Ακόμα και σαν όνομα ο Νικόλαος Λυράκης, ο μαιευτήρας που ξεγέννησε τρεις γενιές Ρεθεμνιωτισσών, από το 1926 μέχρι και το 1974, παραμένει μια εμβληματική μορφή στα χρονικά του τόπου.
Όσοι τον γνώριζαν πόσα δεν έχουν να πουν για τον υπέροχο χαρακτήρα του και την υψηλή αισθητική του, που διέθετε και πριν ακόμα πάρει τον «αέρα» της παριζιάνικης ευγένειας και λεπτότητας που τον χαρακτήριζε.
Ο άρχοντας του τόπου
Αξέχαστα ο Γιάννης Χαλκιαδάκης όταν τον νεκρολόγησε είχε αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Δεν είναι υπερβολή να αναγνωριστεί στο Νικόλαο Λυράκη, η ιδιότητα του άρχοντα του Ρεθύμνου, που υπηρέτησε με απόλυτο σεβασμό τις ανθρώπινες αξίες και τις ωραίες παραδόσεις αυτού του τόπου, τις οποίες έψαχνε και εύρισκε ως τις μακρύτερες καταβολάδες τους».
Λάτρευε το χωριό του
Ο Λυράκης γεννήθηκε το 1898 στα Φραντζεσκιανά Μετόχια Ρεθύμνου. Αυτό το χωριό του το λάτρεψε και το ευεργέτησε αρκετές φορές.
Τέλειωσε το Δημοτικό Σχολείο στα Μετόχια και το Γυμνάσιο στο Ρέθυμνο. Το 1918 γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά στρατεύθηκε αμέσως και υπηρέτησε σε πολλά στρατιωτικά νοσοκομεία. Πήρε μέρος στον Μακεδονικό αγώνα και στη Μικρασιατική εκστρατεία. Έφτασε μαχόμενος μέχρι το Σαγκάριο και το Εσκί Σεχίρ, ενώ αργότερα υπηρέτησε σε όλη τη διάρκεια του Αλβανικού έπους.
Ανήκε στο πρώτο τάγμα του θρυλικού ταγματάρχη Αριστείδη Παναγιωτάκη.
Ανεξίτηλα βιώματα
Εκείνα τα βιώματα σημάδεψαν ανεξίτηλα τη ζωή του, καθόρισαν την πολιτική ιδεολογία και τα πιστεύω του κι έμειναν τόσο ζωντανά στη μνήμη του ώστε κυριαρχούσαν στις αφηγήσεις του μέχρι τη δύση του βίου του.
Η συνέχεια των σπουδών του
Μετά από δυο χρόνια παραμονής στην κόλαση του μετώπου, επέστρεψε και μετά από εξετάσεις πέρασε στην Υγειονομική Σχολή Αθηνών σαν υπαξιωματικός.
Το 1930 έφυγε για το Παρίσι όπου και παρακολούθησε εξειδικευμένα μαθήματα μαιευτικής. Για μισό αιώνα θα διέπρεπε κοσμώντας την επιστήμη του και τιμώντας τον όρκο του Ιπποκράτη.
Ενεργός πολίτης
Δεν ήταν μόνο ο φλογερός πατριώτης αλλά και ο φιλοπρόοδος πολίτης με εξαιρετική κοινωφελή δράση. Δεν είναι τυχαίο ότι είχε εκλεγεί επανειλημμένα στο Δημοτικό Συμβούλιο, στο οποίο ήταν πρωτεργάτης. Διετέλεσε και πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου.
Σαν δημοτικός σύμβουλος επέμενε και πέτυχε τη δημοτικοποίηση του ιδιωτικού μέχρι τότε εργοστασίου ηλεκτρισμού της πόλης και την επίλυση άλλων σοβαρών θεμάτων του Δήμου.
Είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί αρμονικά με εκλεκτούς συναδέλφους του, όπως ο Γιώργος Τσουδερός, στην κλινική Μαρούλη, που αποτέλεσε για το Ρέθυμνο ένα θαυμάσιο Νοσηλευτικό Ίδρυμα. Εκεί αρχίζει να ασκεί την ειδικότητα του μαιευτήρα.
