Οι κρυμμένοι θησαυροί στα σπήλαια της Κρήτης

Τα σπήλαια είναι ένας ολόκληρος κόσμος με κρυμμένους γεωλογικούς, οικολογικούς αλλά πολλές φορές και αρχαιολογικούς θησαυρούς. Η σπηλαιολογία είναι η ανακάλυψη και εξερεύνηση των σπηλαίων. Εξερεύνηση είτε επιστημονική είτε αθλητική. Και στις δυο περιπτώσεις όσοι ασχολούνται με την σπηλαιολογία είναι πρώτα απ’ όλα φυσιολάτρεις. Παράλληλα, αποτελεί πρόκληση για όσους ασχολούνται με την σπηλαιολογία, να ανακαλύψουν το μυστήριο που πάντα κρύβει ένα σπήλαιο. Και βέβαια, η αγάπη και ο σεβασμός στο περιβάλλον, στην φύση, σε ότι υπάρχει μέσα σε ένα σπήλαιο, είναι χαρακτηριστικά των ανθρώπων που επιλέγουν είτε ως επιστήμη είτε ως σπορ την σπηλαιολογία.

 

Η Κρήτη, έχει μοναδικού ενδιαφέροντος και ομορφιάς σπήλαια. Τυχεροί όσοι τα έχουν γνωρίσει, τα έχουν «περπατήσει». Όσοι έχουν αφουγκραστεί τους ήχους τους κι έχουν «συνομιλήσει» με το παρελθόν, με την ιστορία τους.

 

Μόνο οι ίδιοι μπορούν να περιγράψουν τον πλούτο τους και παράλληλα τα συναισθήματα που γεννούνται σε όποιον έχει επιλέξει να ασχολείται με αυτό το «σπορ»: Θαυμασμός, δέος, συγκίνηση είτε ανακαλύπτοντας ένα νέο σπήλαιο είτε επισκεπτόμενοι κάποιο ήδη γνωστό.

 

Το Τμήμα Δυτικής Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας μετρά 54 χρόνια δράσης. Τα μέλη του, που δραστηριοποιούνται στους νομούς Ρεθύμνου και Χανίων έχουν συμβάλει σημαντικά στην χαρτογράφηση, στην εξερεύνηση αλλά και στην ανάδειξη των σπηλαίων. Χάρη στη δική τους επιμονή και αγάπη, αναδείχτηκαν σπάνιας ομορφιάς σπήλαια και αποκαλύφθηκαν κομμάτια της οικολογικής αλλά και γεωλογικής ιστορίας της περιοχής.

 

Μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ο υπεύθυνος του τμήματος, γεωλόγος, Βασίλης Σιμιτζής, αναφέρει εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πτυχές της σπηλαιολογίας αλλά και των σπηλαίων της Δυτικής Κρήτης.

 

 

 

