Είναι αρκετοί οι ιστοριοδίφες του Ρεθύμνου που ασχολήθηκαν με τη ζωή και το έργο δημάρχων που κανένας δεν θυμάται πια.
Από τις αναφορές που έχουν γίνει για τους δημάρχους μετά την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, έχουμε ξεχωρίσει (προσωπική καθαρά εκτίμηση) μια θαυμάσια εργασία του πρώην διευθυντή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης κ. Γιάννη Παπιομύτογλου χωρίς να υστερούν βέβαια σε ενδιαφέρον παρόμοιες των Σπύρου Λούπη, Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Νίκου Δερεδάκη κ.ά.
Από την εργασία του κ. Παπιομύτογλου θα πρότεινα να γνωρίζαμε σήμερα έναν δήμαρχο που ανέλαβε καθήκοντα σε μια κρίσιμη για το Ρέθυμνο περίοδο.
Ο πρώτος Χριστιανός Δήμαρχος
Ήταν ο αφοσιωμένος Βενιζελικός πολιτικός Μιχαήλ Νικ. Παπαδάκης, που σε πείσμα των αντιβενιζελικών δημοτικών συμβούλων του προηγούμενου δημάρχου Βακογλάκη διόρισε ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Σωτήριος Κροκιδάς αδιαφορώντας για τις συνέπειες.
Λεπτομέρειες για τις αντιδράσεις που προκάλεσε η τοποθέτηση αυτή μπορείτε να δείτε στην εργασία του κ. Παπιομύτογλου που υπάρχει και στην ιστοσελίδα του.
Εμείς δανειζόμαστε λίγα μόνο βιογραφικά στοιχεία του δημάρχου για χάρη των νέων κυρίως που θέλουν να γνωρίσουν τον τόπο τους.
Ο Μιχαήλ Παπαδάκης γεννήθηκε στα Ακούμια Αγίου Βασιλείου το 1847. Σπούδαζε φιλολογία στην Αθήνα όταν ξέσπασε η επανάσταση του 1866. Τότε ο Μιχαήλ εγκατέλειψε τις σπουδές του και κατέβηκε στην Κρήτη να πολεμήσει και ούτε που σκέφτηκε να δημιουργήσει προσωπική ζωή αφοσιωμένος στους αγώνες της Κρήτης. Γιατί πήρε μέρος και στην άλλη επανάσταση του 1878 ως πληρεξούσιος στην αντίστοιχη επαναστατική συνέλευση.
Η ενασχόλησή του με τα κοινά είχε κι άλλους σημαντικούς σταθμούς όπως ήταν η νομαρχία Σφακίων αλλά και τα τελωνεία Ρεθύμνου και Ηρακλείου, καθώς και ο δήμος Ρεθύμνου, όπου ο Παπαδάκης άσκησε πρώτα καθήκοντα Γραμματέα και Παρέδρου πριν τοποθετηθεί δήμαρχος.
Για την τοποθέτησή του στο δημαρχιακό θώκο έπαιξε σημαντικό ρόλο η φιλία και η αφοσίωση που έτρεφε στο πρόσωπο του Ελευθερίου Βενιζέλου. Το όνομά του πάντως έμεινε στην ιστορία γιατί ανεξάρτητα από την ταραχή που προκάλεσε η τοποθέτησή του δεν παύει να είναι ο πρώτος Χριστιανός δήμαρχος της πόλης μας που ανέλαβε καθήκοντα το φθινόπωρο του 1918.
Η νέα κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος που προέκυψε από τις εκλογές του Νοεμβρίου 1920, έβαλε τέλος στη θητεία του Μιχαήλ Παπαδάκη στις 5 Φεβρουαρίου 1921 και τοποθέτησε νέο δήμαρχο τον Παντελή Πετυχάκη.
Για τις υπηρεσίες του στην πατρίδα τιμήθηκε με τον Αργυρούν Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος.
Πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου 1922.
