Του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΒΡΟΥ*
H μέτρηση της εγχώριας οικονομικής ανισότητας γίνεται κυρίως με τον δείκτη Gini, που ορίζεται ως η ανισότητα μεταξύ των αξιών μιας κατανομής συχνοτήτων, π.χ. των εισοδημάτων ή της κατανάλωσης των φυσικών προσώπων. Μηδενικό Gini σημαίνει μηδενική ανισότητα και υψηλό Gini σημαίνει υψηλή ανισότητα. Δηλαδή όσο πιο κοντά στο 0 είμαστε, τόσο πιο καλύτερη κατανομή στο εισόδημα υπάρχει, ενώ όσο πιο κοντά στην μονάδα είμαστε τόσο μεγαλύτερη ανισότητα θα έχουμε. Στην Ελλάδα, η εισοδηματική ανισότητα σταδιακά μειωνόταν από το σχετικά υψηλό επίπεδο πριν από το 1980, με την τάση μείωσης ουσιαστικά να διακόπτει η κρίση, καθώς από το 2009 η εισοδηματική ανισότητα αυξάνεται. Όσο μεγαλύτερος είναι ο συντελεστής Gini τόσο μεγαλύτερες είναι οι εισοδηματικές ανισότητες. Από την επινόησή του μέχρι σήμερα ο συντελεστής αυτός χρησιμοποιείται ευρύτατα για τον υπολογισμό των εισοδηματικών ανισοτήτων σε μία κοινωνία.
Από το 2008 που η κατάρρευση της τράπεζας Lehman brothers σηματοδότησε την έναρξη της μεγαλύτερης από το 1929 παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η χώρα μας βιώνει μία έντονη οικονομική και όχι μόνο κρίση την οποία προσπαθεί να ξεπεράσει με σειρά μεταρρυθμίσεων και αλλαγών που επιβάλλονται από τους δανειστές στα πλαίσια πολλαπλών μνημονίων. Είναι φυσικό μία τόσο μεγάλη και πρωτόγνωρη οικονομική κρίση να επηρεάσει εκτός των άλλων και την κατανομή των εισοδημάτων στη χώρα μας. Η τιμή του συντελεστή Gini για τη χώρα μας από το 2003 μέχρι σήμερα, μας δείχνει τη μικρή μείωσή του την περίοδο 2008-2009, ενώ μετά το 2010 όταν η οικονομική κρίση εντάθηκε παρατηρούμε μία αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων. Συνολικά την περίοδο 2008-τώρα, οι εισοδηματικές ανισότητες στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί (όπως είναι αναμενόμενο). Η μείωση του ονομαστικού ΑΕΠ στη χώρα μας την ίδια περίοδο και η μείωση αυτή του ΑΕΠ είναι πολύ πιο έντονη από την αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων την ίδια περίοδο. Το 2014 σε όλες τις χώρες του Νότου που εντάχθηκαν σε μνημόνιο (εννοείται και στην Ελλάδα), ο συντελεστής Gini ήταν ανώτερος του μέσου όρου της Ε.Ε., ενώ της Ιρλανδίας ήταν περίπου ο ίδιος. Έτσι, ενώ η εφαρμογή των μνημονίων έλυσε ορισμένα μακροοικονομικά προβλήματα των χωρών αυτών, δεν μείωσε τις εισοδηματικές ανισότητές τους οι οποίες σήμερα διατηρούνται (με εξαίρεση την Ιρλανδία) πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Την περίοδο 2008-τώρα, η χώρα μας βιώνει μία μεγάλη μείωση του ΑΕΠ, ενώ οι εισοδηματικές ανισότητες αυξήθηκαν και παρέμειναν μεγαλύτερες από τον μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών.
Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε την τιμή του δείκτη Gini από το 2003 έως και το 2019:
Έτος Δείκτης Gini Ανισότητα εισοδήματος 80/20
2003 32,8 5,6
2004 33,65 5,6
2005 34,65 5,7
2006 35,15 5,8
2007 34 5,7
2008 33,65 5,8
2009 33,65 5,9
2010 34,14 6
2011 34,85 6,1
2012 36,75 6,5
2013 36,14 6,6
2014 35,83 6,5
2015 36 6,5
2016 36 6,6
2017 36,2 6,3
2018 36,5 6,2
2019 36,7 6,1
Πηγές: world bank (παγκόσμια τράπεζα) ,Fred (Federal Reserve System), ελστατ
Ο δείκτης 80 / 20 σε πεντημόρια εισοδήματος μετρά τη σχετική ανισότητα στη διανομή του εισοδήματος, συγκρίνει το ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα που κατέχει το 20% των πλουσιότερων ατόμων με αυτό που κατέχει το 20% των φτωχότερων και επηρεάζεται από τις ακραίες τιμές της κατανομής του εισοδήματος.
