Από τις οικογένειες με ήρωες απογόνους και ανθρώπους του Πνεύματος οι Μακρήδες από τα Σελλιά.
Ανάμεσά τους δυο με το ίδιο όνομα Χρίστος Μακρής. Ο ένας από την πανεπιστημιακή έδρα βρέθηκε να πολεμά για τη λευτεριά της Μακεδονίας, ο άλλος έμεινε στα χρονικά του τόπου ως ο λογιότερος των σοφών.
Ο Γιώργης Εκκεκάκης στο βιβλίο του «Ρεθεμνιώτες που πέρασαν αφήνοντας ίχνη» αναφέρεται μεταξύ άλλων και σε κάποιον Ευστάθιο Μακρή ή Μακρυλάκη που έχει συμπεριλάβει και στο βιβλίο του «Τα Κρητικά Βιβλία τομ.Γ».
Αναφέρεται ως συγγραφέας ενός περίεργου φυλλαδίου με τον πολύ παράξενο τίτλο «Προ τριακονταετίας έχω κάμει την εξής τριακοντατρισύλλαβον λέξιν η οποία ακριβώς εφαρμόζεται σήμερον: ότι ο κόσμος θα καταλήξει εις ένα ειδολοχρηματογύναικολατροψευδουποκριτοληστοσοδομογοροσφαγείοφρενοκομείον» (!!!!).
Ας προχωρήσουμε σε άλλους Μακρήδες με σημαντικότερο βιογραφικό.
Νικόλαος Γ. Μακρής: (1848-1893): Γεννήθηκε στα Σελλιά και διετέλεσε δήμαρχος Φοίνικα, από το 1890 μέχρι το θάνατό του. Ήταν ο πατέρας δυο σημαντικών ανθρώπων, του Μακεδονομάχου Χρίστου Μακρή και του παπα-Γιάννη Μακρή, υπέρμαχου των ανθρώπινων αξιών.
Σπύρος Γ. Μακρής (1860-1929): Γεννήθηκε στα Σελλιά το 1860 και ήταν αδελφός του Νικολάου. Είχε κάνει σημαντικές σπουδές για την εποχή του, αλλά ασχολήθηκε με το εμπόριο.
Μετά τον πρόωρο θάνατο του αδελφού του, διετέλεσε και δήμαρχος Φοίνικα Διακρίθηκε όμως για τη δράση του στην τελευταία κρητική επανάσταση.
Χρίστος Ν. Μακρης (1880-1012): Ήταν γιος του Νικολάου. Γεννήθηκε στα Σελλιά της επαρχίας Αγίου Βασιλείου το 1880. Γενναίος και τολμηρός τελειώνει τις εγκύκλιες σπουδές του στον τόπο του και το 1897 βρίσκεται στην Αθήνα για να ακολουθήσει ανώτερες σπουδές.
Φοιτητής ακόμα παίρνει μέρος στον άτυχο πόλεμο του 1897 ως εθελοντής και αποκτά τα πρώτα του τραύματα στο πεδίο της τιμής.
Μόλις έσβησαν και οι τελευταίες φλόγες αυτού του πολέμου που στοίχισε τόσα πολλά στο ήδη βασανισμένο ελληνικό κράτος, ο Χρίστος επιστρέφει στις σπουδές του και το 1901 παίρνει με άριστα το πτυχίο της Θεολογίας.
Σύντομα όμως τον κάλεσε και πάλι το καθήκον όταν ξέσπασε η επανάσταση στο Θέρισσο.
Η στενή του φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο ήταν το ισχυρότερο κίνητρο για να παρατήσει τα πάντα και να τρέξει κοντά του να συναγωνιστεί με τους άλλους θαρραλέους Ρεθεμνιώτες και να διεκδικήσει με τη δική του συμβολή τη δικαίωση και αυτού του ξεσηκωμού.
Αν και τόσο νέος η ζωή του χαρίζει μοναδικές εμπειρίες. Όπως το συνήθιζε σε καιρό ειρήνης γύριζε και πάλι στην επιστήμη του. Ήταν το 1906 που ανοίγει νέο κεφάλαιο στη ζωή του με την κατάκτηση μιας υποτροφίας.
