Ευλογία οι Μαρκαντώνηδες για τις Ελένες το χωριό τους αλλά και για την πνευματική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή του Ρεθύμνου.
Ο Στυλιανός με την τόσο περιπετειώδη ζωή άφησε δυο σπουδαίες παρακαταθήκες. Ένα παράδειγμα πρώτα που ενισχύει την άποψη ότι «επτά φορές να πέσεις οκτώ θα σηκωθείς» (το πρεσβεύουν κυρίως οι Μικρασιάτες) και ένα σύνολο έργων που ανέβασαν το επίπεδο ζωής των κατοίκων του χωριού. Ίχνη δωρεών του θα βρεις και στην πόλη όπως στο Νοσοκομείο Ρεθύμνου πριν από την επέκτασή του.
Ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος, που ένα πλήρες βιογραφικό του αναπτύξαμε σε προηγούμενο αφιέρωμα, από το 1925 που επιστρέφει στις Ελένες βοηθά με συγκινητική αυταπάρνηση στην ανάπτυξη του χωριού του.
- Χρηματοδότησε την ανοικοδόμηση της βρύσης.
- Αγόρασε οικόπεδο και χτίστηκε το σχολείο με δικά του έξοδα.
- Διαμόρφωσε την πλατεία του χωριού.
- Ανακαίνισε τον παλαιό ναό του Αγ. Νικολάου.
- Δημιούργησε πρότυπο κήπο τεσσάρων στρεμμάτων στο σχολείο κ.α.
Στην Αμερική βοήθησε στην προβολή του ελληνικού στοιχείου, ενώ φορούσε την κρητική φορεσιά με τα σαλβάρια και το σκούφο, φορτωμένος με παράσημα.
Ένας ακόμα σημαντικός Μαρκαντώνης αλλά τόσο άτυχος ήταν ο Μιχαήλ. Από τα πρώτα του παιδικά χρόνια ένοιωθε μια έλξη για το χορό, με την κίνηση που δείχνει διάθεση καλλιτεχνικής έκφρασης. Το να εκδηλώσει ένα παιδί αρχές του περασμένου αιώνα μια καλλιτεχνική τάση ήταν αφορμή ακόμα και για την αποκλήρωση. Για δικούς της λόγους η οικογένεια ένοιωθε να θίγεται η τιμή της. Αισθανόταν να παραβιάζονται κώδικες ηθικής.
Κι όμως ο πατέρας του, άνθρωπος με διευρυμένους πνευματικούς ορίζοντες έστειλε το Μιχάλη σε ένα θείο τους στην Αλεξάνδρεια που ήταν πολύ καλά εγκατεστημένος.
Αυτή η ευκαιρία έδωσε στον Μιχάλη τον καιρό να αναζητήσει τις καλλιτεχνικές του τάσεις και να βρει το δρόμο του.
Μόλις αισθάνεται ώριμος καλλιτεχνικά, παίρνει τη μεγάλη απόφαση και πηγαίνει στην Νέα Υόρκη. Ακόμα ένας άθλος για την εποχή του που ήταν προβληματική ακόμα και η μετάβαση από τις Ελένες στο Ρέθυμνο.
Στην μεγαλούπολη ο Μιχάλης με μοναδικό εφόδιο το ταλέντο του αναζητά τρόπους να το διοχετεύσει σε δημιουργία. Και του δίνει την ευκαιρία η Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης.
Η τεχνική του εντυπωσίαζε τους πάντες. Η πλαστικότητα του κορμιού του επέτρεπε να δίνει τις καλύτερες ερμηνείες σε κλασικές χορογραφίες.
Και πάνω που βρισκόταν στο κατώφλι της επιτυχίας άρχισε να κλονίζεται η υγεία του. Η διάγνωση των γιατρών ακούστηκε σαν θανατική καταδίκη. Είχε προσβληθεί από φυματίωση. Για τη δεκαετία του 20 ακόμα και στην Αμερική δεν μπορούσε να ελπίσει σε ίαση κανένας ασθενής.
