Οικονομικά και αναπτυξιακά οφέλη από τη σωστή διαχείριση της παράκτιας ζώνης της Κρήτης

Η σωστή αξιοποίηση των παράκτιων περιοχών της Κρήτης μπορεί να της αποφέρει πολλαπλά οικονομικά οφέλη, ενισχύοντας την τουριστική ανάπτυξη του νησιού. Η ανάδειξη των συγκριτικών  πλεονεκτημάτων του τόπου με 1.148,3 χλμ. ακτογραμμής σε συνδυασμό με το φυσικό κάλλος, τη  γαστρονομία, την ιστορία και τον πολιτισμό του νησιού μπορούν να δημιουργήσουν νέες προοπτικές ανάπτυξης, πάντα όμως με τον απαραίτητο σεβασμό στο περιβάλλον. Παρεμβάσεις οι οποίες καταστρέφουν το περιβάλλον, είτε αυτές αφορούν άναρχη δόμηση, είτε υπερβολική κατανάλωση των φυσικών πόρων που αλλοιώνουν τα χαρακτηριστικά της περιοχής θα έχουν καταστροφικές συνέπειες, όχι μόνο στο ίδιο το περιβάλλον αλλά και στην οικονομία του τόπου. Τα παραπάνω επισημάνθηκαν μεταξύ πολλών άλλων στη χθεσινή ελληνοϊταλική επιστημονική συνάντηση που διοργάνωσε το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου-Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και το Ινστιτούτο Βιομετεωρολογίας Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών (IBIMET-CNR) της Ιταλίας με θέμα «Ανάπτυξη και διαχείριση της παράκτιας ζώνης» που πραγματοποιήθηκε στο παλαιοντολογικό μουσείο Ρεθύμνου.

Οι επιστήμονες μέσα από τις εισηγήσεις τους ανέπτυξαν τα σημερινά δεδομένα και τη ζημιά που υφίσταται το φυσικό περιβάλλον από τη διάβρωση των ακτών που έχει ως αποτέλεσμα να αφανίζονται μεγάλες εκτάσεις παραλιών, έδωσαν ωστόσο μεγαλύτερη έμφαση στις δράσεις και τις πρωτοβουλίες που μπορούν να αναληφθούν, ώστε να υπάρξει αφενός προστασία του περιβάλλοντος ταυτόχρονα με την τουριστική ανάπτυξη των περιοχών αυτών.

Ειδικότερα ο κ. Μαραμπίνι Φραντσέσκο, Ερευνητής Ινστιτούτου Βιομετεωρολογίας-Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών Ιταλίας στην εισήγηση του με θέμα «Η παράκτια ζώνη και η ανθρώπινη δραστηριότητα» αναφέρθηκε στα λάθη που έχουν γίνει στην Ιταλία και αφορούν στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος γεγονός που, όπως είπε, είχε σημαντικές απώλειες για τη χώρα του. Αναφερόμενος στην Ελλάδα τόνισε ότι έχουν γίνει λάθος χειρισμοί στην αξιοποίηση των παράκτιων περιοχών τονίζοντας μεταξύ άλλων:

«Η Ιταλία διαθέτει 8 χιλιόμετρα ακτογραμμής ενώ η Ελλάδα 15 χλμ. Αυτό είναι ένα τεράστιο οικονομικό κεφάλαιο, το οποίο είναι λίγο και με λάθος τρόπο αξιοποιημένο. Θέλουμε να παρουσιάσουμε τα λάθη που έχουμε κάνει στην Ιταλία, με την υπερεκμετάλλευση του περιβάλλοντος, γιατί εάν σήμερα αποκομίζουμε αρκετά χρήματα την επαύριο δεν θα έχουμε καθόλου εισόδημα εξαιτίας της καταστροφής του περιβάλλοντος. Στην Ιταλία έχουμε κάνει πολλά λάθη, γι’ αυτό και ήρθαμε να σας τα παρουσιάσουμε για να τα αποφύγετε στην Ελλάδα. Σήμερα, σε όλη τη Μεσόγειο, δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε τις ακτές, όπως γνωρίζουμε: ξενοδοχείο, παραλία, θάλασσα. Κάνουν όλοι το ίδιο, η Τουρκία, η Ισπανία, η Ελλάδα, η Ιταλία και δεν υπάρχει πια ανταγωνισμός. Εάν θέλουμε να κερδίσουμε τον ανταγωνισμό πρέπει να βρούμε νέους τρόπους χρήσης του περιβάλλοντος. Δεν είμαστε ακόμη στη θέση να σας πούμε ότι πρέπει να κάνετε αυτό, εξαρτάται από τη θέση, τα περιβαλλοντικά αποθέματα, π.χ. η Κρήτη είναι πανέμορφη και τα διαθέτει όλα: η θάλασσα, η ιστορία, τα μνημεία, η λαογραφία, η κουζίνα, η φύση, όπως ο Ψηλορείτης, η Σαμαριά, μέρη πανέμορφα, γιατί δεν τα γνωρίζουν όλοι; Η Κρήτη πρέπει να μπορέσει να παράσχει προτάσεις που θα είναι ελκυστικές σε όλους και θα τους καθιστούν σε επαναλαμβανόμενους επισκέπτες, όπως και η Ιταλία που τώρα προσπαθεί να βρει τρόπους να συμβιώνει με τους επισκέπτες της και να τους ενθαρρύνει να συμμετέχουν στη ζωή της εκάστοτε περιοχής κάτι που αναπτύσσεται σταδιακά, δεν έχουμε κάποια «συνταγή» να σας δώσουμε, αλλά είναι σημαντικό η περιοχή να ζει από τους πόρους της και να συμμετέχουν στο τουριστικό προϊόν».

Από την πλευρά του ο Γεωργιάδης Τεοντόρο, Ερευνητής Ινστιτούτου Βιομετεωρολογίας, Μπολόνια- Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών Ιταλίας μίλησε για την αναγέννηση μιας περιοχής της παράκτιας ζώνης και την εμπειρία από το πάρκο Ντελ Μάρε. Ο ίδιος στην τοποθέτηση του ανέφερε πως η χρήση των παράκτιων περιοχών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και όχι μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, όπου υπάρχει τεράστια αύξηση της τουριστικής κίνησης και υπερβολική κατανάλωση και χρήση των φυσικών πόρων, θα μπορούσε να επιφέρει πολλαπλά οικονομικά οφέλη προστατεύοντας ταυτόχρονα το περιβάλλον, δηλαδή όπως εξήγησε η τουριστική ανάπτυξη να συνδυαστεί με το φυσικό περιβάλλον και όχι να το επιβαρύνει:

«Είμαι ένας φυσικός της ατμόσφαιρας και ένας πολεοδόμος που επιμελείται όλα αυτά τα θέματα και τις σχέσεις, τις μετεωρολογικές και ανθρώπινες και τις επιπτώσεις που έχουν στο δομημένο και στο φυσικό περιβάλλον. Σκοπός μας είναι να προσπαθήσουμε αυτό το νέο μοντέλο που προτείνουμε, δηλαδή η τουριστική περίοδος να διαρκέσει όλο τον χρόνο και όχι μονάχα την περίοδο του καλοκαιριού. Με αυτό τον τρόπο θα συμβάλει στη φυσική διαδικασία, όπως για παράδειγμα στα αποθέματα νερού, στα προβλήματα γενικότερα απασχόλησης, σε άλλους φυσικούς πόρους που έχουν σχέση με τον πρωτογενή τομέα. Με άλλα λόγια προτείνουμε η τουριστική σεζόν να παρατείνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και να μην γίνεται μαζικά στο σύντομο χρονικό διάστημα της καλοκαιρινής σεζόν. Επομένως προσπαθούμε σε αυτή τη νέα ιδέα, η οποία εδραιώνεται στην Ιταλία, να σας μεταφέρουμε τις ίδιες εμπειρίες και στην Κρήτη όπου η χρήση της παράκτιας ζώνης όλο τον χρόνο, θα μπορούσε να είναι χρήσιμη και για τη δική σας περιοχή. Σκοπός είναι να μην έρθουμε αντιμέτωποι ξανά με τα ίδια λάθη, έχοντας την εμπειρία των άλλων περιοχών. Και εσείς, εδώ στην Κρήτη, έχετε κάποιες επιβαρύνσεις μεταξύ Βορρά και Νότου».