Κάνοντας ο κ. Σιμιτζής μια συνοπτική ιστορική ανασκόπηση του τοπικού τμήματος Δυτικής Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, ανέφερε: «Η καταγραφή των σπηλαίων στην Κρήτη ξεκινά από αρχαίες μαρτυρίες και περνά στα χρόνια των Ρωμαίων, όπου εκεί βρίσκουμε τις πρώτες καταγραφές, αμέσως μετά έχουμε τον 18^ο αιώνα τους περιηγητές, οι οποίοι συνέβαλαν τα μέγιστα στην καταγραφή για τα σπήλαια στο νησί με έναν πιο συστηματικό τρόπο. Το ενδιαφέρον λοιπόν για την σπηλαιολογική κληρονομιά στο νησί είναι τεράστιο και διαχρονικό, η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία είναι μια εταιρεία με πολύ μεγάλο παρελθόν, καθώς ιδρύθηκε το 1950, ενώ στην Κρήτη αρχικά υπήρχε ένα κλιμάκιο, που με τις ενέργειες, κυρίως του Ελευθερίου Πλατάκη, ανέδειξε σε μεγάλο βαθμό την σπηλαιολογική περιουσία της περιοχής. Ο Ελευθέριος Πλατάκης ήταν ο πατέρας της σπηλαιολογίας στην Κρήτη, αλλά και σε Πανελλήνιο επίπεδο, ενώ μας άφησε πρόωρα αλλά παρόλα αυτά, η παρακαταθήκη του ήταν εξαιρετικά πολύτιμη. Το 1972 έγινε η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια από τον Πλατάκη για καταγραφή με τα δύο βιβλία που εξέδωσε με τα σπήλαια της Κρήτης, όπου στόχο είχαν την καταγραφή ανά νομό και ανά διαμέρισμα. Ειδικότερα το Τμήμα Δυτικής Κρήτης δραστηριοποιείται στους νομούς Ρεθύμνου και Χανίων, ενώ υπάρχουν και άλλοι σύλλογοι που πράττουν το ίδιο έργο, όπως είναι οι ορειβατικοί σύλλογοι, που έχουν τμήματα σχετικά με την σπηλαιολογία, ενώ υπάρχουν ξεχωριστοί σύλλογοι σπηλαιολόγων, όπως είναι ο Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης με εξαιρετικό έργο. Το 1989 γίνεται ο διαχωρισμός και ιδρύεται το Τμήμα Δυτικής Κρήτης, με σκοπό να εξυπηρετείται καλύτερα η έρευνα για τα σπήλαια και τους γεωλογικούς θησαυρούς που αυτά κρύβουν, καθώς η Κρήτη είναι μεγάλο νησί και ο διαχωρισμός των τμημάτων εξυπηρετεί σε μεγάλο βαθμό την έρευνα και την χαρτογράφηση. Η δική μας ομάδα σπηλαιολόγων δεν είναι ένας επαγγελματικός φορέας, αποτελείται από εθελοντές που στόχο έχουν την εξερεύνηση και την ανάδειξη του φυσικού κάλλους και της γεωλογικής ιστορίας, ενώ παράλληλα υπάρχουν και επιστήμονες που συμμετέχουν στις ενέργειες που κάνουμε. Για παράδειγμα βιοσπηλαιολόγοι, αρχαιολόγοι, γεωλόγοι, αλλά και αθλητές όπως επίσης και λαογράφοι. Στο Ρέθυμνο οι ενεργοί σπηλαιολόγοι ξεπερνούν τους είκοσι, ενώ η συμμετοχή έχει συνεχώς αυξητικές τάσεις. Η συγκεκριμένη δομή προσελκύει συνεχώς ανθρώπους που αγαπούν και ενδιαφέρονται για την σπηλαιολογία, ενώ στα πλαίσια της ενημέρωσης αλλά και της παρουσίασης ερευνών που έχουμε πραγματοποιήσει, διοργανώνουμε σεμινάρια ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Πέρσι, πραγματοποιήθηκαν τα σεμινάρια του τμήματος Ανατολικής Κρήτης, ενώ εμείς είχαμε πραγματοποιήσει το δικό μας πριν μερικά χρόνια».

 

 

 

Στην Κρήτη το ενδιαφέρον για τα σπήλαια έχει πολλές εκφάνσεις. Πέραν από το γεωλογικό, υπάρχει και το ιστορικό ενδιαφέρον, με πολλά τέτοια σπήλαια να δίνουν ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας του τόπου, επισημαίνει ο κ. Σιμιτζής εξηγώντας παράλληλα ότι αρκετά από τα σπήλαια που γνωρίζουν και επισκέπτονται οι σπηλαιολόγοι, δεν είναι επισκέψιμα για το ευρύ κοινό: «Στόχος μας είναι να υπάρχει μια κατάρτιση στους συμμετέχοντες στις εξερευνήσεις που κάνουμε, καθώς πολλές φορές οι συνθήκες γίνονται απαιτητικές. Για αυτό, επιδιώκουμε την άρτια εκπαίδευση των ανθρώπων που συμμετέχουν στις δράσεις μας. Παράλληλα, το κομμάτι που λέγεται επισκεψιμότητα των σπηλαίων είναι ένα θέμα αρκετά μεγάλο. Σε επίπεδο Ελλάδας, τα επισκέψιμα οργανωμένα σπήλαια είναι περίπου δέκα. Η Κρήτη έχει την τύχη να έχει τρία επίσημα επισκέψιμα σπήλαια. Συγκεκριμένα το σπήλαιο του Μελιδονίου αλλά και των Ζωνιανών, που αποτελούν από τα μεγαλύτερα σε έκταση στην Ελλάδα αλλά και από τα ομορφότερα σε διάκοσμο, ενώ είναι και το σπήλαιο του Γερανίου, το οποίο όμως παραμένει κλειστό για το κοινό λόγο αρχαιολογικών ερευνών, καθώς έχει τεράστια παλαιοντολογική άξια. Παράλληλα, στην Κρήτη υπάρχει και το Δικταίο Άντρο στο Λασίθι, αλλά και το Ιδαίο Άντρο που και αυτό παραμένει υπό ανασκαφή και γενικότερα γίνονται έργα υποστήριξης εκεί για να μπορεί στο άμεσο μέλλον να ανοίξει ξανά τις πύλες του για το κοινό στο σύνολό του».

 

Τα σπήλαια στην Κρήτη είναι πολλά. Και απαιτείται πολύς χρόνος για την χαρτογράφηση και καταγραφή όλων, όπως λέει ο κ. Σιμιτζής.

