Μύθοι και αλήθειες για την ελληνική γεωργία

Ο αγροδιατροφικός τομέας είναι η ατμομηχανή της χώρας και μπορεί να αποτελέσει τον βασικό πυλώνα ανάπτυξης για την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση. Γι’ αυτό το λόγο πρέπει να υπάρξει αναβάθμιση της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων. Μπλα, μπλα, μπλα, νέες καλλιέργειες, μπλα, μπλα, μπλα, στροφή στη γεωργία, μπλα, μπλα, μπλα, επιδοτήσεις, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα…

 

Κουραστήκατε; Κι εγώ. Τριάντα χρόνια στο χώρο της ελληνικής γεωργίας και έχοντας περάσει απ’ όλα τα στάδια (καλλιεργητής, εκπαιδευτής, σύμβουλος επιχειρήσεων κ.α.) κουράστηκα να ακούω τα ίδια. Κουράστηκα να λέω τα ίδια. Το 2007 λίγο πριν την κρίση έγραφα πως «θα κυνηγάμε το μαρούλι και τη ντομάτα και θα μαλώνουμε για το ψωμί. Και από την άλλη, τα κινητά τηλέφωνα 100ης γενιάς θα είναι τζάμπα, αλλά… άνοστα για κολατσιό». Δεν χρειάζεται μεγάλη ευφυΐα για να προβλέψεις το κακό. Μόνο ανοιχτά μάτια, σκληρή γλώσσα και… ευήκοα ώτα. Φαίνεται όμως πως όπως και στον έρωτα έτσι και στην πολιτική χρειάζεται το σωστό timing. Τώρα ήρθε ο καιρός όχι μόνο να μιλήσουμε ανοιχτά για το αγροτικό πρόβλημα, αλλά και να ακουστούμε. Όχι μόνο να καταρρίψουμε τους μύθους, αλλά επιτέλους να πολεμήσουμε το δράκο του παραμυθιού της ελληνικής γεωργίας.

 

 

Η διαφοροποίηση, δηλαδή η αλλαγή καλλιέργειας είναι ένα μόνο μέρος της λύσης. Και για την ακρίβεια ένα πολύ μικρό μέρος της λύσης. Προϋποθέτει μάλιστα μια δυνατή στρατηγική τυποποίησης, προώθησης, branding και marketing. Η ελληνική πραγματικότητα δίνει μια καταιγιστική απάντηση σε αυτό τον μύθο, θέτοντας ένα πολύ καίριο και σημαντικό ερώτημα: «Πού πας ρε Καραμήτρο με 10 στρέμματα με ελιές;». Όταν μας προτείνουν στρατηγική marketing και branding, εμείς οι γεωργοί ή γελάμε ή θιγόμαστε. Η πικρή αλήθεια στο μύθο λοιπόν είναι η εξής: Το 80% των γεωργών δεν μπορούν να κάνουν διαφοροποίηση. Αυτοί που σήμερα έχουν τις γνώσεις, το χρήμα και την υποστήριξη θα κάνουν premium προϊόντα χωρίς το κράτος. Η εθνική στρατηγική αγροτικής πολιτικής πρέπει να απευθύνεται σε όλους τους υπόλοιπους.

 

 

Αύριο μαζεύουμε τα υπάρχοντά μας, εγκαταλείπουμε την πόλη που δεν μας χωράει πια και μετακομίζουμε στη ελληνική ύπαιθρο, όπου ο ήλιος λάμπει και ο αέρας είναι καθαρός. Έχουμε και 10 στρέμματα με ελιές και πάμε να πάρουμε το μερτικό μας απ’ τη χαρά. Εκεί συνειδητοποιούμε ότι το μερτικό, μας το ‘χουν πάρει άλλοι. Οι μεσάζοντες, τα σούπερ-μάρκετ, οι προμηθευτές, με λίγα λόγια το… σύστημα. Σε λίγο διάστημα, τα νούμερα δεν θα μας βγαίνουν. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ΠΑΣΕΓΕΣ, τα τελευταία τέσσερα χρόνια (2009-2013) το κόστος παραγωγής αυξήθηκε κατά 13%, το αγροτικό εισόδημα μειώθηκε κατά 21% και η ροή τραπεζικής χρηματοδότησης επιβραδύνθηκε κατά 59%! Αν θέλουμε λοιπόν να διεκδικήσουμε τη μοίρα μας στον ήλιο, πρέπει πρώτα να διεκδικήσουμε την αλλαγή του συστήματος. Όσο και να προσπαθούμε, αν μαγειρεύουμε με ληγμένα υλικά, θα φάμε δηλητήριο. Η αλήθεια λοιπόν είναι: Η ύπαιθρος καταρρέει και θα μας πάρει όλους κάτω, αν δεν διορθώσουμε το σύστημα παραγωγής και εμπορίας αγροτικών προϊόντων.

