Κάθε φορά που αναζητάμε ένα στοιχείο για την επαρχία Αγίου Βασιλείου, μία είναι η πλέον αξιόπιστη πηγή. Η συλλογική εργασία με τα πορίσματα του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου για την ιστορική αυτή περιοχή. Κι ενώ μας εξυπηρετεί τα μέγιστα, ποτέ δεν μπήκαμε στον κόπο να αναζητήσουμε τους ανθρώπους αυτούς που υπογράφουν αυτό το μνημειώδες έργο. Είναι η πάγια συνήθεια να ασχολούμεθα με τους σημαντικούς πνευματικούς ταγούς μας, όταν πια δεν θα χρειάζονται τον έπαινό μας αλλά εμείς θα έχουμε εξασφαλίσει με την ευκαιρία, ένα βήμα αυτοπροβολής. Μια κατάσταση που παίρνει διαστάσεις «επιδημίας» τα τελευταία χρόνια, όπου και όταν δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα δήλωσης ενεργού παρουσίας στα κοινά.
Μια ιστορική περιοχή
Δεν είναι εύκολη η καταγραφή της ιστορικής πορείας μιας επαρχίας όπως αυτή που αποτελεί σήμερα τον δήμο Αγίου Βασιλείου. Για να αξιολογήσεις αυτή την τιτάνια πραγματικά προσπάθεια αρκεί να σκεφτείς ότι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός τόπου δεν είναι οι φυσικές καλλονές και πέντε δέκα επιχειρήσεις που συνέβαλαν και στην παρουσίαση. Δεν είναι αυτά που με ένα copy paste σου προσφέρει αφειδώς το διαδίκτυο.
Δεν μπορούν να περιοριστούν στα τόσο αξιόλογα δημοσιογραφικά οδοιπορικά που αποτυπώνουν αυτό που φαίνεται αλλά δεν είναι εφικτή η επιστημονική μελέτη κάθε χώρου.
Ούτε και είναι εύκολο για τον καθένα να ξεφυλλίσει τα βιβλία που αρκετοί λόγιοι έχουν εκδώσει με αποκλειστικό θέμα το δικό τους χωριό.
Η τέως επαρχία Αγίου Βασιλείου δεν είναι μόνο η λίμνη Πρέβελη, οι βρύσες στο Σπήλι και οι περίφημες αμμουδιές στην νότια πλευρά.
Είναι και οι περιοχές σπάνιου φυσικού κάλλους, όπως τα φαράγγια, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα μαρτυρικά χωριά, οι βυζαντινές εκκλησίες, η Λαμπηνή με την ατέλειωτη λειτουργία κι ένα ακόμα ολοκαύτωμα, είναι τα χωριά που στους δέκα κατοίκους οι εννέα είναι επιστήμονες, είναι η μουσική παράδοση.
Κατά ευτυχή συγκυρία όλοι οι σπουδαίοι της μουσικής προέρχονται από την επικράτεια τέως επαρχίας Αγίου Βασιλείου.
Μάνος Χατζηδάκης (Μύρθιος), Μπάμπης Πραματευτάκης (Σπήλι), Γιώργος Κουμεντάκης (Άγιος Ιωάννης ο Καμένος).
Είναι και οι πρωτομάστορες της παράδοσης, Στέλιος Καλογρίδης, Αλέκος Καραβίτης, Θανάσης Σκορδαλός, Γιάννης Μαρκογιαννάκης, είναι ο πρωτοχορευτής Σταμάτης Παπαδάκης. Είναι η Ειρήνη Μπριλλάκη Καβακοπούλου.
Είναι και οι σημαντικότεροι δημοσιογράφοι: Κωστής Παπαδάκης, Μανόλης Καλαϊτζάκης, Γιάννης Χαλκιαδάκης.
Τι να πούμε και ποιον να πρωτοαναφέρουμε από τους πολιτικούς, τους λόγιους, τους επιστήμονες.