Ο Μιχάλης μαθημένος να αγωνίζεται μάζεψε όλο τον ενδυματολογικό πλούτο που είχε συγκεντρώσει στο μεταξύ για να του θυμίζει τις μέρες του θριάμβου του και επέστρεψε στο χωριό του. Εκεί τουλάχιστον στο θαυμάσιο κλίμα θα περνούσε καλύτερα.
Όσο έζησε ήταν μια διακριτική παρουσία και λόγω της ασθένειάς του αλλά κυρίως γιατί καταλάβαινε πως η ζωή του στέρευε σιγά σιγά κι έπρεπε να γεμίζει τις τελευταίες στιγμές έστω με αναμνήσεις, σκαλίζοντας το αρχείο και το μπαούλο του.
Έφυγε στα 27 του χρόνια το 1928, βυθίζοντας στο πένθος την οικογένεια.
Για τον άτυχο καλλιτέχνη μου είχε μιλήσει αρκετές φορές ο απόγονος του κ. Νίκος Μαρκαντώνης, θεολόγος – συγγραφέας.
Μου έλεγε πως μικρό παιδί ο ίδιος έβλεπε το βαρύ σεντούκι που ανήκε στο χαμένο θείο σαν ένα λίκνο μυστηρίων. Αυτός και τα ξαδέλφια του, πολλές φορές κρυφά από τους μεγάλους, το άνοιγαν, έπαιρναν τις ενδυμασίες που έντυναν το θείο στις εμφανίσεις του και περνούσαν ευχάριστα μεταμφιεζόμενοι. Ήταν όλα αυτά για τις παιδικές ψυχές τόσο περίεργα, τόσο μοναδικά. Αποτελούν όμως ακόμα και σήμερα τις πιο γλυκές παιδικές τους αναμνήσεις γιατί τους άνοιγε η εμπειρία αυτή ένα παράθυρο σε κόσμους που δεν γνώριζαν.
Ας μην ξεχνάμε ότι εκείνες τις εποχές τα παιδιά των ορεινών χωριών αντίκριζαν για πρώτη φορά τη θάλασσα, στην καλύτερη περίπτωση κατά την εφηβεία τους όταν κατέβαιναν στο Ρέθυμνο να συνεχίσουν τις σπουδές τους.
Κάποια στιγμή όμως με την πάροδο του χρόνου και τις συγκυρίες, όλα αυτά χάθηκαν. Έμεινε όμως η μνήμη του Μιχάλη Μαρκαντώνη ανέπαφη πάντα στη συνείδηση των απογόνων του που τον αναφέρουν με μεγάλη συγκίνηση.
Και στο πατρικό τους βρίσκονται πάντα σε περίοπτη θέση οι φωτογραφίες του να αφυπνίζουν αναμνήσεις και προκαλούν αναφορές που τον ανασταίνουν στη συνείδησή τους.
Νικόλαος Μαρκαντώνης
Ένας ακόμα Μαρκαντώνης αναφέρεται πάντα με μεγάλο σεβασμό, καθώς πλουτίζει την πνευματική ζωή του νησιού μας ευρύτερα. Είναι ο Νικόλαος από τους πλέον επιφανείς συμπολίτες μας.
Είναι ο άνθρωπος που μια συζήτηση μαζί του είναι αρκετή για να αισθανθείς λιγότερο προβληματισμένος από τα μυστήρια της ζωής.
Θυμάμαι μια εποχή που είχα απομακρυνθεί πολύ από την Εκκλησία πληγωμένη από τη συμπεριφορά λειτουργών του Υψίστου. Εγώ αναζητούσα πάντα τον ιερέα των παιδικών μου χρόνων εκεί στο Κερατσίνι που μεγάλωσα, που ερχόταν και την πρώτη του μηνός για αγιασμό και όποτε κάτι συνέβαινε στην οικογένεια έτσι απρόσκλητος κατέφθανε να παρηγορήσει, να συμπαρασταθεί. Αισθανόμασταν την παρουσία του ιερέα και τον είχαμε πρότυπο, καταφυγή σε κάθε δύσκολη στιγμή. Και ξαφνικά έβλεπα ιερείς που χαμένοι στις προσωπικές τους αδυναμίες με απωθούσαν με τα έργα και τις ημέρες τους.