Χάρις σ’ αυτή ο νεαρός Χρίστος Μακρής πηγαίνει στο Μόναχο για να σπουδάσει Βυζαντινή και Εκκλησιαστική Ιστορία. Επιστρέφει στην Ελλάδα και το 1910 αναγορεύεται Υφηγητής της Εκκλησιαστικής Ιστορίας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ποια ήταν η μεγάλη έκπληξη του νεαρού επιστήμονα όταν την εναρκτήρια διδασκαλία του στο Πανεπιστήμιο παρακολουθεί ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος που είχε στο μεταξύ γίνει πρωθυπουργός της χώρας. Καθήκον βαρύ που του ανέθεσε ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος.
Οι αγώνες όμως για την απελευθέρωση μαρτυρικών περιοχών δεν του επιτρέπουν να ησυχάσει ούτε λεπτό.
Μαθαίνοντας το πέρασμα του άλλου μεγάλου αγωνιστή του καπετάν Στέλιου Κλειδή από την Αθήνα, ο Χρίστος Μακρής σπεύδει να καταταγεί στο Σώμα που είχε δημιουργήσει ο συμπατριώτης του οπλαρχηγός, και παίρνει μέρος στη μάχη για την απελευθέρωση του Μετσόβου.
Μετά το θάνατο του Κλειδή στις 10 Νοεμβρίου, αναλαμβάνει την αρχηγία του Σώματος και προχωρά ακάθεκτος για τα Γιάννινα.
Οι άνδρες του δένονται μαζί του γιατί θαυμάζουν τον απαράμιλλο ηρωισμό του. Οι κακουχίες τον αφήνουν αδιάφορο και ο θάνατος δεν σημαίνει τίποτα για τον Χρίστο Μακρή.
Στη μάχη του Δρίσκου ξεπερνά τον εαυτό του. Κάποια στιγμή αποφασίζει να καταλάβει με κάθε θυσία ένα εχθρικό πολυβόλο. Κι εκεί τον βρήκε ο θάνατος. Εκεί που άφησε την τελευταία του πνοή και ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης, πολεμώντας κι αυτός για να ελευθερώσει εκείνα τα άγια χώματα.
Στην ιστοσελίδα της Παγκρήτιας Ένωσης Μακεδονίας σε μια εξαιρετική διατριβή του ο Αντιστράτηγος ε.α Ιωάννης Κακουδάκης, Επίτιμος Α’ Υπαρχηγός ΓΕΣ, τέως διευθυντής της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού με τίτλο «Η συμβολή και οι θυσίες των Κρητικών στο Μακεδονικό Αγώνα» αναφέρει σχετικά:
«Αξίζει να μνημονεύσουμε τον πρώτο πανεπιστημιακό δάσκαλο Χρήστο Μακρή από τα Σελλιά Ρεθύμνου, εθελοντή στο Σώμα των 120 ανδρών του συνεπαρχιώτη του Στυλιανού Κλειδή, ο οποίος ανέλαβε και το Σώμα μετά τον θάνατο του Κλειδή. Έπεσε, ηρωικά μαχόμενος, στο Δρίσκο Ιωαννίνων, στις 28 Νοεμβρίου 1912, σε ηλικία 32 ετών.
Στην κεντρική είσοδο του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη στήλη στην οποία αναγράφεται: «Χρήστος Μακρής, υφηγητής Θεολογίας, έπεσεν εις τους κατά των Τούρκων Πολέμους 1912- 1913».
Στην προτομή του ήρωα που βρίσκεται στην πλατεία Μαβίλη αναγράφεται:
Χρίστος Ν. Μακρής
Από τα Σελλιά Ρεθύμνου Κρήτης (1880-1912)
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθήνας
Αρχηγός Σώματος Κρητών Ανταρτών
Σκοτώθηκε στη μάχη του Δρίσκου 27-11-1912,
Και στη βάση του βάθρου της προτομής διαβάζει ο περαστικός:
Άφησε θέσεις και σπουδές
σ’ άλλους να συνεχίσουν
σ’ όσους δεν είχαν δύναμη
να παν να πολεμήσουν
Άξιος Απόγονος.