Μια σωτήρια πρόταση
Κι όμως η επαρχία έμενε ανεξερεύνητη από επιστημονικής εγκυρότητας μέχρι που ένας ακόμα φωτισμένος λόγιος του τόπου ο Θεόδωρος Πελαντάκης πρότεινε τη διοργάνωση αυτού του διεθνούς συνεδρίου. Μπορεί ο επίσης μοναδικός Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, όπως το συνηθίζει σε προσπάθειες που αποβλέπουν στο κοινό όφελος να χειροκρότησε την ιδέα, άντε και μερικοί άλλοι, αλλά στην αρχή κανένας από τους έχοντες και κατέχοντες εξουσία, δεν έδειξε διάθεση να δώσει την ευκαιρία υλοποίησης αυτής της σοβαρής πρότασης.
Κατάφεραν όμως αυτοί οι ελάχιστοι σε αριθμό επιστήμονες να πετύχουν το θαύμα και το φθινόπωρο του 2008 το διεθνές αυτό συνέδριο έγινε πραγματικότητα.
Τη διοργάνωση ανέλαβε ο Σύλλογος Επιστημόνων του δήμου Λάμπης (ΣΕΔΗΛ) σε συνεργασία με την Ένωση Συλλόγων Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου «Ο Πρέβελης», και Οργανωτική Επιτροπή με την ακόλουθη σύνθεση:
Πρόεδρος: Θεόδωρος Πελαντάκης, φιλόλογος – επίτιμος προϊστάμενος Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Ρεθύμνης.
Αντιπρόεδρος: Αντώνης Μπαγιαρτάκης, αντινομάρχης Ρεθύμνου.
Γραμματέας: Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, καθηγητής φιλόλογος – πτυχιούχος Θεολογίας.
Υπεύθυνοι Οικονομικού: Χαρίδημος Κακλαμάνος, εκπρόσωπος του ΣΕΔΗΛ, Νικόλαος Παπαδάκης, εκπρόσωπος της Ένωσης «Ο Πρέβελης».
Μέλη: Μανόλης Βαβουράκης, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Φοίνικα.
Γιάννης Καράλης, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Λάμπης.
Αυτό που δεν ξέρει ο πολύς κόσμος είναι ότι στην αρχή κάποιοι ανταποκρίθηκαν και συνέλεξαν στοιχεία άγνωστα για το χωριό τους. Έμειναν όμως κενά και προκειμένου αυτό το τεράστιο έργο να μην μείνει ημιτελές, ανέλαβε, προς τιμήν του ο κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, με τον κ. Θεόδωρο Πελαντάκη να ολοκληρώσουν το έργο. Και ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι για όσους αδυνατούν να έχουν αυτό το πολύτιμο έργο στη Βιβλιοθήκη τους ο κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, στην εξαιρετική ιστοσελίδα του «Ρεθεμνιώτικες Αναδρομές» προσφέρει πρόσβαση σε στοιχεία για κάθε χωριό της τέως επαρχίας Αγίου Βασιλείου ξεχωριστά.
Συνέδριο μεγάλης εμβέλειας
Η μεγαλύτερη ικανοποίηση για τους διοργανωτές ήταν η προβολή του τόπου τους διεθνώς. Γιατί οι συμμετοχές και από το εξωτερικό ήταν αρκετές και πολύ αξιόλογες.
Εκείνο το φθινόπωρο του 2008, έμεινε στην ιστορία της επαρχίας με τις περισσότερες προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας.
Από τις εισηγήσεις και τα πορίσματα έμεινε μια πολύτιμη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
Ας γνωρίσουμε τον Νίκο Φασατάκη
Εκείνος επίσης που έδωσε μια συνοπτική αλλά εξαιρετικής σπουδαιότητας εργασία για την πρώην επαρχία Αγίου Βασιλείου ήταν ο Νίκος Φασατάκης.
Αξίζει στο σημερινό μας αφιέρωμα να γνωρίσουμε καλύτερα τους πνευματικούς ευεργέτες της επαρχίας με το έργο ζωής που μας πρόσφεραν αλλά περνάει απαρατήρητο από τη γενιά του F/B και του πάθους αυτοπροβολής σε βαθμό υστερίας. Κι αρχίζουμε από τον πλέον άγνωστο τον Νίκο Φασατάκη για τον οποίο είχε κάνει ένα πληρέστατο αφιέρωμα με τη μορφή συνέντευξης ο καθηγητής κ. Αντώνης Τσουρδαλάκης. αιρετός του δήμου, από το οποίο και αντλούμε στοιχεία.