Ένα βράδυ σε μια συντροφιά πνευματικών ανθρώπων που σμίξαμε σε κέντρο της πόλης το έφερε η κουβέντα κι όπως το συνηθίζω είπα την άποψή μου αδιαφορώντας για τις εντυπώσεις που θα δημιουργούσαν. Όταν συνειδητοποίησα ότι ανάμεσά μας ήταν κι ένας επιφανής θεολόγος ο κ. Νίκος Μαρκαντώνης, «δαγκώθηκα» αλλά ήταν πια αργά να το «σώσω».
Εκείνος με το γνωστό του μειλίχιο τρόπο δεν έδειξε να ενοχλείται. Απλά πήρε ένα ποτήρι με χυμό που ήταν στο τραπέζι και με ρώτησε.
– Δοκίμασες το χυμό; Είναι πολύ ωραίος. Σωστά; Αν τώρα το καλαμάκι που σε βοηθά να τον απολαύσεις είναι προβληματικό, αυτό μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα του χυμού;
Δεν είπε τίποτα άλλο ο σπουδαίος αυτός λόγιος του τόπου μας. Για μένα όμως είχε πει τα πάντα. Κι όταν αργότερα μου συνέβησαν χειρότερες καταστάσεις ακόμα και με προκαθημένους που εύλογα με έφεραν σε πλήρη αγανάκτηση, η πίστη μου δεν επηρεάστηκε στο παραμικρό. Κι ήταν αφορμή το παράδειγμα αυτό που μου έφερε χωρίς στείρες νουθεσίες ο κ. Μαρκαντώνης.
Κι όταν πάλι σε άλλη συνάθροιση ήρθε η κουβέντα στις ανθρώπινες σχέσεις και στις αφορμές που διαλύουν οικογένειες, ρωτήθηκε ο κ. Μαρκαντώνης πότε θα πρέπει να μπαίνει τέλος σε μια σχέση. Και κείνος απάντησε και πάλι δωρικά «Όταν δεν παίρνεις απάντηση στο ερώτημα τι σημαίνει αυτός ο άνθρωπος στη ζωή μου…».
Αν τώρα σε τυχαίες συζητήσεις ο κ. Νίκος Μαρκαντώνης ήταν τόσο πολύτιμος φαντάζεστε τι σήμαινε πάντα και τι σημαίνει για την πνευματική ζωή του τόπου
Οι ομιλίες του όχι μόνο στους κύκλους των ενοριών αλλά και σε μεγάλα συνέδρια είναι μοναδικές Έχει το σπάνιο χάρισμα και μιλώντας και αρθρογραφώντας να αφαιρεί τους πλατειασμούς που κουράζουν και να δίνει την ουσία του θέματος απλά και απέριττα αλλά μοναδικά.
Ήθελα πάντα να κάνω ένα αφιέρωμα στον σημαντικό αυτό άνθρωπο και ευχαριστώ το Θεό που μου δίνει σήμερα την ευκαιρία. Βέβαια είναι πολλά αυτά που θα μπορούσα να παραθέσω αλλά θα περιοριστώ κι εγώ στην ουσία όπως με έχει διδάξει εκείνος ένας ακόμα μέντορας που ευλογήθηκα να έχω στη ζωή μου.
Ο Νικόλαος Κ. Μαρκαντώνης γεννήθηκε στις Ελένες Αμαρίου του Νομού Ρεθύμνης. Σπούδασε στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και περάτωσε σπουδές το 1957. Κατόπιν εξετάσεων έλαβε υποτροφία της Deutcher Akademischer Austhausch Dienst (D.A.A.D.) και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Bonn και Koln.