Στο παραπάνω διάγραμμα παρατηρούμε ότι ο δείκτης Gini από το 2008 και μετά αυξάνεται ταχύτατα, φτάνοντας το 2012 το 0,3675 ,ενώ μετά από μία μικρή μείωση, το έτος 2019 έχει αυξηθεί και πάλι φτάνοντας το 0,367. Αυτό σημαίνει πως η μισθολογική διαφορά μεταξύ δύο ατόμων έχει φτάσει σήμερα να είναι 36,7%, δηλαδή βλέπουμε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των μισθών. Αυτό που δεν είναι καθόλου παράξενο είναι ότι από το 2010 και μετά -μετά την χρεοκοπία μας δηλαδή -η ανισότητα αυξάνεται ταχύτατα, διόλου παράξενο δηλαδή, αφού τα περισσότερα εισοδήματα ακόμα και σήμερα έχουν καταρρεύσει, αφήνοντας στο απυρόβλητο μία μικρή μόνο ομάδα η οποία όχι μόνο κέρδισε, αλλά και κερδίζει και θα κερδίζει. Σύμφωνα με τα παραπάνω δεδομένα, βλέπουμε ότι η σημερινή κατάσταση στη χώρα όχι μόνο δεν καλυτερεύει, αλλά επιδεινώνετε αφού η ανισότητα του 2019 βρίσκεται σχεδόν στα επίπεδα του 2012.
Στο παραπάνω διάγραμμα βλέπουμε ότι ο δείκτης 80 / 20 σε πεντημόρια εισοδήματος, αυξάνεται από το 2010 ταχύτατα αφού φτάνει το 2012-2016 στις 6,5-6,6 μονάδες αντίστοιχα από 5,6 μονάδες που ήταν το 2004. Αυτός ο δείκτης μας δείχνει ότι το 20% των πλουσιότερων Ελλήνων, έχει τώρα 6,1 φορές περισσότερο εισόδημα σε σύγκριση με το 20% των φτωχότερων Ελλήνων!!!!!! Μπορεί να πει κάποιος πως το 2019 είναι πιο βελτιωμένο σε σύγκριση με πχ το 2013 όπου αυτό ήταν 6,6 μονάδες, αλλά αν υπολογίσουμε, όμως, πχ το 2004, θα δούμε ότι τότε ήταν μόνο 5,6 μονάδες!!!!!! αυτό σημαίνει πως ενώ μεν έχει μειωθεί η διαφορά τα τελευταία χρόνια περίπου μισή μονάδα, στην πραγματικότητα, όμως, έχει αυξηθεί πραγματικά πάνω από μισή μονάδα!! Όλες οι χώρες του πλανήτη έχουν οικονομική ανισότητα όπως πχ οι ΗΠΑ όπου αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο 0,455!!!!!! Ή η Νορβηγία που βρίσκεται στο 0,285. Η διαφορά, όμως, είναι πως εκείνοι δεν έχουν μνημόνιο όπως εμείς, αλλά υποτίθεται είναι πιο ανεπτυγμένες κοινωνίες, παρόλα αυτά, όμως, ακόμα κι αυτοί έχουν μεγάλη ανισότητα. Υποτίθεται το μνημόνιο έπρεπε να μειώσει την ανισότητα στην Ελλάδα όπως και στις υπόλοιπες χώρες κι, όμως, όπως φαίνεται από τα παραπάνω δεδομένα την έχει αυξήσει κατά πολύ. Αυτό οφείλεται στο ότι ενώ μειώθηκαν πάρα πολύ τα περισσότερα εισοδήματα, δεν μειώθηκαν ισάξια. Η μεγάλη μερίδα του κόσμου, είδε μείωση στο εισόδημά της τουλάχιστον 30%, αλλά μία μικρή ομάδα όχι μόνο δεν είδε μείωση, αλλά αντίθετα είδε αύξηση των εισοδημάτων της.
* Ο Γεώργιος Εμμ. Καβρός είναι οικονομολόγος – Ηράκλειο Κρήτης (Predictive and forecasting analytics)