 

 

 

 

Στην Κρήτη και στο Ρέθυμνο φυσικά, σύμφωνα με τον κ. Σιμιτζή, αρκετά είναι τα «πολεμικά σπήλαια». Και εξηγεί, λέγοντας:

 

Επίσης, ο χώρος του φρουρίου κάτω από την Φορτέτζα αποτελεί πεδίο ερευνών και εξαιρετικού ενδιαφέροντος, καθώς υπάρχουν αρκετές στοές διαφυγής που έχουν ανοιχτεί από τους Βενετσιάνους αλλά και για λόγους συγκράτησης του νερού. Ακόμη και σήμερα, βρίσκουμε πολλά σημεία με σήραγγες μεταφοράς του νερού κάτω από την ευρύτερη περιοχή του φρουρίου. Οι κοντραμίνες που δημιουργούσαν για να μπορούν να εξουδετερώσουν τον εχθρό, έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον πέριξ της Φορτέτζας, καθώς πρόκειται επί της ουσίας για μεγάλα «λαγούμια», τα οποία στόχο είχαν να παγιδεύσουν τον εχθρό και με εύφλεκτα υλικά να προκαλέσουν εκρήξεις προκαλώντας απώλειες στον εχθρό».

 

 

 

Το Τμήμα Δυτικής Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, δραστηριοποιείται στους νομούς Ρεθύμνου και Χανίων. Παράλληλα, όπως μας αναφέρει ο κ. Σιμιτζής, υπάρχουν και άλλοι σύλλογοι που πράττουν το ίδιο έργο, όπως οι ορειβατικοί σύλλογοι που έχουν τμήματα σχετικά με την σπηλαιολογία.

 

«Το συγκεκριμένο γεγονός έχει συμβάλει τα μέγιστα σήμερα στο να υπάρχουν αρκετές εξερευνητικές προσπάθειες στο νομό Χανίων από εξαιρετικά εξειδικευμένους αθλητές, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να κατεβαίνουν σε μεγάλα βάθη με τον εξοπλισμό τους. Το γεγονός αυτό είναι πολύ θετικό αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα με την ανακάλυψη βαράθρων με εξαιρετικά μεγάλο βάθος στην περιοχή τα τελευταία χρόνια. Τα συγκεκριμένα μάλιστα βάραθρα έχουν και το μεγαλύτερο βάθος στην Κρήτη. Την περασμένη δεκαετία το ρεκόρ βάθους στα βάραθρα κατείχε η περιοχή των Ανωγείων» ανέφερε.

 

Όπως λέει ο υπεύθυνος του τμήματος Δυτικής Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, τα τελευταία χρόνια η σπηλαιολογία κερδίζει όλο και περισσότερους οπαδούς, καθώς προσφέρει μια μοναδική εμπειρία σε όσους την επιλέγουν. Μεταξύ αυτών, αρκετά είναι τα άτομα νεαρής ηλικίας που στρέφονται κυρίως προς την αθλητική σπηλαιολογία. «Ενθουσιάζονται με την ιδέα της εξερεύνησης και ταυτόχρονα της αθλητικής δραστηριοποίησης σε συνδυασμό με τη μυστηριώδη έκφανση που προσφέρουν τα σπήλαια» επισημαίνει.

 

Καταλήγοντας ο κ. Σιμιτζής, ερωτώμενος για τους σκοπούς και τους στόχους των μελών του Τμήματος Δυτικής Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, τονίζει: «Σκοπός μας στην Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία είναι να διαφυλάξουμε τη γεωλογική κληρονομιά που μας προσφέρουν τα σπήλαια, καθώς μέσα στα ιζήματα βρίσκουμε παλαιολιθικά και παλαιοβοτανικά στοιχεία, που δίνουν απτά κομμάτια της γεωλογικής ιστορίας του νησιού. Παράλληλα, για τις μελλοντικές ενέργειες του Τ.Δ.Κ. της Ε.Σ.Ε. θα ήθελα να επισημάνω ότι οι στόχοι παραμένουν οι ίδιοι, καθώς επιδιώκουμε την ανάδειξη της σπηλαιολογικής ιστορίας και της γεωλογικής κληρονομιάς μέσα από την ενασχόληση με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, πάντα με σεβασμό προς το περιβάλλον και την φυσική ιστορία του τόπου μας. Η Εφορία Σπηλαιολογίας/Παλαιοανθρωπολογίας έχει κάνει πολλές προσπάθειες για την ανάδειξη αυτών των χώρων και εμείς με τη σειρά μας συμπληρώνουμε τις συγκεκριμένες προσπάθειες όπως μπορούμε καλύτερα. Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι, εδώ και είκοσι τρία χρόνια έχουμε επιλέξει να κόβουμε την πίτα μας σε σπηλαιώδης ναούς. Είναι ένα άτυπο έθιμο που διατηρούμε και το τηρούμε κάθε χρόνο».