Στην αγροτική θέση Μεσαρμός του χωριού Άγιος Μάμας Ρεθύμνου, στους πρόποδες του μυθικού Ψηλορείτη, ο ιερέας της ενορίας Νικόλαος Ρουσσάκης, σε κακοτράχαλο χωράφι γεμάτο χαράκια και πρίνους, δημιούργησε το δικό του ησυχαστήριο – προσευχητήριο, τον μικρό επίγειο παράδεισό του.
Κουβάλησε πέτρες από τον Ψηλορείτη, τις πελέκησε και με τα χέρια του έχτισε ένα γραφικό εκκλησάκι στη χάρη της Παναγίας. Στο βορινό τοίχο τοποθέτησε μικρή μαρμάρινη πλάκα, πάνω στην οποία χάραξε τη δική του φιλοσοφική σκέψη για το Θεό, την άποψή του για την πολιτεία, τη ζωή, την κοινωνία.
Γράφει: «Εις την ύπαρξη του Θεού μου αισθάνομαι τις αμαρτίες μου, τις αδυναμίες μου και τις ατέλειές μου. Πιστεύω στη χάρη του Θεού. Η πολιτεία με σταύρωσε, η κοινωνία αδιάφορη, ο Θεός με δικαίωσε. Είμαι ελεύθερος»!
«Ελεύθερος», ο παπα-Ρουσσάκης, σε ένα κόσμο κάτεργο και κόλαση για τους περισσότερους, ευγνωμονεί το Θεό του, δεν νιώθει εκδικητικά για την «πολιτεία» και την «κοινωνία» και απολαμβάνει, καθημερινά, κάθε μικρό κομμάτι από το ατέλειωτο παζλ της ζωής, που αρχίζει με την ανατολή του ήλιου και ολοκληρώνεται με τη δύση του…
Ο παπα-Ρουσσάκης αποτελεί το δεύτερο δυνατό πατριαρχικό κρίκο μιας ιστορικής μυλοποταμίτικης οικογένειας, με βιβλική δομή και συγκρότηση. Ο πατέρας του, Νίκος και αυτός, ήταν ιερέας στο παραδοσιακό κτηνοτροφικό χωριό Άγιος Μάμας. Ο μεγάλος γιος του, Νίκος και εκείνος, είναι ιερέας στο Γαράζο.
Ο παπα-Νικολής και η πρεσβυτέρα του Γεωργία, το γένος Σαρρή, ευτύχησαν να αποχτήσουν μεγάλη οικογένεια: Δύο γιους, τρεις θυγατέρες, είκοσι εγγόνια και δύο δισέγγονα. Με προοπτική τα όρια της οικογένειας να διευρυνθούν ακόμα περισσότερο…
Λίγες μέρες πριν από το φετινό θρησκευτικό πανηγύρι για τον Άγιο Μάμα, ο παπα-Νικολής κάλεσε τον κοινό μας φίλο Βασίλη Αποστολάκη, από την ιστορική Αρχαία Ελεύθερνα, απόστρατο υποστράτηγο της Ελληνικής Αστυνομίας και εμένα να τον επισκεφτούμε στο χωριό του.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που πήγαινα στον Άγιο Μάμα για να απολαύσω τη μοναδική ρεθεμνιώτικη φιλοξενία στο σπίτι του παπα-Ρουσσάκη, να μεταλάβω από το κρασί του, να γευτώ τα νόστιμα φαγητά, τα γλυκά και τους μεζέδες της πρεσβυτέρας, που με περίσσια αγάπη προσφέρει στους καλεσμένους της.
Από νωρίς, ο παπα-Νικολής, μας περίμενε στο καφενείο της πλατείας του χωριού για να μας καλωσορίσει με ρακί και φιστίκια. Τον καφέ, όπως είπε, θα τον παίρναμε αργότερα «σε άλλο τόπο…».
