Ο Μιχάλης Σκούληκας μετά τη συνταξιοδότησή του, τερματίζοντας ευδόκιμη πορεία στην εκπαίδευση, έγινε ένας από τους σημαντικότερους συνεργάτες μας, αφού είχε αναλάβει το αρχείο της εφημερίδας.
Είχε το χάρισμα της αρχειοθέτησης. Κάθε μέρα τρυγούσε κυριολεκτικά την ειδησεογραφία και μετά έκοβε με προσοχή αυτό που τον ενδιέφερε. Σε μια γωνιά του χώρου που ήταν τα γραφεία μας, είχε τοποθετήσει μια κούτα, που έκρυβε θησαυρούς γνώσεων. Με νοικοκυροσύνη τοποθετημένοι ήταν αρκετοί φάκελοι που καθένας διευκόλυνε τους ερευνητές στοιχείων για το περιεχόμενό του. Μέχρι και ευρετήριο είχε τοποθετήσει ο αξέχαστος δάσκαλος.
Το πρώτο πράγμα που φρόντισα μόλις μεταφέρθηκαν τα γραφεία κι αφού δεν υπήρχε πια στη ζωή ο καλός συνεργάτης μας ήταν να διαφυλάξω αυτούς τους φακέλους που έλυναν τα χέρια μας τότε που δεν υπήρχε η ευκολία του Google κι έπρεπε να χάσεις πολύτιμη ώρα για να βρεις το στοιχείο που σε ενδιέφερε για το άρθρο σου.
Ακόμα θυμάμαι τις ενότητες «Σεισμοί στην Κρήτη» και «Μάχη της Κρήτης».
Λάτρευε την τάξη ο Μιχάλης Σκούληκας. Και ‘μεις είχαμε να καμαρώνουμε για το αρχείο μας.
Μάθημα ζωής
Αν και η καθημερινή συνεργασία ευνοούσε κάθε κατάθεση μνήμης και κατάθεσης ψυχής, ποτέ δεν έκανε αναφορά στον εαυτό του. Έτσι πρόσφατα σχετικά πληροφορηθήκαμε για μια πρωτοβουλία του που θα ήταν σίγουρα το σπουδαιότερο μάθημα που έδωσε στη ζωή του.
Ο Μιχάλης Σκούληκας καταγόταν από το χωριό Κρύα Βρύση. Και είχε ζήσει από κοντά την μεγάλη περιπέτεια του ολοκαυτώματος και των συνεπειών του στην μικρή κοινωνία του χωριού. Ήταν όμως άνθρωπος των έργων. Δεν άντεχε να περιορίζεται σε φτηνές παρηγοριές όταν πίστευε πολύ στη δύναμη του λόγου και στην αγαθότητα των προθέσεων.
Ο καθηγητής κ. Γιώργος Μαυροτσουπάκης, που μας έχει εντυπωσιάσει με την αξιοποίηση των στοιχείων που αφορούν το χωριό του και συνεχώς απολαμβάνουμε κείμενά του σχετικά, στα ημερολόγια που κυκλοφορεί ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κρύας Βρύσης, αναφέρει σχετικά για τον Μιχάλη Σκούληκα στη σειρά «Το σχολείο του χωριού μας».
Μια πρωτοβουλία που αξίζει να βρει μιμητές.
«Ο Μιχάλης ήταν ο δάσκαλος και χωριανός με την πολυεπίπεδη παρουσία και δραστηριότητα Εκπαιδευτική και Κοινωνική. Καταρχήν θυμούμαι πόσο ελκυστικός αφηγητής ήταν, ειδικά στα μαθήματα της Ιστορίας και της Γεωγραφίας -που μου άρεσαν ιδιαίτερα. Πόσο κρεμόμασταν από τα χείλη στο μάθημα της Βυζαντινής Ιστορίας και πόσο γοητευτική ήταν η γεωγραφική μελέτη, όταν όρθιοι μπροστά από στο χάρτη ή στην υδρόγειο σφαίρα, προσπαθούσαμε με τη γνώση και τη φαντασία να περιηγηθούμε στον μακρινό κόσμο. Πόσο μας συνέπαιρνε, πόσο όμορφα ηχούσε το μέταλλο της φωνής του, όταν μας διάβαζε λογοτεχνικά κείμενα εκτός σχολικού βιβλίου (Θυμούμαι από τότε αξέχαστα «Το Γιούσουρι» του Ανδρέα Καρκαβίτσα. Αλλά και τη Φυσική πειραματική με τα πειράματα που κάναμε με τα εξελιγμένα για τότε όργανα που μας είχε στείλει η γερμανική πρεσβεία.
Αξίζει ν’ αναφερθεί ο τρόπος απόκτησης αυτών των οργάνων για να φανεί το ενδιαφέρον και οι δημιουργικές πρωτοβουλίες του δασκάλου μας.
Έστειλε επιστολή στη Γερμανική πρεσβεία, στην οποία ανέφερε τα καταστροφικά για το χωριό μας και για το σχολείο του αποτελέσματα της γερμανικής επιδρομής, ζητώντας εκπαιδευτική υποστήριξη. Η Γερμανική πρεσβεία ανταποκρίθηκε και δώρισε στο Σχολείο μας τα όργανα αυτά της Φυσικής Πειραματικής και Χημείας, που είναι αμφίβολο αν υπήρχαν τότε σε άλλοι σχολείο…».
Ένα αξέχαστο πρωινό
Όπως μας αφηγείται η κόρη του Μιχάλη Σκούληκα η κ. Δέσποινα, εκείνο το πρωινό της 19 Μαρτίου 1963, μένει αξέχαστο σε όσους το έζησαν.
