Τις προτάσεις του για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των ΜμΕ, αλλά και του νέου προγραμματισμού του ΕΣΠΑ, κατέθεσε το Περιφερειακό Επιμελητηριακό Συμβούλιο Κρήτης (ΠΕΣΚ) προς το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Οι προτάσεις ανά τομέα έχουν ως εξής:
- Πλαίσιο υλοποίησης ΕΣΠΑ:
- Προτάσεις του Π.Ε.Σ.Κ. ως προς τις δράσεις ενίσχυσης επενδύσεων στην περιφέρεια Κρήτης:
Υποδομές: θεωρούμε ότι μία αποτελεσματική και αναπτυξιακή νησιωτική πολιτική προϋποθέτει την ανάπτυξη κατ’ ελάχιστον αξιοπρεπών υποδομών προσβασιμότητας των περιοχών μας, όπως επίσης και αυτών για τη σύνδεση τους με τον ηπειρωτικό κορμό. Ειδικότερα, θεωρούμε ότι απαιτείται να ενταχθούν στην προσεχή προγραμματική περίοδο 2021-27, συγκεκριμένες επενδυτικές δράσεις με στόχο την εξάλειψη κατά το δυνατόν των στρεβλώσεων που προκαλούν στην τοπική οικονομία οι αντίστοιχες ελλείψεις σε παραγωγικές υποδομές. Αναφερόμαστε επίσης με έμφαση στην καθυστέρηση των έργων σχετικών με τους οδικούς άξονες – ΒΟΑΚ, της επιτακτικής ανάγκης βελτίωσης του οδικού άξονα Σούδα – αεροδρόμιο Χανίων, ώστε αυτός να γίνει ασφαλής, αλλά και στους κάθετους συνδετήριους με τα νότια παράλια ) άξονες ασφαλούς οδικής πρόσβασης.
Επίσης, στα πλαίσια των δράσεων της περιόδου 2021-27 θα πρέπει να αντιμετωπισθούν οι στρεβλώσεις που προκύπτουν από το νησιωτικό χαρακτήρα της Κρήτης παρά τη σχετική πρόβλεψη για ιδιαίτερη μεταχείριση των νησιών. Θεωρούμε εδώ ότι θα πρέπει να γίνει αναφορά σε: κατά το δυνατόν σύντομη επαναξιολόγηση και εφαρμογή του νόμου 4551/2018 (μηχανισμός εφαρμογής, κρατική εποπτεία, γενικοί όροι υλοποίησης του Μεταφορικού Ισοδυνάμου – Μ.Ι.). Επιπρόσθετα, σε ότι αφορά στην εφαρμογή του μέτρου του μεταφορικού ισοδύναμου, θεωρούμε ότι η αντίστοιχη επιχορήγηση θα πρέπει, εκτός του να ισχύσει για ΟΛΑ τα νησιά και φυσικά για την Κρήτη, ενώ θεωρούμε ότι η ενίσχυση θα πρέπει να τεθεί εκτός καθεστώτος DeMinimis. Αυτό διότι πιστεύουμε ότι δεν θα πρέπει αυτή να αφαιρείται από το, ούτως ή άλλως μικρό περιθώριο που παρέχει το καθεστώς DeMinimis, μια ενίσχυση που έχει στόχο την κάλυψη συγκεκριμένης, διαπιστωμένης και ακούσιας ανισότητας με τις υπόλοιπες περιοχές της επικράτειας.
Α. Πρωτογενής τομέας:
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στην Περιφέρεια Κρήτης μια έντονα αυξητική τάση υιοθέτησης των πρακτικών βιολογικής καλλιέργειας και κτηνοτροφίας καθώς και ένας αυξανόμενος αριθμός επιχειρήσεων του τομέα που αποκτούν πιστοποίηση βιοκαλλιεργητή. Θεωρούμε ότι για τον πρωτογενή τομέα του νησιού μας υπάρχουν σημαντικά περιθώρια αναπτυξιακών δυνατοτήτων που αξίζουν ενίσχυσης. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
- παραγωγή, τυποποίηση και διακίνηση οικολογικών προϊόντων
- παραγωγή προϊόντων ονομασίας προέλευσης
- παραγωγή προϊόντων αγροκτήματος
- παραγωγή προϊόντων με τοπικό σήμα ποιότητας
- ανασυγκρότηση οικοτεχνίας – χειροτεχνίας (μικρής κλίμακας χωρική τυποποίηση).