Διακόσα μέτρα από την πλατεία του χωριού, στα 460 μ. στο ανέβασμα προς τον Ψηλορείτη, υψώνεται, επιβλητικός, ο ναός του Αγίου Μάμα. Χτίστηκε με πρωτοβουλία του παπα-Ρουσσάκη, με σκληρή δουλειά των κατοίκων του χωριού και προσωπικά του ίδιου. Κατά το πρόγραμμα του σεβαστού ιερέα φίλου μας από το ναό του Αγίου Μάμα ξεκίνησε η ενδιαφέρουσα ιστορική και θρησκευτική περιήγηση στο χωριό του…
Η εκκλησία του Αγίου Μάμα είναι καλοσχεδιασμένη, ευρύχωρη, σε πλήρη λειτουργία και προχωράει γοργά η αγιογράφησή της. Στο ιερό του ναού, σε κασετίνα από χρυσό και ασήμι, φυλάσσεται μικρό κομμάτι από το λείψανο του Αγίου Μάμα, που πρόσφερε η ενορία Τρούλλων της Κύπρου στη μυλοποταμίτικη κοινότητα και έφερε στο χωριό ο παπα-Νικολής.
Η θεματολογία της εικονογράφησης του ναού, κατά κύριο λόγο, αναφέρεται στη ζωή και το μαρτύριο του Αγίου Μάμα. Αρκετές εικόνες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αποτελούν δημιουργήματα καλλιτεχνικής και θρησκευτικής έμπνευσης του ιερέα της ενορίας Γαράζου, αξιόλογου αγιογράφου Νικολάου Ρουσσάκη.
Από τον παπα-Νικολή μάθαμε ότι τον Άγιο Μάμα έκανε γνωστό στην Κρήτη ο Νικηφόρος Φωκάς. Στην έξοδο του χωριού προς τα Ανώγεια επισκεφτήκαμε την καλά διατηρημένη μικρή εκκλησία που χτίστηκε το 1312 μ.Χ. στη μνήμη του Αγίου. Από τότε, ο Μεγαλομάρτυρας από την Καππαδοκία, προστάτης των ζώων και των βοσκών, είναι και ο προστάτης του ρεθεμνιώτικου κτηνοτροφικού χωριού Άγιος Μάμας.
Ο Άγιος Μάμας πρωτοκατοικήθηκε τον 13ο μ.Χ. αιώνα. Οι Ρουσσάκηδες, οι Ζουρίδηδες, οι Σαρρήδες, οι Βασσάλοι, οι Αλεφαντινοί οι Αρχοντάκηδες είναι από τις παλαιότερες οικογένειες.
Περισσότερο από 700 χρόνια το χωριό, με έντονο το στίγμα του στο χάρτη της Κρήτης, καταγράφει και εμπλουτίζει την ιστορία του, δημιουργεί πολιτισμό, τηρεί τις παραδόσεις, ακμάζει αλλά και όταν παρακμάζει, πετιέται από ξαρχής κι αγριεύει και θεριέβει! Οδηγοί και πρότυπα των κατοίκων του χωριού είναι οι πρόγονοί τους. Μπροστάρηδες, τούτους τους δύσκολους καιρούς, ο παπα-Νικολής, ο δραστήριος Πολιτιστικός Σύλλογος «Άγιος Μάμας».
Όπως κάθε καλοκαίρι, έτσι και φέτος στον Άγιο Μάμα, οι εκδηλώσεις λατρευτικού-θρησκευτικού, ιστορικού, πολιτιστικού χαρακτήρα ήταν ποικίλες και ενδιαφέρουσες, με έντονο λαϊκό χρώμα. Από τη βραδιά κρητικής λύρας, το πανηγύρι του Αγίου Μάμα μέχρι τις παραστάσεις που οργανώνει η θεατρική ομάδα του χωριού, με εμπνευστή και σκηνοθετικό δάσκαλο το Γιώργη Πολίτη, από το γειτονικό χωριό Δαφνέδες.
Ο Νικόλαος Ρουσσάκης είναι ένας από τους παπάδες του λαού. Με το πετραχήλι να μην το αποχωρίζεται, πρόθυμος να δώσει την ευλογία του σε όποιον τη ζητήσει, με τη σκαλίδα και το κλαδευτήρι στο πορτ μπαγκάζ του αυτοκινήτου του για τις αγροτικές δουλειές. Με τα οράματά του, την πίστη του στο Θεό, τη λατρεία στον Άγιο Μάμα, με την αφοσίωση στους ενορίτες του και την οικογένειά του, με την αγάπη του προς τον άνθρωπο, πορεύεται ολόρθος, «ελεύθερος», όπως αναφέρει στο επίγραμμά του στο εξωκλήσι της Παναγίας.