Ο γεωλόγος και επιμελητής του παλαιοντολογικού μουσείου Ρεθύμνου, Βασίλης Σιμιτζής, σε δηλώσεις του σημείωσε την ανάγκη αρμονικής συνύπαρξης του φυσικού πλούτου και της ανθρώπινης δραστηριότητας, κάτι που όπως είπε μπορεί να επιτευχθεί αν η Κρήτη επενδύσει σε ήπιες μορφές τουριστικής ανάπτυξης, αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και ενισχύσει εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Χαρακτηριστικά ανέφερε:

«Αν όλο τον χρόνο (χειμώνα-καλοκαίρι) υποδεχόμαστε τουρίστες με ήπιο ρυθμό και όχι μαζικά μόνο την περίοδο του καλοκαιρού, που οι ποσότητες νερού είναι περιορισμένες, τους επισκέπτες θα μπορούμε να τους διαχειριστούμε σωστά στην παράκτια ζώνη μας. Ο συνεχής τουρισμός θα λύσει το πρόβλημα λειψυδρίας που αντιμετωπίζουμε την καλοκαιρινή σεζόν λόγω του μαζικού τουρισμού. Να κατανέμονται δηλαδή οι πόροι σε όλη τη διάρκεια του χρόνου σωστά. Τον χειμώνα έχουμε περισσότερο νερό. Τον χειμώνα παρατηρούμε επάρκεια νερού σε αντίθεση με το καλοκαίρι. Προτείνεται να έχουμε και χειμερινό τουρισμό και οι 10.000 κλίνες για παράδειγμα να μην λειτουργούν μόνο την περίοδο του καλοκαιριού αλλά όλο τον χρόνο και όχι 10.000 κλίνες για 30.000 ανθρώπους.

Για τη σημασία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία, τις ελλείψεις που παρουσιάζονται στα σχολικά συγγράμματα αλλά και την ανάγκη δημιουργίας ενός Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα σχολεία μίλησε η κ. Μαριάννα Καλαϊτζιδάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Βιολογίας και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, παιδαγωγικό πανεπιστημίου Κρήτης, τμήμα δημοτικής εκπαίδευσης.

Σε σχετικές δηλώσεις της ανέφερε: «Θέλω να τονίσω τη σημασία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην προστασία και τη διαχείριση των ακτών. Θα αναφερθώ στα σχολικά εγχειρίδια τα οποία έχουν ελλιπείς και αποσπασματικές γνώσεις τόσο για την ακτή όσο και για τη θάλασσα, γεγονός που είναι δύσκολο κανείς να το πιστέψει, καθώς πρόκειται για μία χώρα 15.000 χλμ. ακτογραμμής. Αυτό το κενό καλύπτεται από τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης τα οποία γίνονται στα σχολεία. Όμως αν κοιτάξουμε τα θέματα αυτών των προγραμμάτων θα διαπιστώσουμε ότι πάλι, προγράμματα για τη θάλασσα και για την ακτή είναι ένα μικρό ποσοστό του συνόλου. Τη στιγμή αυτή που μιλάμε γίνονται κάποιες προτάσεις από το υπουργείο Παιδείας για αλλαγές στο τοπίο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπου κάποιοι έχουν εκφράσει προβληματισμό όπως για παράδειγμα, υπάρχει περίπτωση να καταργηθούν τα σχολικά προγράμματα και να μεταφερθεί αυτή η δράση στα κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Εμάς το κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης βρίσκεται στα Ανώγεια. Έχει ένα προσωπικό λίγων ανθρώπων που δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες για την περιβαλλοντική εκπαίδευση όλου του σχολικού πληθυσμού σε καθημερινά βάση. Έτσι, με λύπη διαπιστώνουμε ότι ενώ στο εξωτερικό οι ανάγκες για περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι έντονες και ενισχύονται συνεχώς, στη χώρα μας συρρικνώνονται. Εγώ θέλω να κάνω μια πρόταση για ίδρυση ενός κέντρου περιβαλλοντικής ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στην πόλη μας γιατί η σύγχρονη τάση στην περιβαλλοντική εκπαίδευση τώρα είναι η αστική περιβαλλοντική εκπαίδευση, δηλαδή εκεί που ζούμε διότι οι περισσότεροι από εμάς ζούμε στην πόλη. Υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να συζητήσουμε για την πόλη μας που δεν μπορούν να συζητηθούν αλλού. Πρέπει οι μαθητές αλλά και όλοι οι πολίτες να είναι ενήμεροι για τα ζητήματα της ακτής και έτσι να αλλάξει η αντίληψη για την παράκτια ζώνη και από εκεί που κάποιους είναι απλά μια χαλάρωση ή για τον επιχειρηματία ένας τρόπος πλουτισμού, να μετασχηματιστεί αυτή η αντίληψη προς μια κατεύθυνση όπου η παράκτια ζώνη είναι ένα πολιτισμικό στοιχείο και συστατικό του τόπου μας, το οποίο πρέπει να προστατευτεί για να υπάρχει και στο μέλλον και για εμάς και για τους κατοίκους της πόλης».

