Οι πανάρχαιες ηθικές αξίες
Η Ρεθεμνιώτικη και η Κρητική κοινωνία περιβάλλεται από μια φήμη σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο που της αποδίδουν ιδιαίτερα κοινωνικά χαρακτηριστικά, με θετικά ανθρωπιστικά στοιχεία τις περισσότερες φορές, αλλά και οπισθοδρομικά κάποιες ελάχιστες φορές.
Στα θετικά χαρακτηριστικά που είναι και η πλειονότητα, αναφέρονται, η ντομπροσύνη, η ειλικρινής φιλία, η εξωστρέφεια, το φιλότιμο, η κοινωνική σύμπτυξη και συμπαράσταση ή όπως αυτό από τα αρχαία χρόνια ονομάστηκε «συγκρητισμός», η φιλοξενία, η δυνατότητα για εξωτερίκευση των συναισθημάτων μας, καθώς και η αμεσότητα στην επικοινωνία.
Στα οπισθοδρομικά χαρακτηριστικά συγκαταλέγονται, ο υπερβολικός ενίοτε εγωισμός, το ιδιαίτερα καταδικαστέο φαινόμενο της βεντέτας, η υπερβολική υπεράσπιση της προσωπικής γνώμης, και ίσως και κάποια άλλα.
Η Μεσόγειος ως χώρος αξιών
Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά θετικά και αρνητικά εμφανίζονται στις περισσότερες τοπικές κοινωνίες, σε όλο το νησιωτικό χώρο της λεκάνης της Μεσογείου, από την Κορσική και τη Σαρδηνία έως και τη Κύπρο.
Εκτιμούμε ότι συνδέονται με την γηγενή καταγωγή των κατοίκων του νησιωτικού τόξου της Μεσογείου, που στις τρεις χιλιετίες της ιστορικής τους διαδρομής από τα χρόνια των Μινωϊτών και των Φοινίκων, άντεξαν στις πιέσεις και τις αλλεπάλληλες εχθρικές επιδρομές και κατακτήσεις.
Είναι επίσης σχετιζόμενες με τις κοινές χριστιανικές θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, που έχουν τις ρίζες τους στα πρώιμα χριστιανικά χρόνια με τις πρώτες τους χριστιανικές κοινότητες να ιδρύονται από τους Αποστόλους Παύλο και Τίτο.
Άλλοι παράγοντες που επίσης συνέβαλαν στη διαμόρφωση των χαρακτήρων των κατοίκων τους, ήταν οι κλιματολογικές συνθήκες της Μεσογείου, με τη μεγάλη ηλιοφάνεια και τις ήπιες θερμοκρασίες, αλλά και οι συναναστροφές τους με γειτονικούς λαούς που διέθεταν σπουδαίους πολιτισμούς όπως οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι, οι Φοίνικες, οι Ασσύριοι και με τους οποίους είχαν ισχυρές εμπορικές σχέσεις.
Τα απόλυτα παράδοξα
Η αφορμή για αυτό το άρθρο, μας δόθηκε από τα πρόσφατα αποτρόπαια συμβάντα στη γειτονική μας Μεγαλόνησο τη Κύπρο, με τις κατά συρροή δολοφονίες επτά τουλάχιστον γυναικών και μικρών κοριτσιών από ένα ιδιαίτερα διαταραγμένο ψυχικά άτομο, κάτοικο του νησιού.
Το απόλυτο παράδοξο σε αυτά τα γεγονότα, είναι το ότι το συγκεκριμένο άτομο, για δύο χρόνια διέπραττε τις αποτρόπαιες αυτές πράξεις του, αφαιρώντας ανθρώπινες ζωές ακόμη και μικρών παιδιών, και οι Κυπριακές αστυνομικές υπηρεσίες δεν μπορούσαν να εξιχνιάσουν τα ελάχιστα.
Τεράστιες λοιπόν εκτιμούνται οι κυβερνητικές ευθύνες, που ευτυχώς για τη διασφάλιση της τιμής των Δημοκρατικών θεσμών, εκφράστηκαν με την παραίτηση του υπεύθυνου υπουργού αλλά και την αναγκαστική παραίτηση του αρχηγού της αστυνομίας.
Ωστόσο το επόμενο απερίγραπτο παράδοξο, είναι η απάθεια και ατολμία της Κυπριακής κοινωνίας, στο σύνολό της, του να μην μπορέσει να αντιτάξει τα αυτονόητα αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης και αυτοπροστασίας στις 22 δηλωμένες εξαφανίσεις αλλοδαπών γυναικών για την περίοδο αυτή των δύο χρόνων.
Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ότι σε μια περιοχή λίγο μεγαλύτερη από το δικό μας το νησί, την Κύπρο, με 854.000 πληθυσμό και 9.250 τετραγ. χιλιόμετρα έκταση έναντι των 625.000 πληθυσμού και 8.300 τετρ. χιλιομ. έκτασης του νησιού μας, υπήρχαν τόσες εξαφανίσεις και η τοπική κοινωνία δεν είχε αναστατωθεί!