Στο Μεσαρμό, ο παπα-Ρουσσάκης, χωρίς παρεμβάσεις και αλλοιώσεις στην αισθητική δημιουργία της φύσης, συμπλήρωσε το τοπίο και το έκανε ακόμα πιο ελκυστικό. Η πρεσβυτέρα φύτεψε κατιφέδες, μεγάλους βασιλικούς και λουλούδια. Ο παπα-Νικολής, ανάμεσα σε πρίνους, φύτεψε μουριές, οπωροφόρα δέντρα, έφτιαξε φούρνο για το οφτό, για το ψήσιμο των τελετουργικών άρτων, που με μεράκι και θρησκευτική ευλάβεια, ετοιμάζει η πρεσβυτέρα.
Το γραφικό εκκλησάκι της Παναγίας, από τα θεμέλια μέχρι τη στέγη του, χτίστηκε από τα χέρια του. «Αρχιτέκτονας», μάστορας, μαραγκός και τεχνίτης ήταν ο ίδιος. Κρέμασε και μία μικρή καμπάνα για να καλεί όταν σπερνιάζει τους πιστούς, να ακούνε τη γλυκόλαλη μελωδία της τα γεράκια, τ’ άλλα πουλιά, τ’ αγρίμια και να εκστασιάζονται! Για να μηνυτεύει, χαράματα, όταν αρχίζει η λειτουργία, το τέλος του σκοταδιού και τον ερχομό μίας νέας ελπιδοφόρας μέρας!
Κάτω από ένα γεροντόπρινο, που μόνο ο Θεός ξέρει πόσες φορές συνταράχτηκε από αστροπελέκια, τα κλαδιά του σκεπάστηκαν και λύγισαν από χιόνια, πουλιά ροζονάρισαν στην κορφή του, γεράκια μονομάχησαν στα κλαδιά του, ο παπα-Ρουσσάκης διαμόρφωσε άνετο χώρο για να στρώνει πλούσιες τάβλες, για φίλους και εδικούς του. Αλλά και για το ξένο που θα τον βγάλει ο δρόμος μέχρι την πόρτα του. Θα τον καλοδεχτεί κι εκείνον. Θα του προσφέρει φαΐ και κρασί για να γευτεί, νερό να ξεδιψάσει, χωρίς να ρωτήσει ποιος είναι, από που έρχεται, που πηγαίνει…
Κάτω από το γεροντόπρινο στήνονται οι τάβλες για να καθίσουν τα μέλη της βιβλικής δομής οικογένειάς του, που σε παιδιά γαμπρούς, νύφες, εγγόνια και δισέγγονα πλησιάζουν, για την ώρα, τις τέσσερις δεκάδες! Όταν η σύνθεση της οικογένειας διευρύνεται, με την παρουσία στενών συγγενών, κουμπάρων και συντέκνων, τότε οι καλεσμένοι που κάθονται στις τάβλες περνούν τις δύο εκατοντάδες…
Στην ίδια τάβλα καθίσαμε με το Βασίλη Αποστολάκη, δίπλα και αντικριστά σε παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα του παπα-Ρουσσάκη και της πρεσβυτέρας Γεωργίας, για να γευτούμε σπιτίσια μοσκομαγειρεμένα φαγητά, να ευφρανθούμε με ευλογημένο ρεθεμνιώτικο κρασί…
Ο παπα-Νικολής ευλόγησε τη βαριοφορτωμένη τάβλα και τα μαχαιροπήρουνα πήραν φωτιά… Όταν η ψυχή μας άρχισε να αγαλλιάζει τότε μας είπε τον λόγο για τον οποίο μας κάλεσε στο χωριό του. Για την προσπάθειά του, που αν τελεσφορήσει, θα αποτελέσει, όπως εκείνος πιστεύει, σπουδαίο γεγονός, για την Κρήτη και την Ορθοδοξία.
Οχτώ εκκλησίες έχτισε ο παπα-Νικολής στην ευρύτερη περιοχή. Σημαντικό έργο, όμως, θεωρεί την εκκλησία του Αγίου Μάμα, συλλογικό δημιούργημα των κατοίκων του χωριού.