Παπα-Γιάννης Μακρής (1888-1951)
Ο παπα-Μακρής ήταν από τους ανθρώπους που δέσποζε στις αφηγήσεις του Γιάννη Χαλκιαδάκη, όταν αναφερόταν στα παιδικά του χρόνια.
Κι ο λόγος σημαντικός. Ήταν εκείνος που τον είχε μεταφέρει με το υποζύγιο στο Ρέθυμνο για να δώσει εξετάσεις στο Γυμνάσιο.
Ο Ιωάννης Νικ. Μακρής γεννήθηκε το 1888 στα Σελλιά. Το 1906 επί Κρητικής Πολιτείας διορίζεται δάσκαλος στη Γαύδο και αργότερα μεταξύ των Βαλκανικών Πολέμων και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρετεί ως δάσκαλος στην περιοχή της Καστοριάς.
Κληρωτός του 1910 υπηρετεί στη συνέχεια τη θητεία του ως λοχίας και μετά την απόλυσή του δεν επιστρέφει στη διδασκαλική του θέση αλλά μεταναστεύει στην Αμερική.
Με την κήρυξη των Βαλκανικών πολέμων γυρίζει στην Ελλάδα και συνεχίζει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα. Μια προσφορά που αμείβεται με δύο παράσημα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σαν τέλειωσε ο πόλεμος μετατάσσεται στη Χωροφυλακή και με το βαθμό του ενωμοτάρχη υπηρετεί στην προσωπική ασφάλεια του Βενιζέλου μέχρι την πτώση του το Νοέμβρη του 1920. Σαν υπεύθυνος ασφαλείας δεν δίσταζε να θέτει και την ίδια του τη ζωή σε κίνδυνο για να προστατεύσει το Βενιζέλο. Εκείνο το βράδυ μετά τις εκλογές, σαν από προαίσθημα, μπορεί να είχε και κάποια προειδοποίηση (ποιος ξέρει) ήταν ιδιαίτερα ανήσυχος. Φοβόταν απόπειρα δολοφονίας του Εθνάρχη και εφάρμοσε με επιτυχία ένα σχέδιο που αποδείχτηκε σωτήριο.
Ο ίδιος κάθισε στο αυτοκίνητο του Βενιζέλου, συστήνοντας στον μεγάλο πολιτικό να μεταβεί στο αυτοκίνητο που επέβαιναν οι άνδρες της ασφαλείας του. Όπως κι έγινε. Ευτυχώς γιατί αμέσως μετά επιβεβαιώθηκαν όλες οι ανησυχίες του Ιωάννη Μακρή. Έγινε η απόπειρα και ήταν ευτυχώς ανεπιτυχής.
Μετά την πτώση του Βενιζέλου ο Ιωάννης Μακρής επιστρέφει οριστικά στην εκπαίδευση και διδάσκει σε αρκετά χωριά γύρω από τη γενέτειρά του. Το 1930 χειροτονείται ιερέας. Η δικτατορία του Μεταξά τον βρίσκει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο χωριό του και με τις δυο του ιδιότητες. Παπάς και δάσκαλος επιμένει να υπηρετεί με θάρρος και παρρησία τις αρχές της δημοκρατίας. Στηρίζει τα ιδανικά του και δεν νοιώθει κανένα φόβο στις απειλές του καθεστώτος που αισθάνεται αγκάθι ενοχλητικό το δημοκράτη δάσκαλο και παπά που δεν εννοεί να σκύψει το κεφάλι.
Η σθεναρή του αυτή στάση δεν αφήνει τους κρατούντες να ηρεμήσουν. Κι αφού δεν μπορεί να …συνετίσει τον απροσκύνητο παπά η πολιτική ηγεσία ανατίθεται στην εκκλησιαστική να βάλει τάξη.
Η αντίδραση του Μητροπολίτη
Έτσι μια μέρα ο παπα-Γιάννης λαμβάνει την παρακάτω επιστολή με ημερομηνία 8/2/1940:
«Αιδεσιμώτατε Παπά Ιωάννη
Ατυχώς καταγγέλλεσαι δια τα εξής:
1) Ότι δεν δεικνύεις το απαιτούμενον και επιβαλλόμενον ενδιαφέρον δια την πρόοδον της νεολαίας του χωρίου Σου, αλλά τουναντίον προβάλλεις διάφορα εκάστοτε προσκόμματα και μάλιστα αρνείσαι την παραχώρησιν του γηπέδου του σχολείου δια την άσκησιν και ενέργειαν υπό της νεολαίας διαφόρων παιδειών.
