Οι Ρεθεμνιώτες της Αττικής στο Άγιον Όρος

Μία πρωτόγνωρη και μοναδική εμπειρία έζησαν οι 40 Ρεθεμνιώτες γυναίκες και άνδρες (λόγω του περιορισμένου αριθμού συμμετεχόντων) μέλη του Ιστορικού Συλλόγου Ρεθυμνίων Αττικής «Το Αρκάδι», στην προσκυνηματική εκδρομή στο «Περιβόλι της Παναγίας», το Άγιο Όρος, το τετραήμερο του Αγίου Πνεύματος (06-09/06/2014). Το προσκύνημα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια των προγραμματισμένων φετινών εκδηλώσεων που είναι αφιερωμένες στην μνήμη των Αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων για τη συμπλήρωση 190 ετών από το θαυμαστό μαρτύριό τους.

 

Ήταν μια εκδρομή που περιμέναμε με πολλή χαρά και αγωνία όλοι μας, ένα δύσκολο εγχείρημα, αφού οι συμμετέχοντες ήταν γυναίκες και άντρες. Πες από περιέργεια; Πες από δέος για τα μέρη που θα επισκεπτόμασταν; Πες από προσμονή για τις ξένοιαστες και χαλαρές στιγμές που θα μας χάριζε; Μπορεί όλ’ αυτά μαζί και το καθένα ξεχωριστά. Η μεγάλη στιγμή έφτασε: θα ταξιδεύαμε για Θεσσαλονίκη και Άγιον Όρος, στο «Περιβόλι της Παναγίας». Θα προσκυνούσαμε την Κυρία των Αγγέλων στον αγαπημένο της τόπο.

 

Η λέξη εκδρομή δεν ταιριάζει στο Άγιον Όρος· αν το δει κανείς σαν εκδρομή, ίσως να χορτάσουν μόνο οι αισθήσεις του, οι «θορυβώδεις χείμαρροι», κατά τον Μέγα Βασίλειο, αλλά η ψυχή να μείνει ασυγκίνητη μπροστά στην ένθεη κίνηση του φιλόθεου κόπου των μοναχών που αγίασαν τον τόπο, ασυγκίνητη μπροστά στα άγια λείψανα και τις θαυματουργές εικόνες, ανενεργή στο κάλεσμα των αγίων για αγώνα πνευματικό.

 

Κάτω από το πρίσμα αυτό, αποχαιρετήσαμε τις κυρίες που εκ των πραγμάτων δεν ήταν δυνατόν να μας ακολουθήσουν. Οι κυρίες με επικεφαλής την αντιπρόεδρο μας κα Ελένη Τζιφάκη – Μισιρλή επιβιβάστηκαν σε μικρό πλοιάριο και πραγματοποίησαν τον περίπλου των Μοναστηριών. Η συγκίνησή τους μεγάλη, αλλά έγινε μεγαλυτέρα όταν μοναχοί από την σκήτη Αγία Άννα τους μετέφεραν λείψανα εντός του πλοιαρίου και έκαναν αγιασμό. Ιερές Μονές όπως την Κωσταμονίτου, την Δοχειαρίου, την Ξενοφώντος, την Παντελεήμονος (Ρωσική), την Σίμωνος Πέτρας, τη Γρηγορίου, την Διονυσίου, κ.ά. είχαν την ευκαιρία οι κυρίες να δουν από συγκεκριμένη απόσταση και να φωτογραφηθούν.

 

Το καραβάκι, όπου είχαμε επιβιβαστεί οι άντρες, περνούσε από τα πρώτα μοναστήρια και στη συνέχεια μας έφερε ως τη Δάφνη και μετά με το μικρό λεωφορείο ανηφορίσαμε για την πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, τις Καρυές. Το Πρωτάτο μας άνοιξε τις πύλες του με μια ηλιόλουστη μέρα και ο παμπάλαιος ναός του, κοσμημένος με τις τοιχογραφίες του Μανουήλ Πανσέληνου, μας κάλεσε να ανακαλύψουμε το μεγαλείο των περασμένων εποχών που μέχρι και σήμερα διακονούν οι ακάματοι συνεχιστές του. Στολίδι ανεκτίμητης αξίας είναι η θαυματουργή εικόνα του «Άξιον εστίν», προσκύνημα όλης της Ορθοδοξίας. Ήταν τιμή και μεγάλη ευλογία που προσκυνήσαμε αυτήν την εικόνα, μπροστά στην οποία ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, σύμφωνα με την Παράδοση, έψαλε το θεομητορικό εγκώμιο «Άξιον εστίν ως αληθώς μακαρίζειν σε την Θεοτόκον…».