Επίσης, είναι σκόπιμο να εξεταστεί η δυνατότητας ενίσχυσης δημιουργίας τοπικών αλυσίδων διανομής καθώς και καινοτομικών καναλιών διάθεσης μεταποιημένων αγροτικών προϊόντων στο εξωτερικό. Αντίστοιχα επιβάλλεται η ενίσχυση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων διασύνδεσης του αγροτικού τομέα με τον τουρισμό, μέσα και από πρωτοβουλίες, όπως η περαιτέρω αναβάθμιση θεσμών όπως: του Παγκρήτιου Φόρουμ Προώθησης Προϊόντων σε ξενοδοχεία και δίκτυα διανομής, της Γιορτής Κρητικής διατροφής, του Amari Green Festival, της Αγροτικής Έκθεσης Ιεράπετρας (AgroExpo) και αρκετών άλλων, όλες δράσεις που λειτουργούν επί σειρά ετών και έχουν επιδείξει μετρήσιμα αποτελέσματα από την πρώτη στιγμή λειτουργίας τους. Επιπρόσθετα, χρηματοδότηση σχεδιασμού και λειτουργίας Δρόμων των γεύσεων στις επιμέρους Π.Ε. του νησιού, για τη διασύνδεση του περιπατητικού και φυσιολατρικού τουρισμού με τοπικές ΜμΕ παραγωγής τοπικών προϊόντων μέσα από χαρτογράφηση και σύνδεση τοπικών πανηγυριών.
Τέλος, ως προς τις αναγκαίες παρεμβάσεις, θεωρούμε ότι χρειαζόμαστε όχι μόνο έργα υποδομών και ενίσχυσης ιδιωτικών επενδύσεων, αλλά και την ενίσχυση της κατάρτισης του σημαντικού έμψυχου δυναμικού που ασχολείται με τον πρωτογενή τομέα.
Μεταποίηση, συσκευασία και εμπορία ειδών διατροφής
Προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη στρατηγική ανάπτυξη του τομέα, αποτελεί κατά τη γνώμη μας η ενσωμάτωση στο ΕΣΠΑ πολιτικών και αντίστοιχα πρωτοβουλιών – δράσεων ενίσχυσης της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων μας, μέσα από την χρηματοδότηση συνεργατικών δράσεων και σχημάτων για την προώθηση τόσο της Ταυτότητας (Brand «Κρήτη», «Κρητικά Χέρια», Αγροδιατροφική Σύμπραξη Περιφέρειας Κρήτης, Cluster Κρητικού Τυριού, Δίκτυο Οινοπαραγωγών Κρήτης κ.λπ.), όσο και των ίδιων των προϊόντων μας μέσα από στοχευμένες κατά περίπτωση καμπάνιες προώθησης τους στις εκάστοτε αγορές του εξωτερικού. Σε αυτό το πλαίσιο, περαιτέρω υποστήριξη σε Δράσεις ανάπτυξης και προώθησης συστήματος πιστοποίησης της αυθεντικότητας των παραδοσιακών χειροτεχνικών προϊόντων που παράγονται στην Περιφέρεια της Κρήτης.
Επίσης προκρίνεται η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μεταποιητικών επιχειρήσεων (αφορά στο σύνολο του δευτερογενούς) με την χρηματοδοτική ενίσχυση της ενσωμάτωσης περιβαλλοντικά φιλικών τεχνολογιών.
Ως προς την ποιοτική αναβάθμιση της υφιστάμενης βιοτεχνικής παραγωγής, θεωρούμε σημαντικά τα εξής:
Εκσυγχρονισμός του Εθνικού Συστήματος Ποιότητας μέσω της βελτίωσης των σχετικών υποδομών, με σκοπό την ταχύτερη προσαρμογή του στις απαιτήσεις της νέας Βιομηχανικής Πολιτικής. Αντίστοιχα, εκσυγχρονισμός του ηλεκτρονικού συστήματος διάθεσης των προτύπων του ΕΣΥΠ και η διενέργεια εκπαιδευτικών ημερίδων και προγραμμάτων κατάρτισης σε όλη την Περιφέρεια Κρήτης για την κάλυψη των αναγκών ενημέρωσης των ΜμΕ και ΠμΕ, σχετικά με την εφαρμογή των σχετικών προτύπων των προδιαγραφών.