2) Ότι δεν καθοδηγείς και δεν φρονηματίζεις την νεολαίαν ομιλών και αναπτύσσων εις αυτήν τα σχετικά προς τον ανώτατον εθνικόν σκοπόν της οργανώσεως καθ’ εκάστην Τετάρτην καθ’ α η σχετική διαταγή ορίζει και δεν κάμνεις δις τουλάχιστον του μηνός διαλέξεις σύμφωνα πάλιν προς τας υποδείξεις της οργανώσεως.
3) Ότι ως δημόσιος υπάλληλος ενώ έχεις αναρτήσει εις την οικίαν Σου την φωτογραφίαν του Βενιζέλου, δεν έχεις αναρτήσει την φωτογραφίαν της Α. Μ του βασιλέως ημών καθώς και την του Εθνικού ημών Κυβερνήτου κ. Μεταξά.
Άκουσε αιδεσιμώτατε αυτά καταγγέλλονται επισήμως και είναι βάσιμα. Δεν θέλω ποτέ να πιστεύσω ότι αι παραλείψεις αυταί προέρχονται από κακήν πρόθεσιν.
Πάντως πρέπει να προσέξεις και να αλλάξεις τακτικήν και να διορθώσεις αυτάς τας παραλείψεις ώστε να γίνει αισθητόν εις τους ενορίτας Σου ότι δεικνύεις το απαιτούμενον ενδιαφέρον υπέρ της εθνικής νεολαίας και δεν παραλείπεις τίποτε το εξαρτώμενον από την αιδεσιμότητά Σου. Αυτά Σου υποδεικνύω και παραγγέλλω προς αποφυγήν των συνεπειών και των εκ του νόμου κυρώσεων.
Μετ’ ευχών
+ ο Λάμπης και Σφακίων».
Ο παπα-Ιωάννης διάβασε με προσοχή βέβαια την επιστολή του προϊσταμένου του, αλλά καθόλου δεν θορυβήθηκε. Ας έλεγε ότι ήθελε ο υποχρεωμένος από το καθεστώς ιεράρχης να ξεχνά σε ποιον απευθύνεται. Η ιδεολογία του ήταν εντελώς προσωπική του υπόθεση. Κανένας δεσπότης, καμιά απειλή δεν θα μπορούσε να τον υποτάξει.
Η κήρυξη του πολέμου βρήκε τον παπα-Γιάννη, έτοιμο να ριχτεί κι αυτός στη μάχη αλλά οι συνθήκες δεν το επέτρεπαν. Ο παπα-Γιάννης ένοιωθε στο πετσί του κάθε ταλαιπωρία χωριανού του χωρίς να μπορεί να βοηθήσει όσο θα ήθελε. Έζησε πολλές άσκημες στιγμές αλλά ένα γεγονός τον τάραξε τόσο ώστε μέσα σε λίγη ώρα τα κατάμαυρα μέχρι τότε γένια και μαλλιά του έγιναν κάτασπρα.
Ήταν τότε που συνελήφθησαν τρεις πατριώτες για δολιοφθορά. Ο παπα-Γιάννης ειδοποιήθηκε αμέσως να πάει στο σημείο που κρατούσαν οι Γερμανοί τους ομήρους για τη γνωστή διαδικασία της ορκωμοσίας. Ένας Θεός ξέρει πόσες φορές ο παπα-Γιάννης με την έγνοια πάντα για το χωριό του έβαζε και τη ζωή του σε κίνδυνο. Εκείνη τη μέρα πάντως ήταν γραφτό να μη βοηθά τίποτα τους πατριώτες. Κι ο παπα-Γιάννης Μακρής έδωσε πολλές φορές αφορμή για να κινδυνεύει άμεσα εκείνη τη μέρα. Η πρώτη δόθηκε όταν μαθαίνοντας για την σύλληψη των τριών και την απόφαση για την καταδίκη τους σχολίασε δυνατά: «Δεν τους έφτανε μπάρε μου ο ένας…». Σε λίγο δαιμόνισε πάλι τον αξιωματικό που περίμενε να σπεύσει ο παπάς για να ξεκινήσει η ανάκριση καθυστερώντας όσο μπορούσε στη θεία λειτουργία που τελούσε.