 

Επισκεφθήκαμε αρχικά τη Ρωσική Σκήτη του Αγίου Ανδρέα (Σεράι), όπου προσκυνήσαμε την κάρα του Αγ. Ανδρέα, φωτογραφηθήκαμε κάτω από την αγιογραφία του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αγίου Αθανασίου του Πατελλάρου – Αξού εκ Κρήτης που βρίσκεται στην είσοδο της σκήτης, όπου έζησε στα μέσα του 17^ου αιώνος, την Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία και στη συνέχεια την έδρα της Ιεράς Κοινότητας, όπου μας δέχθηκε και μας μίλησε στην επίσημη αίθουσα ο Πρωτεπιστάτης της Ιεράς Κοινότητας. Επιπλέον, επισκεφθήκαμε την αίθουσα συνεδριάσεων των Ηγουμένων και Αντιπροσώπων των είκοσι ανεξάρτητων και κυρίαρχων ιερών μονών του Αγίου Όρους.

 

Το προσκύνημα συνεχίστηκε στην Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου με προσκύνηση στην Εικόνα της Παναγίας την Φοβερά Προστασία και την ξενάγησή μας στο κελί του Διονυσίου του εκ Φουρνά. Μικρή επίσκεψη στις Καρυές στο κελί του Βατοπαιδινού μοναχού Παϊσίου Δασκαλάκη του Κρητός (από τα Ακούμια Αγ. Βασιλείου) και πρώτου εξαδέλφου του Στέλιου Δαμβακεράκη, που ήταν στην παρέα μας. Μας ενουθέτισε, μας έβγαλε προς προσκύνηση λείψανα Αγίων μας φίλεψε κεράσια, ενώ η χαρά του ήταν μεγάλη που αντίκριζε πατριώτες Ρεθύμνιους.

 

Το μεσημέρι μεταφερθήκαμε με το μίνι βαν στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, τη δεύτερη τη τάξη εκ των 20 ιερών Μονών αλλά και την πιο πολύπαθη τώρα τελευταία στην οποία και θα διανυκτερεύαμε τις δύο νύχτες.

 