Μελετώντας «εκ παραλλήλου» το «δίδυμο» Θεολογία και Φιλοσοφία στα κείμενα των πατέρων έκτου και έβδομου αιώνα οδηγήθηκε στο έργο του Λεοντίου του Βυζαντίου και στη «Μυσταγωγία» του Μάξιμου του Ομολογητού, επηρεασμένος, για το δεύτερο, από το έργο του Hans Urs von Balthasa, «Kosmische Liturgie», (das Weltbild Maximus des Bekenners, Einsiedeln 1962).
Δίδαξε σε γυμνάσια και λύκεια των Αθηνών και στην Εκκλησιαστική Σχολή Κρήτης. Το 1985 ανάλαβε σχολικός σύμβουλος θεολόγων και υποδιευθυντής στη Σχολή επιμόρφωσης λειτουργών Μέσης εκπαίδευσης (Σ.Ε.Λ.Μ.Ε.) Ηρακλείου.
Έχει διατελέσει πρόεδρος του Συνδέσμου Κρητών θεολόγων (1989-1993), και έχει τιμηθεί από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο Α’ με το Σταυρό του Απ. Παύλου της Εκκλησίας Κρήτης.
Ο Νίκος Μαρκαντώνης ευτύχησε να συνυπάρξει στις σπουδές του με κορυφαίους σήμερα της Ορθοδοξίας. Κι όποτε έχει τύχει έχουν κι εκείνοι να πουν πολλά για τον τόσο σπουδαίο αλλά πάντα σεμνό συνάδελφό τους.
Θυμάμαι όταν ο κ. Μαρκαντώνης είχε αναλάβει θέση υπεύθυνη στην Ιερά Μητρόπολη Λάμπης Συβρίτου και Σφακίων. Πόσες πολύτιμες υπηρεσίες είχε προσφέρει. Όπως κάνει πάντα.
Ευτυχώς ο Θεός τον ευλόγησε για όλη του αυτή την μεγάλη προσφορά.
Πρώτα βρήκε την ιδανική σύντροφο. Ποιος δεν έχει να πει ένα καλό λόγο για την δέσποινα της τοπικής κοινωνίας την κα Ιωάννα Μαρκαντώνη, από τις «νύφες» του Ρεθύμνου. Άριστη επιστήμων, από τις οδοντιάτρους που αφήνουν εποχή στον τόπο, είχε και το σπάνιο χάρισμα να προδιαθέτει ευνοϊκά τον ασθενή της πριν περάσει στη φάση της θεραπείας με την υπέροχη μουσική που διακριτικά ακουγόταν πάντα στο ιατρείο της. Με πλούσια μουσική παιδεία, έδινε την ευκαιρία σε κάθε της επισκέπτη να απολαμβάνει όλες τις μεγάλες δημιουργίες των κορυφαίων μουσουργών προσφέροντας έτσι και πολιτιστική παιδεία.
Είναι και τα παιδιά του κ. Μαρκαντώνη που διακρίνονται στο χώρο της εκπαίδευσης, της επιστήμης και του επιχειρείν. Ο Κώστας γνωστός φροντιστής, η Σοφία σύζυγος του επίσης γνωστού παιδιάτρου κ. Γιώργου Μπαγουράκη, ιατρός κι εκείνη και μάλιστα σε μια ειδικότητα πολύ σημαντική, αφού επεμβαίνει στις περιπτώσεις χρόνιου πόνου και τον Αντώνη επιχειρηματία.
Αυτό όμως που απολαμβάνουμε στο ευλογημένο αυτό ζευγάρι και που παρηγορεί τις αμφισβητήσεις μας σε κάθε περίπτωση που πλήττονται θεσμοί όπως της οικογενείας είναι η θέα τους όταν κάνουν τον περίπατό τους καθημερινά στον παραλιακό.
Βλέπεις, καμαρώνεις και εύχεσαι τα καλύτερα για τους σπάνιους αυτούς ανθρώπους.
Θανάσης Μαρκαντώνης
Αδελφός του Νίκου ο Θανάσης Μαρκαντώνης.