Μπορεί να δέχτηκε λυσσαλέα επίθεση ασκώντας την πολιτική του αλλά άφησε έργο όπως τη δημοτική φιλαρμονική, αφού το μουσικό σχήμα που δημιούργησε ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος είχε περιπέσει σε παρακμή. Συνέβαλε στο σπουδαίο έργο του ηλεκτροφωτισμού της πόλης. Απαλλοτρίωσε τις εκτάσεις που κατείχαν τα μουσουλμανικά νεκροταφεία της πόλης και την έκταση που καταλαμβάνει η πλατεία του Άγνωστου Στρατιώτη αποζημιώνοντας ανάλογα το Εφκάφιο. Επισκεύασε και τους δρόμους που ήταν σε άθλια κατάσταση.
Επί της δημαρχίας του λήφθηκε απόφαση για την επέκταση του Δημοτικού Νοσοκομείου που στεγαζόταν εκεί που είναι σήμερα η σχολή Αστυνομίας. Προσέφερε δωρεάν 1.500 «γωνιαίους λίθους» για την κατασκευή του Γυμνασίου Ρεθύμνου. Ξεκίνησε και το έργο εκτροπής του χειμάρρου στο Καμαράκι αλλά δεν το ολοκλήρωσε γιατί στο μεταξύ αντικαταστάθηκε από τον Παντελή Πετυχάκη.
Ευάγγελος Δασκαλάκης: Ο αξέχαστος δήμαρχος
Από τους δημάρχους που άφησαν εποχή ήταν ο Ευάγγελος Δασκαλάκης. Μια προσωπικότητα του Ρεθύμνου με σπουδαία αγωνιστική δράση και απόλυτα κοινής αποδοχής.
Ο Ευάγγελος Δασκαλάκης Άνθρωπος, Ιατρός, Αγωνιστής, Δημοκράτης. Από τους λαοφιλέστερους πολιτικούς που γνώρισε ο τόπος και που δεν ξέχασαν ποτέ όσοι τον έζησαν.
Ήταν τα εγκαίνια του Κέντρου Νεότητας στα Περιβόλια, επί εφημερίου π. Σταύρου Τζαγκαράκη, φωτισμένου κληρικού, που μετά από πολλές δυσκολίες έφτανε στην υλοποίησή του χάρις στον Παύλο Βαρδινογιάννη Σύμφωνα με το ρεπορτάζ στον τύπο της εποχής, τη συμβολή του αξέχαστου πολιτικού στην ολοκλήρωση του έργου, τόνισε σε εμπνευσμένη ομιλία του, μετά τον αγιασμό, ο λόγιος του Ρεθύμνου Αλκιβιάδης Μαυράκης, που είχε μιλήσει με την ιδιότητα του Γραμματέα του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου της Ενορίας .
Όταν όμως ανέβηκε στο βήμα ο Παύλος Βαρδινογιάννης, αφού ευχαρίστησε για τις θερμές προσρήσεις, είπε και αξίζει να το παραθέσουμε αυτούσιο:
«Οιαδήποτε προσφορά η οποία γίνεται από τα αδέλφια μου δεν έχει καμιά σχέση με την πολιτική. Και δεν θέλω να έχει ως αντάλλαγμα πολιτική υποστήριξη. Με το έργο αυτό ξεκινά μια προσπάθεια πολύ μεγάλη και πάρα πολύ ωραία.
Ζητώ από σας μια χάρη. Στον τόπο αυτό έζησε ένας μεγάλος ιδεολόγος, ένας σωστός άνθρωπος, ένας που αφιέρωσε όλη τη ζωή του για να κάνει το καλό χωρίς κανένα αντάλλαγμα. Ένας άνθρωπος που χαρά του ήταν όταν μπορούσε να δίνει χαρά κι έκανε τη διαδρομή της πολιτικής, χωρίς να εισπράξει απολύτως τίποτα πέραν της χαράς ότι επετέλεσε το καθήκον του.
Εις μνήμην αυτού του μεγάλου ανθρώπου του αγνού ιδεολόγου, του σωστού Ρεθεμνιώτη επιθυμών να αφιερωθεί το έργο αυτό.