Για την προστασία και αξιοποίηση των γεωδιαδρομών του νησιού μίλησε η Ελπίδα Αθανασούλη, Γεωλόγος ΙΓΜΕ Περιφερειακή Μονάδα Κρήτης, η οποία τόνισε πως σε αυτές δίνονται κίνητρα για τους τουρίστες να τα επισκεφτούν και να τα γνωρίσουν.

«Γεωδιαδρομή είναι μια διαδρομή γεωλογικού ενδιαφέροντος όπου υπάρχουν ορισμένες στάσεις γεωτόπων. Οι γεώτοποι είναι σημεία. Ο γεώτοπος είναι ένα απολίθωμα, ένα ρήγμα, είναι κάτι γεωλογικό και ένα σύνολο από αυτούς τους γεωτόπους αποτελεί μια γεωδιαδρομή. Όλο αυτό το σκεπτικό, πρώτον, είναι μια μορφή τουρισμού και δεύτερον, απαιτείται προστασία κάποιων γεωλογικών θέσεων διότι για κάποιον που βρίσκει ένα απολίθωμα και το παίρνει μαζί του, δεν αξίζει, για εμένα όμως, τον γεωλόγο, έχει μεγάλη σημασία να το βρω στη θέση του διότι θα χρονολογήσω το πέτρωμα. Συγκεντρώσαμε αυτά τα στοιχεία εμείς εδώ για τη δυτική Κρήτη και τώρα έχουμε κάνει το ίδιο και για την ανατολική Κρήτη, δηλαδή τον νομό Λασιθίου. Ευτυχώς η Κρήτη έχει πλήθος στοιχείων, αρχαιολογικά, ιστορικά, τουριστικά, πολιτιστικά και έτσι αυτός που έρχεται μπορεί πέρα από το γεωλογικό ενδιαφέρον που έχει για το φαράγγι της Σαμαριάς, του δίνουμε μια πρόσθετη πληροφορία καθαρά για τουριστικούς λόγους, θα του προσθέσουμε και τα αρχαιολογικά στοιχεία και έτσι θα διαμορφώσουμε ένα ελκυστικό πακέτο έτσι ώστε να δημιουργήσουμε μια εναλλακτική μορφή τουρισμού και πάνω από όλα να προστατευθούν ορισμένες θέσεις διότι, δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμα ένα πλαίσιο προστασίας των γεωτόπων. Δεν υπάρχει ένα συνολικό πλαίσιο προστασίας» ανέφερε.