Τα συναισθήματα ανάμεικτα. Η περιέργεια αντάμα με την απορία. Το μεγάλο κτηριακό συγκρότημα έκανε την εμφάνισή του στη στροφή του χωματόδρομου. Τα μικρό πούλμαν που είχαμε στη διάθεσή μας, μας άφησε στις πύλες της μονής και κατευθυνθήκαμε στο Αρχονταρίκι για να πάρουμε το καθιερωμένο κέρασμα και να τακτοποιηθούμε στα δωμάτια. Ο μοναχός π. Γεώργιος μας έδωσε εκπληκτικά δωμάτια ολοκάθαρα, περιποιημένα, που σίγουρα εντυπωσίαζαν γλυκά. Σε λίγο θα σήμαινε η εσπερινή ακολουθία. Κατευθυνθήκαμε προς το καθολικό της μονής. Ήταν ασφυκτικά γεμάτο, τόσο από τους μοναχούς όσο και τους προσκυνητές. Πολλοί προσκυνητές, περισσότεροι απ’ όλους όσους είχαμε δει στο Άγιο Όρος εκείνες τις μέρες. Ο αριθμός τους φάνηκε στην ακολουθούσα τράπεζα, όπου ο πατήρ Γεώργιος μερίμνησε, ώστε να καθίσουμε για να φάμε το, ομολογουμένως, απλό – πλούσιο αλλά νόστιμο φαγητό. Ο πρόεδρός μας κ. Βλατάκης είχε ιδιαίτερη μεταχείριση και τον τοποθέτησαν σε μπροστινό τραπέζι με τον Άγιο Καθηγούμενο. Ευτυχώς, για τη διευκόλυνσή μας, ένας μοναχός μας καθοδηγούσε στις πέτρινες πλάκες, που χρησίμευαν για τραπέζια· είχαν τοποθετήσει κι ένα μεγάλο ξύλινο τραπέζι με δύο μακρόστενους πάγκους. Η ώρα του Αποδείπνου για τους προσκυνητές χρησιμεύει για την προσκύνηση των αγίων λειψάνων. Προσκυνήσαμε τμήμα του Τιμίου Ξύλου, την Τιμία ζώνη της Παναγίας μας, την κάρα του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου πάνω στην οποία διασώζεται το αυτί στο οποίο, κατά την παράδοση, ο Απόστολος Παύλος ψιθύρισε στον Άγιο Ιεράρχη την ερμηνεία των Επιστολών του, και άλλα λείψανα μαρτύρων και οσίων. Η βραδιά θα τελείωνε με μια ομιλία του ηγουμένου π. Εφραίμ. Δέχθηκε όλους τους προσκυνητές στο επίσημο Αρχονταρίκι της Μονής (Συνοδικό), μας μίλησε για όλα όσα αφορούσαν τη σημερινή κρίση και μας έδωσε τη δυνατότητα να του απευθύνουμε ερωτήσεις. Η ομάδα του Συλλόγου Ρεθυμνίων έκανε αισθητή την παρουσία της, αφού δόθηκε ο λόγος στον κ. Σ. Μαραγκουδάκη αλλά και στο πρόεδρο κ. Γιώργο Βλατάκη. Ο πρόεδρος του εξέφρασε την ευχαριστία για την πλούσια φιλοξενία και του πρόσφερε το πιάτο με την Παναγία των Μυριοκεφάλων και τους Τέσσερις Νεομάρτυρες, το μετάλλιο του συλλόγου, καθώς και τα ημερολόγια. Του εξήγησε ότι η προσκυνηματική αυτή επίσκεψη στο Όρος γίνεται στα πλαίσια των εορτών αφιερωμένων φέτος στους Τέσσερις Μάρτυρες επί τη συμπληρώσει 190 ετών από το θαυμαστό μαρτύριό τους και ότι όλες οι εκδηλώσεις τελούν υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

 

Η μονή Βατοπαιδίου έχει πολλά παρεκκλήσια. Αυτά λειτουργούνται καθημερινά, εκτός από τις επίσημες ημέρες, όταν η Θεία Λειτουργία τελείται στο καθολικό. Οι οκτώ θαυματουργές εικόνες της Παναγίας είναι τα καυχήματα της Μονής όπως η Παραμυθία, η Αγία Ζώνη, η Παντάνασσα, η Βηματάρισσα. Η αγρυπνία λόγω της εορτής της Πεντηκοστής θα ξεκινούσε στις 2:00 μ.μ. και θα τελείωνε το πρωί στις 10:00, όπου θα είχε και τράπεζα. Αν κάποιος ήξερε να ψάλει, ήταν ευπρόσδεκτος. Είναι γνωστό πόσο οι Βατοπαιδινοί καλλιεργούν τη μουσική. Εντύπωση μας έκανε η διάκριση με την οποία αντιμετώπιζαν τους ψάλλοντες. Ανάλογα με τον τόνο της φωνής τους (υψίφωνοι, μεσόφωνοι ή βαθύφωνοι) τους τοποθετούσαν ανάλογα για να υπάρχει αρμονία και να μη έλθει κανένας σε δύσκολη θέση. Επίσης, επειδή πολλοί προσήρχοντο στο Ποτήριο της Θείας Ευχαριστίας, πάντα υπήρχε ένας μοναχός εντεταλμένος να ερωτά τον προσερχόμενο αν είχε προετοιμαστεί κατάλληλα. «Μέλλων φαγείν, άνθρωπε, Σώμα Δεσπότου, φόβω πρόσελθε, μη φλεγής, πυρ τυγχάνει. Θείον δε πίνων Αίμα προς μετουσίαν, πρώτον καταλλάγηθι τοις σε λυπούσιν, έπειτα θαρρών, μυστικήν βρώσιν φάγε» (Συμεών του Μεταφραστού). Η βραδινή αγρυπνία ήταν μαγευτική. Με απόλυτη τάξη όλο το τυπικό σε κρατούσε σε εγρήγορση. Οι πολυέλαιοι με τα κεριά τα οποία άναβαν με σημασία, σε συγκεκριμένους ψαλμούς τους κουνούσαν βάσει των ψαλμών, ώστε να δημιουργείται ο λεγόμενος χορός, ενώ ο μεσαίος πολυέλαιος συμβόλιζε τη κάθοδο του Αγ. Πνεύματος και όλα μαζί ότι αγάλλονται τα επουράνια. Μοναδική στιγμή που δεν περιγράφεται αν δεν τη ζήσεις.

