης εντάχθηκε η δημιουργία της ΣΕΑΒ. Τον ίδιο χρόνο καταλογραφείται η συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης.
Η τεράστια εμπειρία που έχει αποκτήσει στο μεταξύ δεν περνά απαρατήρητη από μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Έτσι τη διετία 1995-1997 καλείται να προσφέρει τις γνώσεις του ως σύμβουλος για την οργάνωση της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Η υπογραφή του Μιχάλη Τζεκάκη υπάρχει ακόμα και στον τομέα επίπλωσης της Βιβλιοθήκης στην Πανεπιστημιούπολη Γάλλου, ενώ δεν λείπει και από μνημειώδη έργα όπως η εκπόνηση μελέτης για τον εκσυγχρονισμό της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων από διεθνή συνέδρια όπως αυτό των κοινοβουλευτικών βιβλιοθηκών ειδικού συνεδρίου για λογαριασμό της Βουλής των Ελλήνων στο οποίο συμμετείχαν οι διευθυντές των βιβλιοθηκών των Κοινοβουλίων της Ολλανδίας, της Αγγλίας, της Τσεχίας, της Λετονίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το συνέδριο αυτό πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα της Γερουσίας της Βουλής και ήταν η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια της Βιβλιοθήκης της Βουλής να επικοινωνήσει και να συνεργαστεί με βιβλιοθήκες άλλων ευρωπαϊκών Κοινοβουλίων. Οι ζυμώσεις και οι προβληματισμοί που είχαν δημιουργηθεί στο πλαίσιο των πανελληνίων συνεδρίων των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών ευρίσκει έτοιμες τις ελληνικές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες να αξιοποιήσουν στο μέγιστο βαθμό τις δυνατότητες που προσφέρουν τα ευρωπαϊκά προγράμματα. Η συμμετοχή και η παρουσία της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης ήταν ιδιαίτερα αισθητή και εποικοδομητική στις ζυμώσεις αυτές. Καταρτίζεται και υλοποιείται η δράση της Βιβλιοθήκης του Π.Κ. για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των υπηρεσιών της (Τεχνικό Δελτίο, Προδιαγραφές, Κείμενα Διακηρύξεων κλπ.). Η υλοποίηση του προγράμματος για τη Βιβλιοθήκη του Π.Κ. συνδυάστηκε με την ολοκλήρωση του νέου κτιρίου και θεωρήθηκε ως μια από τις πιο επιτυχείς εφαρμογές ευρωπαϊκών προγραμμάτων στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Η υλοποίηση της οριζόντιας δράσης ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών έχει πραγματικά πρωτόγνωρα για τη χώρα αποτελέσματα. Δημιουργήθηκε ο Σύνδεσμος Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών μέσω του οποίου γίνεται η διαχείριση όλων των ηλεκτρονικών συλλογών της χώρας με αποτέλεσμα η ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα να έχει ελεύθερη πρόσβαση σε 15.000 βάσεις ηλεκτρονικών περιοδικών και δεδομένων. Το επίτευγμα αυτό θεωρείται πρωτοποριακό και έχει εγκωμιαστεί και στην Ευρώπη και την Αμερική.
Οργάνωση σχολικών βιβλιοθηκών
Κατά τη διετία 1999-2000 η Βιβλιοθήκη του Π.Κ. αναλαμβάνει να υλοποιήσει το πρόγραμμα για τη δημιουργία 31 σχολικών βιβλιοθηκών σε γυμνάσια και λύκεια της περιφέρειας Κρήτης. Το πρόγραμμα αυτό έχει προϋπολογισμό 2 δισ. και περιλαμβάνει για κάθε μια από τις 31 βιβλιοθήκες: • κτηριακές επεμβάσεις σε συνεργασία με την Τεχνική Υπηρεσία του Π.Κ., • επίπλωση • εξοπλισμό • προμήθεια 6.000 τίτλων από ένα κοινό κατάλογο που είχε εκπονήσει το Υπουργείο, • τεκμηρίωση, • δικτύωση. Το πρόγραμμα αυτό βοήθησε τη Βιβλιοθήκη να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία της, να δημιουργήσει σχέση με τους εκπαιδευτικούς σε όλη την περιφέρεια, να συμβάλει αποφασιστικά στο άνοιγμα του πανεπιστημίου προς την ευρύτερη κοινότητα.
