Τις επιπτώσεις που έχει επιφέρει η οικονομική κρίση στις ελληνικές οικογένειες αποκαλύπτει μελέτη που δημοσιεύεται στο Οικονομικό Δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος. Η μελέτη καταγράφει τις δραματικές μεταβολές που επήλθαν στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια (περίοδος 2008-2012), με τα συμπεράσματα να είναι απογοητευτικά τόσο για το επίπεδο διαβίωσης των νοικοκυριών όσο και για την απώλεια των εισοδημάτων τους. Στο περιεχόμενο της μελέτης καταγράφεται η υποβάθμιση της ποιότητας διαβίωσης των νοικοκυριών, η δραματική αύξηση όσων διαβιούν σε παράγκες, ο υπερδιπλασιασμός των νοικοκυριών με εισοδήματα κάτω των 750 ευρώ μηνιαίως, όπως και η μετατροπή της Ελλάδας από χώρα υποδοχής μεταναστών σε χώρα αποστολής μεταναστών σε άλλες χώρες.
Ειδικότερα, σημαντικό ποσοστό των οικογενειών φοβάται ότι θα χάσει το σπίτι του, λόγω μείωσης ή απώλειας των εισοδημάτων και των οικονομικών βαρών που έχει επωμιστεί τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, «Σημαντικός είναι ο αριθμός των νοικοκυριών που έχει υποστεί αρνητική μεταβολή στη στεγαστική του κατάσταση, ενώ αρκετά νοικοκυριά τελούν υπό καθεστώς δυνητικής επισφάλειας ως προς τη δυνατότητα διατήρησής της, είτε λόγω των οικονομικών βαρών επί των ιδιόκτητων κατοικιών τους είτε γιατί διαβιούν σε παραχωρημένες κατοικίες, των οποίων η παραχώρηση δύναται να σταματήσει να υφίσταται». Αιτίες είναι η μείωση των εισοδημάτων και η παράλληλη αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης, που μειώνει περαιτέρω το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών.
Εκτός από τα νοικοκυριά που φοβούνται μήπως χάσουν το σπίτι τους, αυξήθηκε θεαματικά ο αριθμός εκείνων που ήδη το έχασαν. Διαπιστώνεται συγκεκριμένα ότι «Αυξήθηκε ο αριθμός των νοικοκυριών που διαβιούν σε μη κανονικές κατοικίες, όπως καλύβες, παράγκες και καταστήματα». Μάλιστα, στην έρευνα αναφέρεται πως ο αριθμός αυτών των νοικοκυριών ξεπέρασε τις 27.000 το 2012 από 16.000 περίπου που ήταν το 2008 πριν ξεσπάσει η κρίση, δηλαδή προκύπτει αύξηση κατά 71%.
Γενικότερα, σημαντικός αριθμός νοικοκυριών έχει υποστεί αρνητική μεταβολή στη στεγαστική του κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό διαπιστώνεται πως η κρίση είχε επίσης ως αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των νοικοκυριών που διαβιούν σε κατοικίες ενός, δύο και τριών δωματίων, ενώ αντίθετα μειώθηκαν τα νοικοκυριά που διαβιούν σε κατοικίες τεσσάρων δωματίων και άνω.
Συρρίκνωση εισοδημάτων
Τα εισοδήματα του συνόλου των νοικοκυριών μειώθηκαν αισθητά στην πενταετία 2008-2012, ενώ αυξήθηκαν τα νοικοκυριά που εντάσσονται στα χαμηλά εισοδηματικά κλιμάκια και μειώθηκαν τα περισσότερο εύπορα νοικοκυριά. Το μέσο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα για την Ελλάδα το 2012 είχε υποχωρήσει στα περίπου 9.500 ευρώ, με αποτέλεσμα να είναι το δεύτερο χαμηλότερο, μετά από εκείνο της Πορτογαλίας (8.323 ευρώ), ενώ η Ισπανία βρίσκεται στην τρίτη από το τέλος θέση με 11.970 ευρώ.
Το μέσο εισόδημα για την Ε.Ε. των 27 κρατών την ίδια χρονιά ανερχόταν σε 15.325 ευρώ. Μεταξύ των ετών 2008 και 2012 ο χάρτης των εισοδημάτων άλλαξε δραματικά. Συγκεκριμένα:
– Το ποσοστό των νοικοκυριών με εισόδημα έως 750 ευρώ το μήνα (9.000 ευρώ ετησίως) από 4,8% που ήταν το 2008, το 2012 υπερδιπλασιάστηκε και διαμορφώθηκε σε 10,6%.