 

Δεν μπορούμε να σας εκφράσουμε όλα όσα μίλησαν στις ψυχές μας, γιατί το πολύτιμο θέλουμε να το κρατήσουμε για πάντα μέσα μας, φυλαχτό για το δρόμο της ζωής μας.

 

Η επίσκεψη στο Άγιον Όρος, το πλήθος κόσμου στη Ουρανούπολη και μέσα στο καράβι, ο αγώνας δρόμου στη Δάφνη και τα παμπάλαια μεταφορικά μέσα γεμάτα σκόνη, το τσούρμο προσκυνητών στις Καρυές, που κατηφόριζαν με πάθος προς το κελάκι του γέροντα Παϊσίου. Μα πάνω από όλα τη διαμονή μας στα μοναστήρια σε μεγάλους ξενώνες και τις πλάκες που γίνονταν αναμεταξύ μας αλλά και τις επιβλητικές ακολουθίες σε μεγαλόπρεπους ναούς με αποκορύφωμα την αγιορείτικη αγρυπνία.

Το πρώτο πράγμα που απολαμβάνει κάποιος προσκυνητής στο Άγιο Όρος είναι η συμμετοχή στη λατρεία. Το μεσονυχτικό, οι ώρες, ο εσπερινός με τη λιτή, το απόδειπνο με τη παράκληση στην Παναγία είναι ακολουθίες που μόνο στο Άγιο Όρος μπορεί κάποιος να συμμετέχει και τελούνται πάντοτε με μυσταγωγία. Η καθημερινή θεία λειτουργία (υπολογίζεται ότι περίπου 1.000 θείες λειτουργίες γίνονται κάθε μέρα στο Άγιο Όρος) αλλά κυρίως οι αγρυπνίες κατά τις μεγάλες εορτές είναι μοναδικές εμπειρίες για τον κάθε προσκυνητή. Ακολουθίες που γίνονται εδώ και αιώνες την ίδια πάντα ώρα, με το ίδιο τυπικό και με την ίδια σπουδή από τους μοναχούς. Ιδιαίτερα στις αγρυπνίες, που κρατάνε από 8 έως 16 ώρες, ο παρευρισκόμενος έχει την ευκαιρία να γευτεί τη χαρά της παννύχιδος ακούγοντας μοναδικούς ύμνους από μελίρρυτους ψάλτες και βλέποντας, ανάμεσα στο ημίφως των κεριών, τη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια του.

 

Πέρα από το έμψυχο κομμάτι, το Άγιο Όρος αποτελεί και ένα μνημείο βυζαντινής παράδοσης. Τα 20 μοναστήρια είναι κτίσματα πολλών αιώνων και αποτελούν όλα μοναδικά δείγματα βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Κτίσματα μεγαλόπρεπα, με το καθολικό στη μέση τους, τα παρεκκλήσια, τους ξενώνες και τους άλλους κοινόχρηστους χώρους γύρω από αυτό και όλα περιτειχισμένα από ένα πολύ υψηλό τείχος για την προστασία από τους εχθρούς των παλαιότερων χρόνων. Κτίσματα όπου διαφυλάσσονται και συντηρούνται βυζαντινές εικόνες και κειμήλια, περγαμηνές, χειρόγραφα και πάπυροι, εκκλησιαστικά και φιλοσοφικά βιβλία. Μα πάνω από όλα είναι τα λείψανα αγίων που κατέχει κάθε μονή και τα οποία οι μοναχοί εκθέτουν κάθε απόγευμα προς προσκύνηση σε όλους τους επισκέπτες.