Και το όνομα αυτού είναι ο Ιατρός Ευάγγελος Δασκαλάκης, του οποίου το όνομα θα συγκινεί πάντοτε κάθε φτωχό, κάθε Ρεθεμνιώτη, γιατί υπήρξε ένας μεγάλος άνθρωπος».
Κι ο κόσμος έπνιξε σε παρατεταμένο χειροκρότημα τα τελευταία λόγια του μεγάλου πολιτικού που εξαιρετικά εύστοχα είχε σκιαγραφήσει την προσωπικότητα ενός λαοφιλούς πράγματι επιστήμονα και άριστου λειτουργού της τοπικής αυτοδιοίκησης του Ευάγγελου Δασκαλάκη.
Ο εκλεκτός του λαού
Ήταν ο αγαπητός του λαού κι αυτό προσυπογράφουν πολλοί συμπολίτες που έγραψαν με τη δράση τους τη νεότερη ιστορία.
Γεννήθηκε το 1902 στα Περβόλια. Κι ήταν από τους ανάργυρους γιατρούς της εποχής του. Πόσοι και πόσοι δεν γιατρεύτηκαν και μάλιστα αρκετοί χωρίς να πληρώσουν μια δεκάρα.
Εκτός από μεγάλος ανθρωπιστής ήταν και θερμός πατριώτης. Είχε λάβει μέρος στον μικρασιατικό πόλεμο και στον πόλεμο του 40. Ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δράση κι αυτό είχε αποτέλεσμα τη σύλληψή του και μετά από βασανιστήρια τη φυλάκισή του. Από συγκυρία καλή γλίτωσε το εκτελεστικό απόσπασμα.
Ήταν τόσο δημοφιλής που εκλέχτηκε τρεις φορές βουλευτής Ρεθύμνου με το κόμμα των Φιλελευθέρων και διετέλεσε υπουργός Κρήτης. Μέχρι το 1964 ασχολήθηκε αφιλοκερδώς με τους περισσότερους ασθενείς του.
Ο Ευάγγελος Δασκαλάκης μπροστά στην θεραπεία του ασθενούς δεν υπολόγιζε ούτε προσωπικά έξοδα. Ιδιαίτερα όταν σπούδαζε στο εξωτερικό ο γιος του, εκλεκτός επίσης επιστήμων, πόσοι δεν σώθηκαν από βέβαιο θάνατο, καθώς πατέρας και γιος σε συνεργασία με τις τελευταίες εξελίξεις της επιστήμης τους, είχαν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν πιο σύγχρονη φαρμακευτική αγωγή για τη θεραπεία του ασθενούς.
Γίνεται δήμαρχος
Το 1964 όμως πιέζεται να κατέβει δήμαρχος.
Με τις δυνατότητες της εποχής έκανε ότι μπορούσε. Ο περίφημος αυτός άνθρωπος ήξερε να αξιοποιεί το ντόπιο δυναμικό. Γιώργης Αγγελιδάκης, Γιάννης Χαλκιαδάκης, Μανόλης Λουκάκης, Μαρία Τσιριμονάκη ήταν μαζί με αυτόν, μερικοί από τους θεμελιωτές του αγώνα για την ίδρυση του Πανεπιστημίου. Πόσες και πόσες φορές δεν κατέφυγαν σύσσωμοι στο γραφείο του Γιώργη Βογιατζάκη, που με το πείσμα και τη θέλησή του είχε μεταβάλει την Παγκρήτιο Ένωση σε Υπουργείο Κρήτης για την προώθηση θεμάτων του Ρεθύμνου.