Ενθάρρυνση συνεργατικών επιχειρηματικών σχημάτων (αλυσίδες αξίας, clusters, παραγωγικά δίκτυα κ.λπ.), μέσω προγραμμάτων και δράσεων ενισχύσεων για ΜμΕ, με σκοπό την κατοχύρωση της παρουσίας τους τόσο στην εγχώρια όσο και τη διεθνή αγορά, μέσω της δημιουργίας νέων εμπορεύσιμων προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Σχετική με τα παραπάνω είναι και η ανάγκη πρόβλεψης χρηματοδότησης δημιουργίας θερμοκοιτίδων φιλοξενίας νεοφυών επιχειρήσεων (Start-up business incubators): αποτελεί πρόδηλη ανάγκη η ενθάρρυνση των επενδύσεων για την αξιοποίηση της καινοτομίας και την εστίαση σε εμπορεύσιμους τομείς, αλλά και η ενίσχυση της εξωστρέφειας και της δικτύωσης των νέων επιχειρήσεων. Δεδομένου ότι λόγω των εγγενών ελλείψεων, οι επιχειρήσεις που βρίσκονται σε αρχικά στάδια λειτουργίας χρειάζονται σημαντικότερη ενίσχυση αλλά και συμβουλευτική υποστήριξη, θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί η δημιουργία θερμοκοιτίδων επιχειρήσεων, με την παράλληλη παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης/mentoring, όπως και Δημιουργία δομής Δια Βίου Μάθησης 1 (ΔΒΜ-1) σε Π.Ε. όπως υπάρχει η σχετική εκδήλωση ενδιαφέροντος. Ένα αντίστοιχο πρόγραμμα θα μπορούσε να έχει ως δυνητικούς δικαιούχους τα Επιμελητήρια, με σκοπό την παροχή υποστήριξη τόσο στις νέες επιχειρήσεις, όσο και σε υφιστάμενες οι οποίες ωστόσο επιθυμούν να αναπτυχθούν οργανωτικά και τεχνολογικά. Επίσης στήριξη σε Δράσεις υποστήριξης διασύνδεσης MμE με ερευνητικά και ακαδημαϊκά Ιδρύματα αλλά και γενικότερες πρωτοβουλίες προσέγγισης και υποστήριξης των ΜμΕ της Περιφέρειας Κρήτης από τα Επιμελητήρια. Ταυτόχρονα, πιστεύουμε ότι θα πρέπει να σχεδιαστούν ειδικά προγράμματα χρηματοδότησης για νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις, καθώς και για επιχειρήσεις με αμιγή εξαγωγικό προσανατολισμό.
Εμπόριο
Οι προτάσεις μας ως προς την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου, συνοψίζονται παρακάτω:
α. Ενθάρρυνση του ηλεκτρονικού εμπορίου και της δημιουργίας ηλεκτρονικών καταστημάτων από τις επιχειρήσεις.
β. Ενίσχυση των επενδύσεων σχετικών με την εφοδιαστική αλυσίδα (Logistics).
γ. Ενίσχυση επενδύσεων στην μηχανοργάνωση της αποθήκης, με σκοπό τη δημιουργία «ηλεκτρονικής αποθήκης», δαπανών συστημάτων ηλεκτρονικής παραγγελιοληψίας (POS κλπ), αλλά και γενικότερα επενδύσεων δημιουργίας και επέκτασης χώρων αποθήκευσης εμπορευμάτων.
δ. Ενθάρρυνση της ενσωμάτωσης τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας στις εμπορικές επιχειρήσεις, στα πρότυπα της Δράσης «Εξοικονομώ κατ’ οίκον»
ε. Επίσης , θεωρούμε ότι θα πρέπει να προβλεφθούν ειδικά κίνητρα για την υλοποίηση ενεργειών που θα επιτρέψουν την μετεξέλιξη των εμπορικών επιχειρήσεων (που έχουν τις σχετικές δυνατότητες) σε εξαγωγικές επιχειρήσεις, μέσω της ενίσχυσης, ή ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης των δαπανών μάρκετιγκ, έρευνας αγοράς, συμμετοχής σε εκθέσεις του εξωτερικού κ.α..