 

 

Την επομένη ημέρα της Κυριακής 08 Ιουνίου 2014 μετά τη θεία λειτουργία και αφού αρκετοί εκ της ομάδος μετάλαβαν, επιβιβαστήκαμε στο μικρό πούλμαν με προορισμό επίσκεψης κάποιων Μοναστηριών. Πρώτη επίσκεψη στη Σκήτη Προφήτη Ηλία (πρώην Ρωσική), όπου είχαμε την ευκαιρία να ξεναγηθούμε τόσο στο Καθολικό της ιεράς σκήτης, το δεύτερο μεγαλύτερο από τα καθολικά του Αγίου Όρους, όσο και στο υπό διαμόρφωση Μουσείο λαϊκής τέχνης, το οποίο βρίσκεται στον υπόγειο χώρο του μοναστηριού. Μας ξενάγησε ο πιο καλόχαρος μοναχός του Όρους ο π. Φιλήμων. Με παράκληση εκ μέρους του προέδρου μας έδειξε το άθικτο φαρμακευτικό υλικό που άφησαν οι Ρώσοι κατά την αποχώρησή τους.

 

Δεύτερη επίσκεψή μας στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος, όπου μας περίμενε ο εκ Χανίων ηγούμενος Γαβριήλ. Προσκυνήσαμε την μοναδική εικόνα της Παναγίας της Γερόντισσας. Στη συνέχεια επισκεφτήκαμε την Μονή Ιβήρων, όπου είχαμε την ευκαιρία αφενός μεν να προσκυνήσουμε την εφέστιο εικόνα του μοναστηριού, αλλά και ολοκλήρου του Αγίου Όρους, την Παναγία Πορταΐτισσα, αφετέρου δε να ξεναγηθούμε στο υπό κατασκευή μουσείο λαϊκής τέχνης, καθώς και στα υπόγεια κελάρια της ιεράς μονής. Με πολύ συγκίνηση ο πρόεδρός μας, έψαλλε μελωδικά τον μικρό παρακλητικό κανόνα βοηθούμενος από ομάδα των Ρεθυμνίων. Πλήθος ιερά λείψανα που ευωδίαζαν προσκυνήσαμε. Μόλις που προλάβαμε το Μπουραζέρι, γιατί λόγω του εσπερινού της γονυκλισίας Μονής Βατοπαιδίου έκλεινε από 4:00 έως 6:30.

 

Σε όλες αυτές τις Μονές οι Ρεθεμνιώτες ακολούθησαν τον τρόπο ζωής των μοναχών σε όλες τις Ακολουθίες. Έτσι όπως οι ίδιοι περιέγραψαν γυρνώντας στην Αθήνα «οι καρδιές μας είναι γεμάτες από πνευματικές εμπειρίες, οι οποίες θα μείνουν χαραγμένες βαθιά μέσα μας». Και υποσχεθήκαμε να ξαναέρθουμε σε αυτό τον Άγιο Τόπο, το «Περιβόλι της Παναγίας» για να ζήσουμε πάλι αυτές τις μοναδικές εμπειρίες που τόσο έχουμε ανάγκη σε αυτά τα δύσκολα χρόνια.

 

Ζήσαμε μια μοναδική εμπειρία. Το Άγιο Όρος ως χώρος και ως τρόπος ζωής μας οδηγεί σε μια μυστική διαφορετικότητα του τρόπου της ζωής των μοναχών και της πνευματικής, ησυχαστικής ζωής τους.

 

Μοναδικό στο Άγιο Όρος είναι και το φυσικό περιβάλλον. Σπάνια φυτά ευδοκιμούν στην αθωνική πολιτεία κυρίως λόγω της μη βόσκησης και της μη ανθρώπινης ανάπτυξης. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να περπατήσει σε μονοπάτια αιώνων και να χαρεί τη φύση και τη θέα προς τη θάλασσα. Μοναδικά τοπία έχουν φωτογραφηθεί από πλήθος προσκυνητών κυρίως κατά την ανατολή και τη δύση του ηλίου, όπου επικρατούν έντονα φυσικά χρώματα.

 

Όταν κάτι φθάσει στο τέλος, είσαι φορτωμένος με πολλά συναισθήματα, πόσο μάλλον όταν πρέπει να αποχαιρετίσεις ένα χώρο Ιερό, που τα λόγια, οι ύμνοι, οι εικόνες, οι κανόνες, το τυπικό, δίνουν χρώματα «αχρώματα» και τα λόγια που θέλεις να εκφράσεις στην καθομιλουμένη δεν βρίσκουν τις συνηθισμένες συλλαβές. Το συνηθισμένο αλφάβητο δεν εκφράζει τις λέξεις που μπορούν να αποδώσουν το συναίσθημα…