– Στον αντίποδα, το ποσοστό των νοικοκυριών με εισοδήματα άνω των 3.500 ευρώ μηνιαίως μειώθηκε από 22,3% το 2008, σε 12,2% το 2012. Γενικότερα παρατηρείται μια τάση μετατόπισης των νοικοκυριών από την υψηλή και μέση κατηγορία στα χαμηλά εισοδήματα στην πενταετία 2008-2012, η οποία έχει επιπτώσεις στο επίπεδο διαβίωσης.
Δημογραφική βόμβα
Τεράστιο είναι και το δημογραφικό πρόβλημα, που συμπληρώνει την εικόνα της υποβάθμισης της ελληνικής κοινωνίας και αποτυπώνεται και στη σύνθεση των νοικοκυριών, όπου παρατηρείται αύξηση τόσο των ζευγαριών χωρίς παιδιά όσο και εκείνων με ένα μόνο παιδί, με τη δεύτερη κατηγορία να αυξάνεται με αλματώδη ρυθμό, ενώ αντίθετα παρατηρείται έντονη μείωση στα ζευγάρια με τρία παιδιά και άνω μέχρι 16 ετών, που μειώνονται με επίσης αλματώδη αρνητικό ρυθμό μεταβολής.
Επίσης αύξηση παρατηρείται και στα ζευγάρια με δύο παιδιά μέχρι 16 ετών, ρυθμός που δίνει προβάδισμα σε απόλυτους αριθμούς στα τετραμελή νοικοκυριά στην Ελλάδα.
Χώρα αποστολής μεταναστών
Στη μελέτη σημειώνεται πως «Η κρίση είχε ως αποτέλεσμα η χώρα να υποστεί καταρχάς δημογραφική υποβάθμιση» και προστίθεται ότι «Η Ελλάδα, από χώρα υποδοχής μεταναστών από άλλες χώρες μετατρέπεται σε χώρα αποστολής μεταναστών σε άλλες χώρες, ενώ παράλληλα παρατηρείται αισθητή μείωση των γεννήσεων και των γάμων και υψηλή άνοδος των θανάτων».
Όπως έχει καταδειχθεί από πολλές μελέτες και έχει ήδη επισημανθεί, μικρότερος ή όχι σημαντικά μεγαλύτερος αριθμός γεννήσεων από τον αντίστοιχο αριθμό των θανάτων είναι σαφής δείκτης υπογεννητικότητας και, σε συνδυασμό με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, δείκτης γήρανσης του πληθυσμού. Η καθοδική εξέλιξη του πληθυσμού, τόσο ως προς τη φυσική του κίνηση όσο και ως προς τη μεταναστευτική του διάσταση, αποτελεί ένδειξη ότι η χώρα βρίσκεται σε διαδικασία δημογραφικής υποβάθμισης. Ακόμη αναφέρεται πως στην περίοδο 2008-2012 παρατηρείται μείωση του πληθυσμού της χώρας, τόσο σε επίπεδο Ελλήνων όσο και σε επίπεδο ξένων υπηκόων.
Περισσότερα άτομα στον ίδιο χώρο
Σύμφωνα με τη μελέτη παρατηρήθηκε αρκετά ισχυρή συσχέτιση μεταξύ ανόδου του αριθμού μελών νοικοκυριού και ανόδου αριθμού δωματίων των κατοικιών στις οποίες διαμένουν, όμως η άνοδος του αριθμού δωματίων είναι πολύ μικρότερη από την άνοδο του αριθμού των μελών του νοικοκυριού.
Διευκρινίζεται και έχει ιδιαίτερη σημασία, πως σύμφωνα με τις επεξηγήσεις της ΕΛΣΤΑΤ για τη δομή της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών και της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως κανονικό δωμάτιο θεωρείται κάθε δωμάτιο με επιφάνεια τουλάχιστον τέσσερα τετραγωνικά μέτρα, ύψος δύο μέτρα, παράθυρο, στο οποίο χωρά ένα κρεβάτι. Αυτό σημαίνει ότι ο πραγματικός αριθμός δωματίων, όπως έχουμε συνηθίσει να τα εννοούμε και όχι βάσει των προδιαγραφών της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, είναι μικρότερος, σημειώνεται στη μελέτη της ΤτΕ.