 

 

Ας μην κοροϊδεύουμε ο ένας τον άλλον. Πέντε εταιρείες σε όλο τον κόσμο κρατάνε το εμπόριο τροφίμων. Στην Αμερική τέσσερις εταιρείες σούπερ-μάρκετ ελέγχουν το 50% της λιανικής τροφίμων. Στην Ευρώπη 3,2 εκ. αγρότες δίνουν τα προϊόντα τους σε 180.000 μεσάζοντες, οι οποίοι με τη σειρά τους τα προωθούν σε 80.000 χονδρέμπορους για να τα συσκευάσουν 8.500 συσκευαστές για να πουληθούν σε 110 αγοραστές (buying desks), οι οποίοι θα τα πουλήσουν σε 740 εκ. καταναλωτές! Η αγορά είναι τεράστια και απόλυτα συγκεντρωμένη. Και σε αυτή την αγορά οι Έλληνες αγρότες πάνε καμαρωτοί ένας-ένας. Η λύση εδώ είναι μια: Στρατηγική συνεργασιών. Φτιάχνουμε επιτέλους υγιείς συνεταιρισμούς και μόνο τότε διεκδικούμε τη θέση που μας αξίζει.

 

 

Η Ευρώπη δεν είναι πανάκεια. Το πρόβλημα με την Κοινή Αγροτική Πολιτική είναι πως δεν είναι Κοινή. Χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία που είχαν τις ίδιες δυνατότητες με εμάς, όπως το μεσογειακό κλίμα, κοινά αγροτικά προϊόντα, κοινά προβλήματα λόγω της οικονομικής κρίσης, κατάφεραν να επωφεληθούν από την Κ.Α.Π., αυξάνοντας το αγροτικό τους εισόδημα σε αντίθεση με την Ελλάδα όπου το εισόδημα μειώθηκε. Τι συνέβη στην Ελλάδα; Δείτε μερικά παραδείγματα: Το πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 παρείχε 670 εκ. ευρώ για τα σχέδια βελτίωσης που είναι οι υποδομές του αγροτικού τομέα. Μαντέψτε πόσα εκταμιεύτηκαν την 1^η Ιανουαρίου 2014, δηλαδή στη λήξη του προγράμματος και θα πέσετε έξω. 16 εκ. ευρώ! Το ίδιο πρόγραμμα προέβλεπε 12 εκ. ευρώ για τα γνωστά συστήματα ποιότητας από τα οποία εκταμιεύτηκαν λιγότερο από 1 εκ. ευρώ. Τόση είναι η πίστη του ελληνικού συστήματος στα συστήματα ποιότητας. Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά στην ελληνική πραγματικότητα μόνο; Η απάντηση είναι μια και καθολική. Γιατί δεν υπάρχει Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης με συγκεκριμένους στόχους, χρονοδιαγράμματα και κυρίως έλεγχο και επαναξιολόγηση. Και αυτό δημιουργεί έλλειψη εμπιστοσύνης που με τη σειρά της οδηγεί στο χάος.

 

Τι μπορεί να κάνει σήμερα η Ευρώπη για αυτό; Τίποτα αν δεν έχει κοντά της τους κατάλληλους ανθρώπους που γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής γεωργίας, αλλά και τον τρόπο διαμόρφωσης της ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής. Ανθρώπους που ξέρουν από το πώς φυτεύεται ένα μαρούλι μέχρι το πως (δεν) εφαρμόζονται οι ευρωπαϊκές οδηγίες και μπορούν να αναδείξουν τα προβληματικά σημεία και να πιέσουν ώστε η Κ.Α.Π. να είναι πράγματι «Κοινή» και ευεργετική για όλους.