Αδελφοποίησε τέσσερα χωριά που έχουν προστάτη τους τον Άγιο Μάμα: Τον Άγιο Μάμα Χαλκιδικής (1.250 κάτοικοι), τον Άγιο Μάμα Ρεθύμνου, (220 κάτοικοι), τους Τρούλλους Κύπρου (1.000 κάτοικοι) και τον Άγιο Μάμα Λεμεσού (250 κάτοικοι). Ίδρυσε τον Παγκρήτιο Σύνδεσμο Διαβητικών.
Κάθε Άνοιξη, οι ιερείς και εκπρόσωποι των τεσσάρων αδελφοποιημένων χωριών συναντιούνται σε ένα από αυτά για το συνέδριο των Αγιομαμιτών. Το πρώτο συνέδριο έγινε στο μυλοποταμίτικο Άγιο Μάμα. Το δέκατο πάλι στο δικό μας Άγιο Μάμα θα γίνει.
«Έκανα ότι μπορούσα για να τιμήσω τον Άγιο Μάμα», μας είπε. «Τώρα, προσπαθώ και πιστεύω ότι με τη βοήθεια του Άγιου θα τα καταφέρω, να φέρω στο χωριό, για δύο-τρεις μέρες, την τίμια κάρα του»!
Όλα δείχνουν ότι οι προσπάθειες του παπα-Ρουσσάκη συγκεντρώνουν μεγάλες πιθανότητες να ευοδωθούν και η «κάρα» του Μεγαλομάρτυρα να βρεθεί στον Άγιο Μάμα τις μέρες του συνεδρίου.
Η μεταφορά του σημαντικού θρησκευτικού κειμηλίου στην Κρήτη θα αποτελέσει πανορθόδοξου ενδιαφέροντος γεγονός, αφού θα είναι η πρώτη φορά που η «κάρα» του Μεγαλομάρτυρα θα βγει από τον καθεδρικό ναό της γαλλικής πόλης Λανγκρές, όπου φυλάσσεται συνεχώς 805 χρόνια, από το 1109, όταν την μετέφεραν εκεί Σταυροφόροι από την Κωνσταντινούπολη.
Ο παπα-Ρουσσάκης αισιοδοξεί ότι θα τα καταφέρει. Στηρίζει την αισιοδοξία του στη διαφαινόμενη καλή διάθεση από πλευράς καθολικών, στη συναίνεση που υπάρχει από το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, στη θερμή συμπαράσταση του Μητροπολίτη Ρεθύμνου, ο οποίος με τις γνωριμίες και ενέργειές του φαίνεται ότι έχει βάλει το νερό στο αυλάκι…
Εκείνη τη ζεστή αυγουστιάτικη μέρα στο Μεσαρμό όλα ήταν όμορφα, γνήσια ρεθεμνιώτικα, γιατί όλα ήταν αληθινά. Με το που φτάσαμε επισκεφτήκαμε το εκκλησάκι και ανάψαμε κερί. Ο παπα-Νικολής φόρεσε το πετραχήλι, πήρε το λιβανιστήρι και μπροστά στο μικρό ιερό ανέπεμψε δέηση προς την Παναγία. Η πρεσβυτέρα έψελνε, όταν ο ιερέας θυμιάτιζε και ευλογούσε.
Ακολούθησε το τραπέζι με πλούσια τα ελέη. Ο πατριάρχης των Ρουσσάκηδων κάθισε στη μέση της τάβλας και γύρω του πήραν θέση τέσσερις γενιές. Ο οικοδεσπότης παπα-Νικολής γέμισε τα ποτήρια με κόκκινο κρασί που βοήθησε να γίνουμε γρήγορα μία χαρούμενη, οικογενειακή, θα έλεγα, παρέα…
Η σκιά από το φύλλωμα του γεροντόπρινου μετρίαζε τη ζέστη. Οι τεράστιοι βασιλικοί φουντωμένοι και φρεσκοποτισμένοι, δίχως να τσιγκουνεύονται, πρόσφεραν έντονα το άρωμά τους.
Ο τόπος μοσχοβολούσε από λιβάνι, φλισκούνι, θυμάρι και φασκομηλιά. Από Ελλάδα, Ρέθυμνο και Κρήτη! Το χώμα που πατούσαμε ήταν η γη των προγόνων μας, η δική μας γη. Κανένα δε θ’ αφήσουμε να την ξεπουλήσει, να μας την πάρει!