Τουρισμός
Σε συνέργεια με την αντίστοιχη εθνική τουριστική πολιτική, θεωρούμε ότι πρέπει να επιδιωχθεί η μεγέθυνση του γενικού τουριστικού προϊόντος της Κρήτης, καθώς ρεαλιστικά υφίστανται τέτοιες δυνατότητες – σε συνδυασμό με τη στροφή στο ποιοτικό και θεματικά διαφοροποιημένο τουρισμό.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των επιμέρους στόχων είναι η δημιουργία μίας ενιαίας τουριστικής ταυτότητας και σύμφωνα με τις φυσικές, πολιτισμικές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες της περιφέρειας αλλά και κάθε επιμέρους περιφερειακής ενότητας. Ιδιαίτερη έμφαση χρειάζεται να δοθεί στην προστασία, ανάδειξη και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου και ειδικότερα στην προστασία των υδατικών πόρων και του εδάφους και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Στο πλαίσιο αυτό η καλή πορεία του μαζικού τουρισμού μπορεί να διασφαλίσει τη σκοπούμενη αναβάθμισή του σε ένα προϊόν με ποιοτικά χαρακτηριστικά και την ένταξή του σε ένα πολυθεματικό δίκτυο τουριστικών δυνατοτήτων για τον επισκέπτη. Ενιαία τουριστική προβολή κάθε Π.Ε. μέσω δημιουργίας εξειδικευμένης ψηφιακής πλατφόρμας που θα παρέχει ενοποιημένη κ’ ολοκληρωμένη προβολή-ενημέρωση-επικοινωνία προς τους επισκέπτες σε συνεργασία με τους τοπικούς δήμους.
Επιχειρηματικές δραστηριότητες της ενδοχώρας που χρήζουν ενίσχυσης
Απαιτείται η ανάπτυξη του τοπικού τουρισμού με στροφή στην ποιότητα. Ως βασική στόχευση επ’ αυτού, θεωρούμε ότι πρέπει να είναι η δημιουργία μίας ενιαίας τουριστικής ταυτότητας της ενδοχώρας. Σημαντικό στόχο επίσης αποτελεί η ανάπτυξη του «πράσινου» τουρισμού, με προστασία και προσεκτική διαχείριση του περιβάλλοντος, καθώς και παροχή πιστοποιημένων φιλοπεριβαλλοντικών υπηρεσιών και προϊόντων. Ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής, βασισμένης σε ειδικά και εναλλακτικά προϊόντα, ορεινή και βιολογική κτηνοτροφία, ήπια και, σε κατάλληλες θέσεις, μεταποίηση αγροτικών προϊόντων και ανάπτυξη εναλλακτικού και ορεινού τουρισμού.
- Οι ζώνες εγκατάστασης των τουριστικών επενδύσεων δεν θα πρέπει να δημιουργούν συγκρούσεις με τη σημαντική για την περιοχή γεωργική ενασχόληση καθώς δεν θα πρέπει να προβλέπεται να καταλαμβάνουν γεωργικές γαίες. Αντίθετα, η ζήτηση από αυτές σε αγροτικά προϊόντα από την τοπική παραγωγή και ειδικά αυτών της βιολογικής καλλιέργειας θα συμβάλλει στην ανάπτυξη αυτής της δράσης και στην προώθηση των προϊόντων αυτών εντός και εκτός των ορίων της περιοχής.
- Δημιουργία κέντρων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης καθώς και κέντρων ενημέρωσης, με εισαγωγή νέων – καινοτόμων τεχνικών, σε επιλεγμένους οικισμούς. Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν η προστιθέμενη αξία που μπορεί να προσφέρει στα προς ενίσχυση έργα το δεδομένο ότι το φυσικό πάρκο Ψηλορείτη είναι πλέον Παγκόσμιο Γεωπάρκο της UNESCO.
- Ανάπτυξη δικτύων και διαδρομών φυσιολατρικού, αρχαιολογικού, θρησκευτικού και ιαματικού τουρισμού με τη δημιουργία – βελτίωση των υποδομών (οδικά δίκτυα, μονοπάτια, σημάνσεις, θέσεις φυσικής αναψυχής, παρατηρητήρια), τη διαχείριση και ανάταξη του φυσικού περιβάλλοντος, την ολοκλήρωση των ανασκαφών, την ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και θρησκευτικών μνημείων.