Από την αρχή είδε την επιστήμη του σαν λειτούργημα. Μέρα νύχτα ήταν αφοσιωμένος στο καθήκον προσφέροντας την επιστημονική του βοήθεια και στο πιο απομακρυσμένο χωριό.
Αργότερα ιδρύει τη δική του κλινική, η οποία δεν υπάρχει πια. Το οικόπεδο που ήταν κτισμένη ανήκει πλέον στην Τράπεζα Ελλάδος. Είναι δίπλα στο κτίριο της Δημοτικής Φιλαρμονικής.
Μια υπέροχη γυναίκα
Από τις μεγάλες δωρεές της ζωής ήταν ο γάμος του με την Ελευθερία Αντ. Λαμπάκη, δασκάλα, μια υπέροχη γυναίκα και άνθρωπο. Από το γάμο του αυτό απόκτησε δυο γιους. Ήταν ο Γιώργος και ο Αντώνης του.
Η κλινική του άριστα οργανωμένη, έδινε μια αίσθηση σιγουριάς στην μέλλουσα μητέρα. Εκτός από το γιατρό ήταν εκεί και η πάντα πανταχού παρούσα Κυρία Ελευθερία, στην οποία ετοιμάζουμε ειδικό αφιέρωμα. Εκεί και η Έλλη Βότζη είχε την ευκαιρία να καθιερώσει την εξέταση ομάδων αίματος που απομάκρυνε κάθε κίνδυνο σε περίπτωση μετάγγισης.
Ξεγέννησε γιαγιά, μάνα και εγγονή
Ο ιδρυτής των «Ρεθεμνιώτικων Νέων» Γιάννης Χαλκιαδάκης τον θυμάται να λέει σε νεαρή λεχώνα, χωρίς έπαρση, αλλά με αφοπλιστική σεμνότητα:
– Το ‘ξερες μπρε κοπελιά ότι έχω ξεγεννήσει και τη μάνα και τη γιαγιά σου;
Το αναφέρει σε μια θαυμάσια νεκρολογία που είχε γράψει αποχαιρετώντας τον γιατρό.
Και πρόσθετε ο Χαλκιαδάκης, ανάμεσα στα άλλα ότι: «Δεν είναι υπερβολή να γραφτεί αυτή την ώρα ότι η κλινική Λυράκη ήταν μιας άλλης μορφής εκκλησία, στην οποία ο τοκετός ήταν ιεροτελεστία, στην οποία συλλειτουργούσαν ο γιατρός και η επίσης αξέχαστη συντρόφισσα της ζωής του κα Ελευθερία».
Ώρες πικρές
Κι ήρθε ο θάνατος να του ανοίξει πληγή αγιάτρευτη. Έχασε τον πρωτότοκο γιο του τον Γιώργο, από νεφρική ανεπάρκεια στα 38 του χρόνια. Μόλις που είχε αρχίσει να ασκεί την ιατρική.
Ο γιατρός με αξιοπρέπεια αντιμετώπισε τη μεγάλη αυτή απώλεια και με την αξέχαστη σύζυγό του Ελευθερία βίωσαν το πένθος τους με εγκαρτέρηση και υπομονή αντλώντας κουράγιο ο ένας από τον άλλο.
Ευτυχώς είχε μείνει ο Αντώνης τους, επίσης γιατρός, μικροβιολόγος, που κοντά του μέτρησε ο αξέχαστος μαιευτήρας τις τελευταίες του μέρες.
Ανιδιοτελής επιστήμονας
Ο Νικόλαος Λυράκης υπολόγιζε, πως είχε βοηθήσει να δουν το πρώτο φως της ζωής κάπου 6.500 παιδιά. Αυτό δεν το ξέρουμε με βεβαιότητα. Ο ίδιος το ανέφερε. Και θα ‘λεγε κανείς πως η κλινική εκείνη ήταν χρυσορυχείο.