Και τι δεν έκανε αλήθεια. Πάντα μένουμε με την αίσθηση όταν σημειώνουμε βασικά σημεία της προσφοράς του ότι λησμονήσαμε πολλά άλλα και εξίσου σοβαρά να αναφέρουμε όπως δημιουργία στη Βιβλιοθήκη του Π.Κ. εργαστηρίου συντήρησης και προστασίας του υλικού της Βιβλιοθήκης. Είναι το πρώτο εργαστήριο συντήρησης σε ελληνική ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη. Εκπόνηση και έγκριση από τη Σύγκλητο του Π.Κ. του οργανισμού της Βιβλιοθήκης του Π.Κ. και του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας της.
Χρυσό μετάλλιο από το Πανεπιστήμιο
Από τις σημαντικές διακρίσεις που έλαβε ο κ. Τζεκάκης για το πλούσιο έργο του ήταν και το χρυσό μετάλλιο του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το μετάλλιο απένειμε ο τότε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κωστής Στεφανόπουλος, σε ειδική τελετή που συνδυάστηκε με τα εγκαίνια της νέας βιβλιοθήκης στην Πανεπιστημιούπολη του Γάλλου και η έκδοση το 2006 τιμητικού τόμου από την Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκαρίων.
Η συνταξιοδότηση δεν επηρέασε το ζήλο του εκλεκτού συμπολίτη για πνευματική προσφορά. Οι ομιλίες του σε κάθε πολιτιστική εκδήλωση που συμμετέχει χαρακτηρίζονται για την αμεσότητα αλλά και το θάρρος να θίγουν και κάποιες πτυχές που θέλει μεγάλη μαεστρία και τόλμη η ανάπτυξή τους. Ο κ. Τζεκάκης όμως επειδή ακριβώς πάντα λειτουργεί κατά συνείδηση λέει αυτό που θέλει χωρίς κανένας να του χρεώνει προκατάληψη.
Από τις σημαντικές Ρεθεμνιώτισσες που έφεραν ως πρότυπο νέου τον κ. Τζεκάκη ήταν η αξέχαστη Μαρία Τσιριμονάκη. Δεν είναι τυχαίο που τον είχε επιλέξει για τα μαθήματα Αγγλικής που ξεκίνησε η ΧΕΝ επί προεδρίας της. Έχοντας προβλέψει την αλματώδη τουριστική ανάπτυξη που θα ακολουθούσε η εμπνευσμένη αυτή γυναίκα προσπάθησε να φέρει κοντά τους Ρεθεμνιώτες στην εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας από έμπειρο καθηγητή. Και ο Μιχάλης Τζεκάκης ήταν αυτό ακριβώς που χρειαζόταν για την επιτυχία του προγράμματος.
Μεγάλες προσωπικότητες εκτιμούσαν τον επιφανή συμπολίτη μας και διατηρούσαν στενή φιλία όπως ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Στυλιανός, ο Μπάμπης Πραματευτάκης και τόσοι άλλοι, ενώ όλοι οι σπουδαίοι καθηγητές που πέρασαν από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το λάμπρυναν με την αίγλη τους τον περιέβαλαν με μεγάλο θαυμασμό και εκτίμηση.
Κι εμείς πάντα υποκλινόμαστε με σεβασμό στο ήθος και στη προσφορά του κ. Μιχάλη Τζεκάκη που δεν μπορεί να εκφραστεί απόλυτα στα στενά περιθώρια ενός αφιερώματος τιμής κι ευγνωμοσύνης που αποτελεί χρέος για όλους μας.
