Νικόλαος Τζεδάκης: Ο θρυλικός Τζές που άφηνε τελευταίος τ’ άρματα

Κι εκεί που ξεφυλλίζεις παλιές εφημερίδες, να σου και έρχονται στο φως μορφές, που μάταια θα τους αναζητήσεις σε ιστορικές μελέτες.

Από τα στοιχεία που δίνουν όμως οι νεκρολογίες, αντιλαμβάνεσαι, ότι κι αυτοί οι ήρωες έπεσαν στην αφάνεια, επειδή για τους απογόνους, κάθε επιδίωξη προβολής ερχόταν κόντρα με τη γενική δοξασία ότι είναι χρέος ιερό να προσφέρει κάποιος τις υπηρεσίες του στην πατρίδα.

 

Από τους ήρωες αυτούς και ο Νικόλαος Τζεδάκης.

Στο φύλλο της εφημερίδας «Τύπος» (31 Δεκεμβρίου 1935) διαβάσαμε και μάθαμε κάποια πράγματα και γι αυτόν τον ακρίτα της λευτεριάς, του οποίου η ζωή υπήρξε μια συνεχής σειρά κατορθωμάτων και αγώνων εναντίον των Τούρκων, την εποχή που η Κρήτη αγωνιζόταν για την απελευθέρωσή της και την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.

Από νεκρολογία του Γεωργίου Γεωρβασάκη, διανθισμένη με το λογοτεχνικό ύφος του επιφανούς ομιλητή, μάθαμε κάτι περισσότερο για τον ήρωα Νικόλαο Τζεδάκη από την Πηγή.

 

Πουθενά αλλού, παρά την αναζήτησή μας, δεν βρήκαμε κάτι περισσότερο. Και για μια ακόμα φορά μακαρίσαμε Χανιώτες και Ηρακλειώτες που σε κάθε πηγή βρίσκεις τόσα στοιχεία για τους ήρωές τους. Για τους δικούς μας βρίσκεις στοιχεία μόνο αν έχεις υπομονή και θέληση να ξεφυλλίζεις παλιές εφημερίδες.

Ας γνωρίσουμε λοιπόν σήμερα, έναν ακόμα ήρωα τον Νικόλαο Τζεδάκη και μακάρι να βρεθούν πλέον ειδικοί να φωτίσουν περισσότερο τη ζωή και το έργο του.

 

 

Γεννήθηκε στην Πηγή το 1851 περίπου.

Για πρώτη φορά πήρε μέρος στην επανάσταση του 1878.

Να θυμίσουμε στο σημείο αυτό σχετικά με την επανάσταση αυτή, τη λιγότερο γνωστή, ότι η Κρήτη για μια δεκαετία (1868-1877) διοικούνταν με βάση τον Οργανικό Νόμο, τον οποίο διαρκώς παραβίαζαν οι μουσουλμάνοι του νησιού. Το 1877 επικρατούσε επαναστατικός αναβρασμός παράλληλα με τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο. Ιδρύθηκαν τότε στην Κρήτη τρία επαναστατικά κομιτάτα, στον Βάμο, στα Χανιά και στο Ρέθυμνο, ενώ μέχρι τον Ιανουάριο του 1878 η επανάσταση είχε επεκταθεί σε όλο το νησί. Μετά την ήττα της Τουρκίας στον πόλεμο με τη Ρωσία οι Μεγάλες Δυνάμεις, στις 13 Ιουνίου 1878 στο Βερολίνο, υποχρέωσαν το Σουλτάνο να εφαρμόσει τον Οργανικό Νόμο του 1868. Το αποτέλεσμα αυτό δεν ικανοποιούσε τους Κρητικούς, οι οποίοι συνέχισαν να εξεγείρονται. Η Τουρκία, μετά από υπόδειξη της Αγγλίας, δέχθηκε να υπογράψει τον Οκτώβριο του 1878 τη Σύμβαση της Χαλέπας, προάστιο των Χανίων, η οποία παραχωρούσε στην Κρήτη ημιαυτονομία. Η Σύμβαση αποτελούνταν από 16 άρθρα και 6 ειδικές διατάξεις. Οι κυριότερες διατάξεις της είναι οι ακόλουθες:

 

1) Ο Γενικός Διοικητής Κρήτης θα μπορούσε να είναι και Χριστιανός και η θητεία του οριζόταν για πέντε χρόνια με δυνατότητα ανανέωσης.