Όταν τελικά με βαριά καρδιά έφτασε στο σημείο που τον περίμεναν δέχτηκε αμέσως την οργή τους. Πλησίασε ένας ελληνομαθής αλλά μισέλληνας Γερμανός και αφού σήκωσε το χέρι του να τον χτυπήσει τον ρώτησε αν ήταν κι αυτός στο σαμποτάζ. Κι ζήτησε εξηγήσεις για την καθυστέρηση.
Αγέρωχος ο παπα-Γιάννης σήκωσε το κεφάλι. Εξήγησε ότι η θεία Λειτουργία δεν διακόπτεται για κανένα λόγο και αναφέρθηκε στην μοναδική εξαίρεση όταν οι Τούρκοι μπήκαν στην Αγία Σοφία. Όταν του ζητήθηκε να ορκίσει τους κρατούμενους στο Ευαγγέλιο και πάλι είχε το θάρρος να αρνηθεί με τον εύλογο ισχυρισμό ότι δεν προβλέπει το Ελληνικό Δίκαιο να ορκίζονται οι κατηγορούμενοι για να πάρει σε ουρλιαχτό την απάντηση του Γερμανού:
«Το Γ’ Ράιχ ορκίζει…».
Σε μια προσπάθεια να σωθούν τουλάχιστον οι δύο ο παπα-Γιάννης αξιοποίησε το δικαίωμα της εξομολόγησης και πρότεινε στους τρεις να αποφασίσουν ποιος θα αναλάβει την ευθύνη. Τους ζήτησε να γίνει ένας από αυτούς ο «Χρίστος του Δρίσκου» εννοώντας τον ήρωα πρόγονό του. Ευτυχώς οι Γερμανοί νόμισαν ότι αναφέρεται στο Χριστό και δεν έδωσαν σημασία. Για τους άμοιρους πατριώτες όμως η τύχη δεν ήταν με το μέρος τους Εκτελέστηκαν και οι τρεις.
Αμέσως μετά επέστρεψε ο παπα-Γιάννης στην εκκλησία. Για να διαπιστώσει έκπληκτος ο επίτροπος που είχε αφήσει να προσέχει την εκκλησία ότι ο αγαπημένος τους παπάς είχε γεράσει μέσα σε λίγη ώρα.
«Αράς αράς κατά βαρβάρων…»
Τη Μεγάλη Παρασκευή όμως έβγαλε το άχτι του. Κατά την περιφορά του Επιταφίου κάνοντας την καθιερωμένη στάση σε διάφορα σημεία του χωριού, έξω από το κτήριο που βρίσκονταν οι Γερμανοί ο παπα-Γιάννης έψαλε: «Αράς αράς κατά βαρβάρων…» και τους θύμιαζε. Εκείνοι που δεν καταλάβαιναν τι έλεγε ο παπάς νόμιζαν πως τους ευλογεί και χαμογελούσαν.
– Παπα-Γιάννη θα μας κάψεις του είπε τρομαγμένος ο ψάλτης.
– Γροίκα και ψέλνε του απάντησε ο ατρόμητος ιερέας και συνέχισε το έργο του.
Τέλος στο ίδιο βιβλίο του Μανόλη Παντινάκη, αναφέρεται και η επιτυχία του παπα-Γιάννη να σώσει το χωριό από το κάψιμο που προγραμμάτιζαν οι Σουμπερίτες.
Είναι πολλά αυτά που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε για τον παπα-Γιάννη. Είναι όμως οι σχετικές αναφορές στα βιβλία που προαναφέραμε, ώστε οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να καταφύγουν και να γνωρίσουν καλύτερα τον παπα-Γιάννη Μακρή.
Έναν υπέρμαχο της Δημοκρατίας, ένα φλογερό πατριώτη, έναν σπάνιο άνθρωπο, που τίμησε με τη ζωή και το έργο του και τον τόπο του και την ιεροσύνη του.