Ο Νίκος Φασατάκης γεννήθηκε στις Μέλαμπες το 1941, σπούδασε στο γυμνάσιο Ρεθύμνης, στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου και στη συνέχεια στο Μαράσλειο διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθηνών.
Στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του ως δασκάλου διακρίθηκε για την επιστημονική του αρτιότητα, την παιδαγωγική του ακεραιότητα, την ανθρωπιστική του ευαισθησία, την αγάπη του για τα παιδιά.
Στα σχολεία των: Κεραμέ, Σακτουρίων, Καρινών, Αγ. Ιωάννου Καμμένου του Νομού μας, αλλά και σε άλλα ανά την Ελλάδα, όπως των Σερρών και των Αθηνών στα οποία υπηρέτησε, άφησε όνομα άρτιου εκπαιδευτικού, σοφού και συνετού ανθρώπου.
Για όλα τα παραπάνω επιλέχτηκε και υπηρέτησε για πολλά χρόνια ως Σχολικός Σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στο Δομοκό, στη Θήβα, στο Ναύπλιο.
Εκτός όμως του καθαρά παιδαγωγικού έργου στο οποίο διακρίθηκε ο Νίκος ο Φασατάκης ασχολήθηκε με ξεχωριστό ζήλο, αναγνωρισμένη επιτυχία και με την έρευνα, σε θέματα τοπικής ιστορίας και λαογραφίας.
Καρπός αυτής τη έρευνας αποτελούν πλείστες όσες δημοσιεύσεις στον τύπο, ανακοινώσεις σε συνέδρια και ημερίδες. Ώριμο καταστάλαγμα δε της όλης δημιουργικής παρουσίας του αποτελεί το πλούσιο και ιδιαίτερης πνευματικής αξίας συγγραφικό έργο που έχει στο ενεργητικό του, και που σε τίτλους έχει ως εξής:
- Η τέως Επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης -Ιστορία-Πολιτισμός-Εκπαίδευση.
- Αγωνιστές και Θύματα της τέως Επαρχίας Αγίου Βασιλείου.
- Τα περί Θηβών-Ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία.
- Το 1οΔημοτικό Σχολείο Αγίας Παρασκευής Αττικής και η περιοχή του.
- Θέματα ιστορίας της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στο νομό Αργολίδας.
- Ιστορία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης της επαρχίας Δομοκού, 20οςαιώνας.
Το έργο όμως εκείνο που ιδιαιτέρως αγάπησε και για χρόνια τον απασχόλησε είναι το μνημειώδες, 5τομο πόνημα, το οποίο συνέγραψε και αφορά τον τόπο του, το χωριό του.
Ο πρώτος από τους 5 τόμους φέρει τον τίτλο: Οι Μέλαμπες Ρεθύμνης. Ιστορία -Πολιτισμός, ενώ οι υπόλοιποι 4 τόμοι φέρουν τον γενικό τίτλο «Η Λαογραφία των Μελάμπων Ρεθύμνης».
Από τους 4 τόμους της Λαογραφίας:
– Ο πρώτος αναφέρεται στην κοινωνική ζωή του χωριού.
– Ο δεύτερος και ο τρίτος τόμος στην πνευματική ζωή.
– Ο τέταρτος και τελευταίος τόμος στην Υλική ζωή των Μελάμπων.
Με τα έργα αυτά ολοκληρώνεται ουσιαστικά μια πολύ σπουδαία προσπάθεια καταγραφής ιστορικού και πολιτιστικού πλούτου, ανοίγοντας μόνιμα έτσι ένα παράθυρο που βλέπει στο παρελθόν του τόπου μας.
Με κίνητρο την αγάπη για την ιστορία και την παράδοση, όπλα το τετράδιο και το μολύβι, βοηθό το ανοιχτόκαρδο του χαρακτήρα του, ξεκινά από τις παιδικές προσωπικές του μνήμες και ανατρέχει στη συνέχεια στις πηγές του, κατά κύριο λόγο στους συγχωριανούς του – πρωταγωνιστές του έργου του.