Κι ήρθε η χούντα των συνταγματαρχών να προσπαθήσει στην αρχή με «καλόπιασμα» να τον πείσει για το έργο της εθνοσωτήριας κυβέρνησης. Εκείνος βέβαια έδειξε από την αρχή τις προθέσεις του. Όταν δεν δίστασε να τα βάλει με τη θηρία του τρίτου Ράιχ και να κινδυνεύσει με εκτέλεση δεν ήταν δυνατόν να δειλιάσει μπροστά στη θέα μερικών στρατιωτικών που το έπαιζαν εθνοσωτήρες. Η στάση τους περήφανη και ασυμβίβαστη, τους είχε βέβαια εξοργίσει. Επειδή όμως ήταν λαοφιλής δεν μπορούσε η Χούντα να τον τιμωρήσει αμέσως. Στις 31 Δεκέμβρη 1967 μόνο βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία και τον καθαίρεσε με κάθε επισημότητα. Είχε προλάβει ωστόσο ο υπέροχος εκείνος άνθρωπος επί δημαρχίας του να κάνει κάποια πράγματα στα Περιβόλια που έκτοτε δεν είδαν φως ανάπτυξης κι «ας έβγαζαν δήμαρχο» κατά τα λεγόμενα των «εκλογομαγείρων».
Κι ένα απόγευμα του 1973, εκεί στα Περιβόλια που τόσο αγαπούσε, ενώ μιλούσε με φιλικό του πρόσωπο άφησε την τελευταία του πνοή. Εκείνο το απόγευμα σαν βόμβα έπεσε κι άλλο θλιβερό άκουσμα. Είχε φύγει ένας ακόμα εκλεκτός του τόπου ο Νικόλαος Ανδρουλιδάκης. Μια επίσης θρυλική μορφή. Διάβηκαν μαζί την πύλη της Αθανασίας οι δυο αυτοί ξεχωριστοί άνθρωποι.
Πάνδημη συμμετοχή στην κηδεία
Αξέχαστες στιγμές οδύνης έζησε το Ρέθυμνο. Και δεν θυμόμαστε να είχαν επαναληφθεί σε παρόμοια περίπτωση με άλλο εκλεκτό συμπολίτη.
Σπάνια το Ρέθυμνο κήδευσε με τέτοια καθολική συμμετοχή και λαϊκές εκδηλώσεις θλίψης τοπικό παράγοντα. Δεκάδες ήταν τα στεφάνια στη σορό του, ανάμεσα στα οποία δέσποζαν αυτά του Παύλου Βαρδινογιάννη και του Γιώργη Βογιατζάκη. Εκ μέρους του ιατρικού συλλόγου τον είχε αποχαιρετήσει ο Νικόλαος Βαρδάκης, τονίζοντας το έντονο αγωνιστικό του φρόνημα.
Κι είχε δηλώσει ο Παύλος Βαρδινογιάννης, μετά το θλιβερό άκουσμα:
«Σπάνια μπορεί κανείς να κλείσει τη ζωή του για να έχουν το δικαίωμα να πουν οι επιζώντες ότι ηναλώθη εις τα κοινά, και υπηρέτησε με πάθος και ανιδιοτέλεια τον ανώνυμο άνθρωπο όσο δια τον ιατρόν Ευάγγελο Δασκαλάκη. Οπουδήποτε ευρέθη είτε ως βουλευτής, είτε ως δήμαρχος, έμεινε ο αγνός, ο σκέτος, ο απόλυτος, ο ασυμβίβαστος γιατρός. Θα λείψει από κάθε Ρεθεμνιώτη όσο θα λείψει και από την οικογένειά του, διότι ανήκε εις όλους. Ας είναι σε όσους τον αγάπησαν και τον εξετίμησαν η μνήμη του παντοτινή».
Έχουν περάσει τόσα χρόνια από την αποφράδα εκείνη μέρα που χάθηκε ο λαμπρός αυτός άνθρωπος. Κι όμως εκείνοι που τον έζησαν πάντα τον θυμούνται και τον τιμούν εκτιμώντας την μεγάλη του προσφορά στον τόπο και στους ανθρώπους του.
Πηγές
Γιάννη Παπιομύτογλου: «Οι δήμαρχοι στο Ρέθυμνο από την Ένωση μέχρι το 1925».
Εύας Λαδιά: Ευάγγελος Δασκαλάκης ο αξέχαστος δήμαρχος (politistiko-rethymno.org) Eνότητα ΜΟΡΦΕΣ.