Ο Δρ. Αλέκος Στεφανάκης, πρόεδρος Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΓΕΩΤΕΕ) παράρτημα Κρήτης αναφέρθηκε στον ρόλο του πρωτογενή τομέα και της κοινής συνύπαρξής του με την παράκτια ζώνη. Ο ίδιος υποστήριξε πως τα δυο αυτά στοιχεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα γι’ αυτό και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ενιαία και χαρακτηριστικά τόνισε: «Δυστυχώς, στον τόπο μας περάσαμε μια περίοδο εξαιτίας της ανάπτυξης του τουρισμού, που αντί να προσπαθήσουμε να βάλουμε έναν συναγωνισμό μεταξύ των τομέων της οικονομίας, βάλαμε έναν αθέμιτο ανταγωνισμό εξαιτίας του οποίου έχουμε σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Δεν υπάρχει συντονισμένη δράση και ένα αναπτυξιακό μοντέλο. Ενώ λοιπόν έχουμε απίστευτους φυσικούς πόρους, η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα φυσικό πόρο που συνδυάζει πολλά πράγματα. Από τη μια η παράκτια ζώνη έχει απίστευτη προοπτική, αποτελεί τη βάση του τουρισμού, από την άλλη αν δεν δεθεί με τον πρωτογενή τομέα, ο πρωτογενής τομέας θα πηγαίνει μόνος του και θα αρχίσει να προσπαθεί να επιβιώσει. Άρα μπορεί ή να επιβαρύνει ή να προστατεύσει την παράκτια ζώνη γιατί στο τέλος μέσα από τα συστήματα απορροής καταλήγουν τα πάντα εκεί. Παράλληλα μέσα από αυτό το σύστημα έρχονται και θα πρέπει επιτέλους να το καταλάβουμε, ότι τα προϊόντα του πρωτογενή τομέα θα πρέπει να διεισδύσουν στην ανάπτυξη των παράκτιων ζωνών για να έχουμε μια ισορροπία. Να αρχίσει λοιπόν να λειτουργεί η αξία των αγαθών. Να έχουμε επιστροφή της αξίας των προϊόντων που παράγουμε στους τόπους και στους φυσικούς πόρους στους οποίους παράγονται, που μάλλον το έχουμε ξεχάσει, δεν έχουμε ασχοληθεί. Θα έπρεπε να συνυπάρχουν γιατί αποτελούν ένα ενιαίο σύστημα. Το περιβάλλον, οι φυσικοί πόροι, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παράγονται στον τόπο πρέπει να είναι ένα πράγμα, για να προωθούν και να διαφημίζουν την Κρήτη. Όσο δεν ανασκουμπωνόμαστε να το δέσουμε, τόσο αυτό θα δουλεύει εις βάρος μας, τόσο θα δίνονται ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στις παράκτιες ζώνες. Αυτό δημιουργεί διάσπαση και άναρχη παρέμβαση με σημαντικές περιβαλλοντικές οικονομικές αλλά κυρίως δυσμενείς συνθήκες επιβίωσης των ζωντανών οργανισμών και των ανθρώπων».

Η κ. Φαλή Βογιατζάκη, αντιπρόεδρος μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας στον γραπτό χαιρετισμό της τόνισε:

«Εκ μέρους του ΔΣ του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας χαιρετίζω την ημερίδα «Ανάπτυξη και διαχείριση της παράκτιας ζώνης» που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της ΠΕΡ και αποτελεί ελληνοϊταλική επιστημονική συνάντηση του Ινστιτούτου Βιομετεωρολογίας της Μπολόνια και του Παλαιοντολογικού Μουσείου Ρεθύμνου παραρτήματος του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Η ημερίδα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς στην Ελλάδα με τη θάλασσα που την περιβάλλει, το τεράστιο μήκος ακτών σχεδόν 17.000 χλμ. και τον μεγάλο αριθμό των νησιών της, ο άνθρωπος από την αρχαιότητα ανέπτυξε τις δραστηριότητες του κοντά στις ακτές. Ταυτόχρονα η θάλασσα έχει τη δική της ζωή, έναν θαλάσσιο βιολογικό πλούτο και μια πληθώρα παρακτίων οικοσυστημάτων που συχνά σήμερα επιβαρύνονται από τη ρύπανση κα άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Παράλληλα τα παράκτια σπήλαια του Ρεθύμνου φιλοξενούν απολιθώματα θηλαστικών από το μακρινό παρελθόν. Ορισμένα από αυτά τα ευρήματα που έχουν παγκόσμιο ενδιαφέρον και μοναδικότητα παρουσιάζονται στο παλαιοντολογικό μας μουσείο και αποτελούν σημαντικό θησαυρό της Κρήτης».