Ελάχιστες ανησυχίες σύμφωνα με τις δημοσιογραφικές πληροφορίες είχαν αναφερθεί και αυτές μόνον από τα κοντινά και άμεσα σχετιζόμενά τους άτομα μιας και οι δυστυχείς εξαφανισμένες ήταν αλλοδαπές και δεν είχαν συγγενικά πρόσωπα στο νησί.
Η κοινωνική αδιαφορία
Και αναρωτιόμαστε λοιπόν, πώς είναι δυνατόν σε μια περιοχή όπως η Μεγαλόνησος που ιστορικά διέθετε όλα τα παραπάνω κοινωνικά χαρακτηριστικά όπως και το δικό μας νησί, να υπάρχει αυτή η απερίγραπτη κοινωνική αδιαφορία!
Αλήθεια δεν έγραφαν οι εφημερίδες, δεν μετάδιδαν ρεπορτάζ οι τηλεοπτικοί και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί, δεν γινόταν καθημερινές συζητήσεις στο κοινωνικό χώρο, δεν ενδιαφέρονταν οι κοινωνικοί φορείς και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις;
Και βέβαια με την κοινωνία να αδιαφορεί, ο δράστης ανενόχλητος συνέχιζε για δύο χρόνια τα αποτρόπαια εγκλήματά του!
Είμαστε σίγουροι ότι αυτά που συνέβησαν στην Κύπρο και σε αυτή μάλιστα την έκταση δεν θα μπορούσαν να συμβούν στο δικό μας το νησί.
Θεωρούμε ότι τα αντανακλαστικά της δικής μας τοπικής κοινωνίας θα λειτουργούσαν απόλυτα διαφορετικά.
Αναγκαίος ο ισχυρός κοινωνικός ιστός
Ο κοινωνικός ιστός της τοπικής μας κοινωνίας του Ρεθύμνου και όλου του νησιού μας χαρακτηρίζεται από υψηλή συνεκτικότητα και ιδιαίτερη ευαισθησία και έτσι διαθέτει τη δυνατότητα να αντιδρά σε τέτοιες ακραίες περιπτώσεις όταν απειλούνται μέλη του και ηθικές του αξίες.
Προσπαθώντας να ανιχνεύσουμε τις αιτίες που η τοπική κοινωνία στη Μεγαλόνησο δεν κατάφερε να επιδείξει την ενδεδειγμένη αντίδραση, μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπάρχουν ενδογενείς δυσκολίες προσαρμογής και διατήρησης των θετικών κοινωνικών χαρακτηριστικών στο σύγχρονο κόσμο που ζούμε με τις πολλές προκλήσεις και συνάμα τους πολλούς κινδύνους που συνεχώς προκύπτουν.
Αν θέλουμε ωστόσο να αντλήσουμε και ένα δίδαγμα σαν πολίτες από αυτά τα τραγικά γεγονότα είναι να εκτιμήσουμε το πόσο μεγάλη αξία έχει η σύνδεση και η αλληλοϋποστήριξη των μελών ενός κοινωνικού συνόλου.
Ή διαφορετικά το ότι οι πολίτες πρέπει να αντιστέκονται στις καταστάσεις κακοποίησης και βιασμού των κρατούντων ηθικών κανόνων που διατηρούν και προστατεύουν τις κοινωνίες μας εδώ και χιλιετίες!
Η προσδοκία
Η επαγρύπνηση και συνάμα η συμπαράσταση της κοινωνίας, πάντα, είναι τόσο απαραίτητη, αφού όπως και ο Χριστός μας δίδαξε, το άσχημο που υποφέρει ο διπλανός μας πρέπει να μας ενδιαφέρει και εμάς.
Και εδώ τοποθετούμε την υπόθεση της «Έγνοιας των Συνοικούντων», αναλογιζόμενοι το ότι, η ύπαρξή μας και η οντότητά μας δεν είναι αυθύπαρκτη και αυτόνομη αλλά μέρος ενός ενιαίου συνόλου με επακόλουθο ότι όταν το σύνολο νοιώθει καλά, νοιώθουν και τα μέρη του καλά!
Προσδοκία και ευχή μας λοιπόν είναι, αυτοί οι ηθικοί κανόνες αντίστασης ενάντια στις βιαιοπραγίες στις οποίες τυχόν υποβάλλονται κάποιοι συμπολίτες μας, να καταξιωθούν στη συνείδησή μας ως η ελάχιστη υποχρέωσή μας στο σκοπό της «κοινωνικής επαγρύπνησής μας»!
* Ο Γιώργος Ουρανός είναι γεωλόγος
ouranosgeo@gmail.com