2) Ο Γενικός Διοικητής θα είχε και ένα σύμβουλό του από το αντίθετο θρήσκευμα.

3) Οι Χριστιανοί Πληρεξούσιοι στη Γενική Συνέλευση ορίζονταν σε 49 έναντι 31 Μουσουλμάνων.

4) Ιδρυόταν Κρητική Χωροφυλακή.

5) Αναγνωριζόταν η Ελληνική ως επίσημη γλώσσα των δικαστηρίων και της Γενικής Συνέλευσης. Μόνο τα επίσημα πρακτικά, οι αποφάσεις των δικαστηρίων και η επίσημη αλληλογραφία θα συντάσσονταν και στις δύο γλώσσες.

6) Για να επικρατήσουν ειρηνικές συνθήκες διαβίωσης, δόθηκε γενική αμνηστία.

7) Προβλεπόταν προσωρινή απαλλαγή από ορισμένους φόρους.

8) Επιτρεπόταν η ίδρυση Φιλολογικών Συλλόγων και η έκδοση εφημερίδων.

 

Η Σύμβαση της Χαλέπας αποτελούσε ένα θετικό βήμα προς τη σταδιακή διαμόρφωση ενός καθεστώτος αυτοδιοίκησης.

Από τους πρώτους στην επανάσταση αυτή ο Νικόλαος Τζεδάκης.

 

Αργότερα τον κάλεσαν από τη Γενική Επαναστατική Επιτροπή, που είχε έδρα στο Κλίμα Αποκορώνου και τέθηκε υπό τις διαταγές του Αρχηγού Βενιανάκη. Τότε έλαβε και τον τίτλο του οπλαρχηγού, του τμήματος Αρκαδίου, από την Επιτροπή, πρόεδρος της οποίας ήταν ο περίφημος Γογονής.

 

Ο Τζεδάκης διακρινόταν για τη μεγάλη του ψυχραιμία, την ευσέβειά του και το σεβασμό του στον άνθρωπο ανεξαρτήτως ηλικίας, συμπεριφορά που έκανε τους άνδρες του να ορκίζονται στο όνομά του.

Οι οπλαρχηγοί που είχαν συγκεντρωθεί για να βάλουν τις πρώτες φλόγες της επανάστασης έλαβαν πρώτα όρκο ότι δεν θα αποκαλύψουν τα σχέδια για επανάσταση μέχρις ότου ενημερωθούν τα χωριά και εξασφαλιστούν τα γυναικόπαδα, φεύγοντας από τον κάμπο και πηγαίνοντας να προστατευθούν στα ορεινά.

 

Γυρίζοντας από τον Αποκόρωνα ο Τζεδάκης με τους συμπολεμιστές του συναντήθηκε με Οθωμανούς στο χωριό Σελλί. Στη θέα τους ο Τζες δεν μπόρεσε να περιμένει άλλο. Αμέσως πυροβόλησε και σκότωσε έναν Τούρκο. Τραυματίστηκε όμως κι ο ίδιος στην ωμοπλάτη. Η σφαίρα αυτή που ήταν και το πρώτο του παράσημο από μάχη, έμεινε σε όλη του τη ζωή να τον ταλαιπωρεί, καθώς εκείνα τα χρόνια οι τραυματίες δεν είχαν την πολυτέλεια να νοσηλευτούν.

