«Ίντα μωρέ κερατάδες θαρείτε; Ο πατέρας μου σας έκαμε να έχετε όλοι από ένα γάιδαρο, εγώ θα σας κάμω να έχετε κάθε δέκα, σαν γάιδαροι που είστε από ένα γάιδαρο και θα σας κάνω να τυλίγεσθε με ψάθες». Ιστορία, Β.Ψιλάκης, σελ 819.
Με το παραπάνω «εκπληκτικό» επιχείρημα ένας ημίτρελος πασάς, ο Βελή Πασάς, γιος του Μουσταφά Πασά επέβαλε κοντά στους παγιωμένους φόρους της δεκάτης, του χαρατσιού και του κεφαλικού και το φόρο οδοποιίας, τον στρατιωτικό φόρο διαλύοντας τους ήδη εξαθλιωμένους οικονομικά Κρητικούς στα μισά του 19ου αιώνα (1858).
Αν και με μητέρα Κρητικιά ο Βελή Πασάς έδειχνε ένα φοβερό φορολογικό σαδισμό, ώστε αυτούς που αδυνατούσαν να πληρώνουν τους τρελούς φόρους ή τους έβαζε να πουλούν και τα τελευταία κτήματά τους, ή τους έστελνε στα κάτεργα της Πόλης. Η συμπεριφορά του ξεσήκωσε τους Χριστιανούς που με επικεφαλής τον Σφακιανό Μαυρογένη και την προτροπή του Ν. Κανάρη, Πρόξενου της Ελλάδας στην Κρήτη, στασίασαν ειρηνικά. Μαζεύτηκαν χιλιάδες Κρητικοί στα Μπουτσουνάρια, έξω απ’ τα Χανιά και απαίτησαν να λάβουν γνώση οι Μεγάλες Δυνάμεις και η ίδια η Πύλη για τα καμώματα του Βελή.
Ο ίδιος μόλις έμαθε τα γεγονότα με τη στάση του Μαυρογένη εξαπέλυσε μαζικά διώξεις στο Μ. Κάστρο, όπου ξέσπασαν βίαια στις περιουσίες των Χριστιανών και μόνο ο Γάλλος φιλέλληνας πρόξενος Ιττάρ γλίτωσε απ’ τη μανία του πασά 400 Χριστιανούς.
Την ίδια ώρα παραπληροφορούσε τον «προϊστάμενό» του Σουλτάνο, ο οποίος έχοντας γνώση της πραγματικότητας έστειλε άμεσα τον Αχμέτ Πασά και το μεταφραστή του Αδοσίδη και ζήτησαν εξηγήσεις απ’ την επιτροπή των Χριστιανών στασιαστών.
Έπειτα από λίγες μέρες έφτασε στο νησί ο αντικαταστάτης του Βελή Πασά, ενώ ο ίδιος επιβιβάστηκε κακήν κακώς στο ίδιο πλοίο για την επιστροφή, ενώ μετά από λίγο καιρό ικανοποιήθηκαν πάρα πολλά αιτήματα των Χριστιανών και καταργήθηκαν πλήθος φόρων που έπνιγαν τον πληθυσμό.
Ο Βελή Πασάς έμεινε στην ιστορία, ως ένας εντελώς διεστραμμένος διοικητής, που προκάλεσε τη μήνιν Χριστιανών αλλά και των ίδιων των Οθωμανών που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν πως επέβαλε συνεχείς και δυσβάστακτους φόρους, πάνω σε ανθρώπους που είχαν φοροδοτικά εξαντληθεί, μόνο και μόνο για να τους εξευτελίζει και να εκποιούν την ελάχιστη περιουσία που είχαν. Η αναίμακτη επανάσταση του Μαυρογένη ήταν και η πρώτη επανάσταση κατά διεστραμμένων φορομπηκτών!!!
Αν τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία προκαλούν τον οποιονδήποτε συνειρμό με σύγχρονα πρόσωπα, πράγματα ή καταστάσεις, τότε, ναι, έχετε «συνθετική» και κριτική ικανότητα…
* Ο Μιχάλης Τζανάκης είναι φιλόλογος-συγγραφέας
istor.tzanakis@gmail.com