Απεσταλμένος της Γερμανικής Πρεσβείας ήρθε στο χωριό με τη σύζυγό του και με τα πολύτιμα δώρα που ονειρευόταν ο δάσκαλος. Μια πλήρη σειρά οργάνων Φυσικής Πειραματικής.
Η υποδοχή ήταν ιδιαίτερα θερμή αν και μόλις 19 χρόνια είχαν περάσει από την αποφράδα ημέρα του Ολοκαυτώματος.
Μετά τα τυπικά της υποδοχής και τους χαιρετισμούς που ακολούθησαν ήρθε η σειρά και του απεσταλμένου να μιλήσει. Και τι να πει;
Ακολούθησε μια φιλοξενία στο κέντρο του χωριού όπου συνέβη κάτι ανήκουστο για την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής που ακόμα έσταζε αίμα και μύριζε θάνατο.
Οι άνθρωποι του μαρτυρικού χωριού που ακόμα δεν μπορούσαν να ορθοποδήσουν μετά την καταστροφή που τους έτυχε και μέχρι πρότινος γύριζαν πρόσφυγες μη έχοντας στον ήλιο μοίρα, γέμισαν δώρα τον απεσταλμένο της πρεσβείας και τη γυναίκα του. Τοπικά υφαντά και κεντήματα έκαναν την επίσημη ξένη να κοιτάξει με μάτια γεμάτα θαυμασμό και τους ανθρώπους και τα έργα τους. Και η ματιά που αντάλλαξαν με τον σύζυγό της ήταν όλο σημασία.
Έγινε τελετή μπροστά στο Μνημείο και πριν από την κατάθεση στεφάνου, μίλησε ο πρόξενος. Μόνο που τα χείλη του έτρεμαν και η συγκίνησή του έκανε ακόμα δυσκολότερη την προσπάθειά του να πει δυο απολογητικά λόγια. Κάποιο δάκρυ του έκανε και τους άλλους να συγκινηθούν βαθιά.
Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι οπαδοί της βίας, του πολέμου και της συμφοράς.
Εκείνα τα όργανα Φυσικής και Χημείας διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στη συνέχεια. Και ο πιο αδιάφορος μαθητής άρχισε να προσέχει το μάθημα. Το σχολείο απέκτησε νέο ενδιαφέρον. Να είναι τυχαίο αλήθεια που αρκετοί επιστήμονες προέρχονται από τις τάξεις που βίωναν το μάθημα και τη γνώση, έτσι ώστε να την αγαπήσουν και να την αποζητούν;
Μόνιμη έγνοια για τους μαθητές
Για μια ακόμα δράση του Μιχάλη Σκούληκα μας ενημερώνει η τόσο γλαφυρή πένα του κ. Γιώργου Μαυροτσουπάκη.
«Κινήσεις επίσης, που ανέδειξαν το ευρύτερο, όχι μόνο εκπαιδευτικό, ενδιαφέρον του δασκάλου για μας ήταν οι πρωτοβουλίες του για επικοινωνία με φορείς που θα μας στήριζαν με την προσφορά υλικών μέσων (ρούχων, παπουτσιών κ.λ.π.).
Εκτός λοιπόν από τη σχετική ενίσχυσή μας από τον Ερυθρό Σταυρό και αμερικάνικες οργανώσεις χαρακτηριστική είναι η προσφορά και διανομή παπουτσιών στους μαθητές του σχολείου μας από τη Μεραρχία Κρήτης και προσωπικά από το διοικητή της.
Θα πρέπει να ήταν Άνοιξη του 1963 και έχει αποτυπωθεί φωτογραφικά με τον καθένα μας, με το ζευγάρι τα παπούτσια να φωτογραφίζεται με το μέραρχο.
Κάτι ακόμα που θυμούμαι από το δάσκαλό μου είναι το χαμόγελό του. Ένα χαμόγελο που γινόταν πιο πλατύ κι εκδήλωνε όσα αισθανόταν βαθιά στην ψυχή του, μια ειλικρινή έκφραση δικαίωσης και ικανοποίησης, στις περιπτώσεις που οι μαθητές του προόδευαν και προχωρούσαν δημιουργικά στη ζωή τους».
Ένα φωτεινό μυαλό
Ο Μιχάλης Σκούληκας σεμνός, καθώς ήταν δεν άφησε κανέναν ποτέ ν’ ασχοληθεί με τη ζωή και το έργο του.
Από τη δράση του ωστόσο για το όφελος των μαθητών του αντιλαμβάνεται καθένας μας πόσο φωτεινό μυαλό ήταν εκείνος ο άνθρωπος. Αντί να θρηνεί και να αναθεματίζει κοίταζε μπροστά. Δεν ήταν έκφραση συγγνώμης η στάση του. Ήταν κάτι αντάξιο του αγωνιστικού χαρακτήρα του να διεκδικεί για την αλήθεια και το δίκιο.
Κι από την άλλη, ήταν από τους ελάχιστους που κοιτάζοντας μπροστά, ήξερε να διαχωρίζει τα συναισθήματά του. Και να αποδεικνύει την άποψή του ότι δεν μπορεί μια επόμενη γενιά να πληρώνει τα λάθη ή τα εγκλήματα της προηγούμενης. Αυτό ήταν σίγουρα κι ένα από τα σπουδαιότερα μαθήματα που έκανε ποτέ. Και τα χρόνια που ακολούθησαν τον δικαίωσαν απόλυτα.