 

 

Στο σπίτι του μόλις έφθασε είχε μπροστά του και την πρώτη εκδικητική πράξη των εχθρών. Ο πατέρας του κειτόταν νεκρός. Με τον τραγικό του θάνατο επέβαλαν τα πρώτα τους αντίποινα οι Τούρκοι για τη δράση του γιου. Ο Τζεδάκης όμως αντί να δειλιάσει και να υποχωρήσει μπροστά στην προειδοποίηση αυτή, αντίθετα έγινε θηρίο. Πήρε τους άνδρες του και πήγε στη Βισταγή Αμαρίου όπου και εντάχτηκε στο σώμα του οπλαρχηγού Νικολάου Πάτερου. Ήταν ο επίσης θρυλικός οπλαρχηγός που σήκωσε πρώτος το μπαϊράκι για την στήριξη του αγώνα στο Αρκάδι.

 

Η δράση που ανέπτυξε τον έκαναν σύντομα κόκκινο πανί για τους Τούρκους που ζήτησαν ενισχύσεις για να τον συλλάβουν. Εκείνος όμως κάθε φορά γινόταν και πιο τολμηρός. Ήταν ο πρώτος στη μάχη και ο προθυμότερος όλων να αναλάβει κάποια αποστολή. Άφησε όνομα πολεμώντας στις μάχες του Μαρουλά, των Πρασσιών, του Πλατανιά. Κάποτε κόπασε η επανάσταση του ’78. Ο Τζεδάκης όμως για ένα εξάμηνο δεν έλεγε να συμβιβαστεί με την ιδέα ότι ακόμα ένα όνειρο για την ελευθερία ναυάγησε. Θύμιζε θηρίο στο κλουβί μέχρι το 1889 που ξέσπασε η νέα επανάσταση. Συνέχισε να αγωνίζεται και στις επαναστάσεις 1896 -1897. Τραυματίστηκε τρεις φορές και ποτέ δεν έπαυσε να αγωνίζεται και να ονειρεύεται την ελευθερία.

Έχαιρε μεγάλου σεβασμού και όχι μόνο για την ανδρεία του. Σε κάθε μάχη έδινε κι άλλα δείγματα απαράμιλλης γενναιοψυχίας, προκειμένου να βοηθήσει συμπολεμιστές του.

 

 

Στη φονική μάχη του 1897 που βρήκε τραγικό θάνατο ο Ηγούμενος Αρσανίου Γαβριήλ Κλάδος και ο Ζωγράφος από τα Περιβόλια, πληγώθηκε βαριά ο Επαμεινώνδας Χατζηδάκης.

Ο Τζεδάκης αδιαφορώντας για τη βροχή από τις σφαίρες που τον απειλούσε και την ανάγκη να προσέχει τον εαυτό του γιατί είχε την ευθύνη ολόκληρης περιοχής, δεν δίστασε να ορμήσει μέσα στη φωτιά της μάχης και να απομακρύνει τον Χατζιδάκη, σώζοντάς τον από βέβαιο θάνατο.

 

Αυτά διηγιόταν σε όλη του τη ζωή ένας επίσης σπουδαίος αγωνιστής από το Αμάρι, ο Σπύρος Μαρκίδης που είχε δει με τα μάτια του αυτή και άλλες ανδραγαθίες του Τζεδάκη.

Περισσότερα γι’ αυτόν δεν ξέρουμε. Μόνο ότι πέθανε 19 Μαρτίου 1935 και η κηδεία του έγινε με πάνδημη συμμετοχή.

Η εφημερίδα «Τύπος» αναφέρεται στο γεγονός με εκτενές κείμενο που περιλαμβάνει και ολόκληρη την νεκρολογία του Γεωρβασάκη. Και με τον τρόπο αυτό αποδίδεται ύστατη τιμή σε έναν σπουδαίο αλλά επίσης αφανή ήρωα.