Καταγράφει εικόνες, καταστάσεις, γεγονότα, αρετές κακίες, δεξιότητες, ευχάριστα δυσάρεστα, απλά ή σύνθετα, του χθες του απώτερου και του εγγύτερου.
Σκιαγραφεί πρόσωπα πρώτου αλλά και δεύτερου ρόλου της καθημερινής ζωής.
Σε ορισμένα μάλιστα βιβλία του όπως η «Υλική Ζωή» αξιοποιεί την αμεσότητα και ζωντάνια του προφορικού λόγου έτσι -όπως την χρησιμοποιούσαν καθημερινά οι παππουδοκεράδες μας και οι πρόγονοί μας. Βέβαια μπορεί αυτό να κάνει δύσκολη την ανάγνωσή του, όμως με αυτό τον τρόπο διασώζονται εκτός των άλλων και τα τοπικά ιδιώματα της γλώσσας, κάνοντας την παρουσίαση των θεμάτων τόσο πραγματική, τόσο αληθινή και αυθεντική που σε συνεπαίρνει όπως ακριβώς η παρουσίαση μιας αρχαίας τραγωδίας, στην πρωτότυπη αρχαία ελληνική γλώσσα.
Αισθάνεται κανείς διαβάζοντας το έργο του, πώς μεταφέρεται με την μηχανή του χρόνου στην απαρχή της ιστορίας μας, στο απώτερο παρελθόν μας και βιώνει συμμετέχει σε όλες ανεξαιρέτως τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, στα προβλήματα, στις ανησυχίες, στα πάθη, αλλά και στο μεγαλείο της εποχής των προγόνων μας: δηλαδή στους αγώνες για ελευθερία και ανεξαρτησία μα και στην καθημερινή πάλη, για επιβίωση και πρόοδο.
Το εγχείρημα του Νίκου του Φασατάκη, που κατά κοινή ομολογία διακρίνεται από πληρότητα και επιστημονική αρτιότητα, πέτυχε το στόχο του. Πέτυχε και κατέγραψε στοιχεία που αλλιώς κινδύνευαν τόσο από την παραποίηση, όσο και από τη λήθη.
Χάρη στην ιδιαίτερη, ευαίσθητη γραφίδα του δεν κάνει απλά μια ιστορική και λαογραφική καταγραφή, κάνει κατάθεση ψυχής, στους ανθρώπους του τόπου του.
Γι’ αυτό και δικαιολογημένα το Δημοτικό Συμβούλιο Αγίου Βασιλείου, σε Τακτική Συνεδρίασή του την Τετάρτη 24 Απριλίου 2013, μετά από πρόταση που έγινε ομόφωνα αποδεκτή, του απέδωσε «τιμητικό έπαινο», ως δείγμα αναγνώρισης και ευχαριστίας για την ανιδιοτελή προσφορά στο χωριό του τις Μέλαμπες και τον Αη Βασίλη.
Λέγεται και είναι αλήθεια, πως «η βαθιά γνώση θεμάτων γύρω από την ιστορία και τον πολιτισμό των ανθρώπων που μας γέννησαν και μας παρέδωσαν τον κόσμο που ζούμε, είναι η ασφαλέστερη οδός που μας οδηγεί σε ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον».
Με αυτό το χαρισματικό ύφος ο κ. Αντώνης Τσουρδαλάκης παρουσιάζει τον Νίκο Φασατάκη και του είμαστε ευγνώμονες που μας γνώρισε με τόση πληρότητα στοιχείων ένα σπουδαίο επιστήμον αλλά τόσο άγνωστο στους περισσοτέρους.
Και οι άλλοι πρωτεργάτες
Ας γνωρίσουμε και στους αναγνώστες μας εκτός Κρήτης και τον έτερο της μεγάλης πνευματικής προσφοράς καθηγητή Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, φιλόλογο – θεολόγο.
Ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το έτος 1949. Αποφοίτησε από το 2ο Λύκειο Αρρένων Ρεθύμνου το 1967. Σπούδασε Θεολογία και Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ακολούθως υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία ως έφεδρος αξιωματικός Πεζικού.
Το έτος 1978 διορίζεται ως φιλόλογος Καθηγητής στο Γυμνάσιο Αργυρούπολης Ρεθύμνου και από το Σεπτέμβριο τού 1982 μετατίθεται στο 1ο Γυμνάσιο Ρεθύμνου, στο οποίο υπηρέτησε επί είκοσι οκτώ συναπτά έτη, μέχρι τον Οκτώβριο του 2010 που συνταξιοδοτήθηκε. Είναι έγγαμος και πατέρας τεσσάρων παιδιών από τα οποία το πρώτο δραστηριοποιείται στο εμπόριο καφέ και ειδών ζαχαροπλαστικής, το δεύτερο είναι γιατρός, το τρίτο καθηγητής είναι μουσικολόγος και πτυχιούχος κλαρινέτου και το τέταρτο πτυχιούχος Νοσηλευτικής (ΤΕΙ Ηρακλείου). Κατά καιρούς υπήρξε και συνεχίζει να είναι μέλος του Δ.Σ. πολλών συλλόγων της πόλης μας, όπως επί διετία του «Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Ρεθύμνης», επί 15ετία και πλέον «Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων», επί πενταετία της «Επιτροπής Κοινωνικής Συμπαράστασης Προσκόπων», από το 1975- 95 της «Τοπικής Επιτροπής των Μουσικών Νιάτων Ελλάδος».
Ο κ. Παπαδάκης είναι από τους ελάχιστους πλέον που όταν γράφει στις εφημερίδες για μια πολιτιστική εκδήλωση, δίνει υποδειγματικά σημειώματα πληρέστατα σε περιουσία γνώσεων. Ιδιαίτερα τα μουσικοκριτικά του κείμενα προκαλούν αίσθηση, αφού είναι και ο μόνος πλέον που μπορεί να ασχοληθεί με το απαιτητικό αυτό είδος.
Είναι και χαρισματικός ομιλητής. Από τις ελάχιστες περιπτώσεις που σε καθηλώνουν με νευρώδες αφηγηματικό ύφος που υπογραμμίζει κάθε ενότητα και κάνει το άκουσμα μια πραγματική πνευματική απόλαυση.
Για το λόγο αυτό είναι και περιζήτητος σε συνέδρια και άλλες εκδηλώσεις που απαιτείται πάνελ με ιδιαίτερες επιστημονικές επιδόσεις.
Από έλλειψη χώρου για τον κ. Θεόδωρο Πελαντάκη θα γράψουμε στο επόμενο αφιέρωμά μας. Γιατί θα συνεχίσουμε την αναφορά μας στους πνευματικούς αυτούς ευεργέτες της ευλογημένης επαρχίας που θα παρουσιάσουμε σε επόμενα σημειώματα, χωριό χωριό, αναδεικνύοντας άγνωστα πρόσωπα και γεγονότα. Είναι η συνολική εργασία μας για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ που ετοιμάσαμε για την επαρχία και που ένα δεκάλεπτο από το πέραν της μιας ώρας θέμα παρουσιάστηκε χθες στην εκδήλωση του δήμου Αγίου Βασιλείου στην Αθήνα.
Με το ντοκιμαντέρ αυτό θελήσαμε να αναδείξουμε το μνημειώδες επιστημονικό πολύτομο αφιέρωμα στην επαρχία που αποτελεί μοναδικό μνημείο ιστορικής έρευνας και χρήζει περαιτέρω προβολής με τα μέσα που μας παρέχει η σημερινή τεχνολογία. Είναι και στο πλαίσιο της νέας φιλοσοφίας των «Ρ.Ν.» να παρουσιάζεται πλέον κάθε αφιέρωμα και με εικόνα. Μια επιθυμία χρόνων που ο εκδότης μας επιτρέπει πλέον να γίνει μια πραγματικότητα. Για την ανάδειξη της τοπικής ιστορίας και με κάθε φορέα ήχου και εικόνας που θα την κάνει πιο προσιτή στις νεότερες γενιές.