Κι όμως ο Λυράκης δεν είχε φροντίσει να εξασφαλίσει πηγές εσόδων, καθώς δεν άντεχε να λειτουργεί με κερδοσκοπικά κριτήρια. Γι’ αυτόν όποιος πήγαινε στην κλινική του είχε τη μεταχείριση συγγενούς. Αποτέλεσμα μιας ζωής προσφορά ήταν να αποζεί ο Λυράκης στα στερνά του από μια σύνταξη και μόνο.
Τα όποια κέρδη είχε, στην περίοδο ακμής της κλινικής του, κι αυτά τα διέθετε για νέα επιστημονικά όργανα και για την άνοδο των παρεχομένων από την κλινική του υπηρεσιών.
Πλήγμα και ο χαμός της Ελευθερίας
Το τελευταίο πλήγμα της ζωής του ήταν ο θάνατος της Ελευθερίας του. Ήταν μια τραγική απώλεια, καθώς τη λάτρευε. Η απουσία αυτή τον κλόνισε και την υγεία και το ηθικό του. Μοναδική του παρηγοριά ήταν να έρχεται μόλις άνοιγε ο καιρός στο Ρέθυμνο να φορτίζει τις δυνάμεις του από την αγάπη των συμπατριωτών του και να δίνει ενδιαφέροντα δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο. Αμέτρητα είναι αυτά τα δημοσιεύματα, κυρίως ιστορικού περιεχομένου και όλα αξιοπρόσεκτα.
Πάθος με τον Ροδινό
Οι αναφορές του στον Ανδρέα Ροδινό ήταν από τις αγαπημένες του. Αναφέρει κάπου.
«…Το έτος 1917-18 που τελείωσα το Γυμνάσιο βρέθηκα στο δώμα του πατρικού σπιτιού ένα πρωινό και συνάντησα στο διπλανό δώμα της γιαγιάς τον Aνδρέα, παιδί 10 χρόνων, γεροδεμένο και καλόκαρδο, που κρατούσε μια λύρα μικρού μεγέθους χωρίς χορδές και δοξάρι και την περιεργαζόταν. Είχα ακούσει από καιρό πως προσπαθούσε να μάθει λύρα και για να τον αστειευθώ τον ρώτησα: Πότε επιτέλους θα την μάθεις αυτή τη λύρα; Nα ‘την, μου απαντά, την αγόρασα 5 δραχμές. Εγώ, Νίκο, συνεχίζει, θα την μάθω τη λύρα. Δεν φοβούμαι και θα πάω στο φαράγγι τα μεσάνυχτα να παίξω χωρίς να μιλώ· όταν θα έρθουν οι διαόλοι να με κουτουλούν με τα κέρατά τους, εγώ θα παίζω και θα τη μάθω… Εγώ κατόπιν τα διηγήθην και στη συνέχεια προήλθε μία σύγχυση στο ιστορικό αυτό».
Κοντά στον Αντώνη του
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Νικόλαος Λυράκης, τα πέρασε στην Αθήνα όπου είχε μετοικήσει για να βρίσκεται κοντά στο γιο του. Συνήθιζε να κατεβαίνει στο Ρέθυμνο την άνοιξη, να κάθεται όλο το καλοκαίρι και να επιστρέψει στη βάση του μόλις φθινοπώριαζε.
Δεν πρόλαβε όμως να αποχαιρετήσει τον τόπο του, όπως το ήθελε.
Πέθανε στις 7 Απριλίου 1987 στην Αθήνα.
Έτσι στερήθηκαν την ευκαιρία χιλιάδες Ρεθεμνιωτών να τον συνοδεύσουν στην τελευταία του κατοικία.
Υπάρχει οδός στο όνομά του στην περιοχή της Καλλιθέας, όπου το 6ο Δημοτικό Σχολείο.
Αλλά ο Νικόλαος Λυράκης, υπάρχει κυρίως, στη μνήμη πολλών που τον αναφέρουν πάντα με αγάπη και ιδιαίτερη συγκίνηση.