Αυτός γεννήθηκε στις Ελένες το 1943. Ο πατέρας του φρόντισε να τον στείλει στη Λέρο να μάθει την τέχνη του κουρέα με την ελπίδα ότι θα γύρισε έτοιμος να ασκήσει την τεχνική του στο καφενείο του χωριού και να μείνει.
Ο Θανάσης όμως είχε άλλα όνειρα. Και έσπευσε να τα υλοποιήσει. Πήγε στην Αθήνα και διδάχτηκε την κομμωτική. Επιστρέφει στο Ρέθυμνο και γίνεται από τους πρώτους κομμωτές που δίνουν παριζιάνικο αέρα στην τέχνη αυτή.
Όλες οι κυρίες είναι ενθουσιασμένες αλλά και οι κύριοι γνωρίζοντας τις αρετές και το ήθος του Θανάση δεν έχουν κανένα πρόβλημα να του εμπιστευθούν στην περιποίηση των μαλλιών των γυναικών της οικογένειας.
Ανήσυχο πνεύμα και αυτός προχωρεί στη δημιουργία του πρώτου καταστήματος με είδη κομμωτηρίου που γίνεται στέκι των κομψών κυριών γιατί έχουν έναν πρόθυμο καταστηματάρχη να τις συμβουλεύσει ώστε να πετύχουν στις αγορές τους.
Μέχρι που αλλάζει αντικείμενο το κατάστημα και γίνεται ένα κομψό κοσμηματοπωλείο υψηλής αισθητικής.
Εκεί όμως που ο Θανάσης Μαρκαντώνης άφησε έντονα τα ίχνη του ήταν στην Περιηγητική Λέσχη. Η δεξιοτεχνία και η καλλιτεχνική του φύση τον έκαναν πολύτιμο στέλεχος των ομάδων που ετοίμαζαν άρματα και αξεσουάρ για τα πληρώματα των αρμάτων.
Εκεί μαθήτευσε και ο γιος του Νίκος που έγινε κι αυτός με τη σειρά του ο γνωστός πολιτιστικός παράγων.
Και άκουγαν και οι δυο το «γλυκομάλωμα» της εξαιρετικής συζύγου και μητέρας που τους έβλεπε να επιστρέφουν νύχτα στο σπίτι γεμάτοι χρώματα και ξέφτια που ήθελαν ώρα για να καθαριστούν. Αλλά με το χαμόγελο πάντα στα χείλη η κομψότατη πάντα κυρία Κωνσταντίνα Μαρκαντώνη έδινε το δικό της χέρι βοηθείας σε μια διοργάνωση που λάμπρυνε τον τόπο.
Ο Νίκος, γιος του Θανάση, ξεκίνησε μεν με λαμπρή πορεία στον τραπεζικό κλάδο φθάνοντας και στο βαθμό του διευθυντή, αλλά συνεχίζει με το να ιδιωτεύει σήμερα στο επιχειρείν συμμετέχοντας πάντα σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Ας μην ξεχνάμε τη μεγάλη πορεία του από τη Δημοτική Φιλαρμονική αλλά και τις σπουδαίες συνεργασίες του με τον επιφανή συνθέτη μας Μπάμπη Πραματευτάκη σε πολλά έργα του οποίου διακρίθηκε ως σολίστ με τη Φερενίκη Βαλαρή.
Στο κοσμηματοπωλείο τώρα δίνει συνέχεια ο έτερος αδελφός Κώστας με την ίδια υψηλή αισθητική που προσθέτει μια άλλη εικόνα ποιότητας στην τοπική αγορά.
Οι Μαρκαντώνηδες πάντα ήταν και είναι στην αναζήτηση της δημιουργικής δράσης με τη λαμπρή θητεία τους καθένας στον τομέα του. Είναι κι αυτοί από τις οικογένειες που τιμούν την πόλη των Γραμμάτων και Τεχνών αλλά και τον τομέα του επιχειρείν και της ανάπτυξης και χαίρουν γι’ αυτό της γενικής εκτίμησης και του θαυμασμού όλων μας.