Για όλα τα παραπάνω, αλλά επίσης και για τα μέτρα προώθησης των επενδύσεων σε ορεινές – μειονεκτικές περιοχές που προτείνονται παρακάτω, θεωρούμε ότι απαιτείται η κατάρτιση Ειδικού Προγράμματος Ανάπτυξης Ορεινών-Μειονεκτικών Περιοχών, το οποίο θα συνδυάζει τα βασικά χαρακτηριστικά των ΟΠΑΑΧ και CLLD/LEADER αλλά θα τα υπερβαίνει ως προς την εμβέλεια αλλά και τις εταιρικές συνέργειες των τοπικών φορέων που θα τα υλοποιούν. Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός τέτοιου προγράμματος περιγράφονται σε αδρές γραμμές στην σελ. 4 του παρόντος κειμένου (ΤΑΠΤΟΚ κ.λπ.).
Γενικότερα οι δράσεις που θα ενθαρρύνουν, μέσω κινήτρων, τις συνέργειες μεταξύ τουρισμού και τοπικού πολιτιστικού ιδιώματος και αποθέματος είναι πολλές, και φυσικά δεν θα μπορούσαν να περιοριστούν στην ενδοχώρα της Κρήτης. Όμως ενδεικτικά, ως μοναδικά στοιχεία αυτού του αποθέματος που επιδέχονται συνεργειών και προβολής μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής:
-Πλούσιο και σε πολλές περιπτώσεις άθικτο φυσικό και αρχιτεκτονικό περιβάλλον
-Πλούσια τοπική παράδοση
-Οι άνθρωποι
-Η κρητική γαστρονομία.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των επιμέρους σχετικών στόχων είναι η δημιουργία μίας ενιαίας ταυτότητας σύμφωνα με τις φυσικές, πολιτισμικές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες κάθε χωρικής ενότητας. Ιδιαίτερη έμφαση χρειάζεται να δοθεί όπως προείπαμε στην προστασία, ανάδειξη και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου. Στο πλαίσιο αυτό η καλή επί του παρόντος πορεία του μαζικού τουρισμού μπορεί να διασφαλίσει την κρίσιμη μάζα για την αναβάθμισή μέρους του σε ένα προϊόν με ποιοτικά χαρακτηριστικά και την ένταξή των δυνατών επιλογών, σε ένα πολυθεματικό δίκτυο τουριστικών – πολιτιστικών δυνατοτήτων για τον επισκέπτη.
Τέλος πιστεύουμε ότι θα πρέπει να τύχει ειδικής μέριμνας η προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας, μέσα από τη στήριξη κυρίως του εκσυγχρονισμού υπαρχόντων γυναικείων συνεταιρισμών.
Περιβάλλον – Περιβαλλοντικές υποδομές
Θεωρούμε ότι θα πρέπει να ενισχυθεί η βελτίωση των περιβαλλοντικών υποδομών επιχειρήσεων που λειτουργούν εντός της Περιφέρειας Κρήτης για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (όπως φωτοβολταϊκά, διαχείριση αποβλήτων, αξιοποίηση βιομάζας, γεωθερμίας κ.λπ. Επίσης οι σχετικές με το περιβάλλον δράσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν:
– Αξιοποίηση του μοντέλου της συνεργασίας δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, για την ανάπτυξη κρίσιμων υποδομών και υπηρεσιών
– Ανάπτυξη νέων χρηματοδοτικών εργαλείων, για την άμεση εκτέλεση περιβαλλοντικών έργων και έργων οδοποιίας.
– Εισαγωγή χρηματοδοτικών κινήτρων, ιδιαίτερα για τις ΜμΕ, για επενδύσεις σε τεχνολογίες βελτίωσης ενεργειακής αποδοτικότητας και μείωσης του ενεργειακού αποτυπώματος
– Θεσμοθέτηση της ηλεκτρονικής έκδοσης αδειών δόμησης, λειτουργίας καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, αλλά και τουριστικών, βιοτεχνικών, βιομηχανικών και μεταποιητικών επιχειρήσεων.
– Δημιουργία ενιαίου ηλεκτρονικού χάρτη, με βάση το κτηματολόγιο, ο οποίος θα περιλαμβάνει όλες τις θεσμικά χαρακτηρισμένες ζώνες: δασικές και αρχαιολογικές εκτάσεις, προστατευόμενες περιοχές κ.λπ.
– Δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων (υπάρχει σχετικός σχεδιασμός για τον Αγ. Νικόλαο αλλά και αλλού)».
